Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 372 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӨЛДӨРӘТЕҮ
Мөлдөрәмә тулы өс бокал ултыртылған батмус тотоп, ҡупшы черкеска кейгән казак килеп керҙе. Ә. Хәкимов.
МӨЛДӨРӘТЕҮ (мөлдөрәт-) (Р.: наполнить до краёв; И.: make brimfull; overflow; T: sıvama, ağzına kadar doldurmak) ҡ.
Түгелә, таша яҙғансы тултырыу. □ Наполнить до краёв, переполнить (жидкостью посуду). Мөлдөрәтеп тултырыу.
♦ Күҙҙе мөлдөрәтеү 1) нимәгәлер өмөт итеп, тилмереп ҡарау. □ Смотреть умоляюще, с мольбой о чём-л., смотреть в ожидании чего-л. И Төлкө, ҡорт сағыуҙан ҡурҡып, улән араһына кергән дә, куҙен мөлдөрәтеп, боҫоп тик ята. Ж. Кейекбаев; 2) йәш аралаш ҡарау. □ Смотреть сквозь слёзы. Ҡыҙ йәш тулы куҙҙәрен мөлдөрәтеп ҡараны.
МӨЛДӨРӘҮ (мөлдөрә-) (Р.: быть переполненным до краёв; И.: be full to the brim; T: ağzına kadar doldurmak) ҡ.
1. Артыла, түгелә яҙғансы тулыу (шыйыҡлыҡҡа ҡарата). □ Быть переполненным до краёв (о жидкости). Мөлдөрәп тулған силәк. И Мөлдөрәп торған ҡырлы стакандар тағы өҫтәлгә килеп ултырҙы. Ә. Вәли.
2. Түгелерҙәй, ағып китерҙәй булып тулышыу (куҙ йәшенә ҡарата). □ Наворачиваться, выступать (о слезах). Куҙ йәше мөлдөрәу. ■ Улар, ҡосаҡлашып, бер аҙ һуҙ-һеҙ торҙолар, артҡа сигенә төшкәс, Төлкөсу-ра Григорийҙың төпкә батҡан куҙендә йәш мөлдөрәуен курҙе, нисектер уҙенец дә куцеле нескәреп китте. Н. Мусин.
3. кусм. Ниндәйҙер хис-тойғо менән тулыу (куҙгә ҡарата). □ Наполняться чувствами, эмоциями (о глазах). М Оҙон керпектәре араһынан оялсан ғына ҡараған куҙ-ҙәре мөлдөрәп тора. Т. Килмөхәмәтов.
4. кусм. Күҙ ҡарашы аша үтенес белдереү; тилмереү. □ Смотреть умоляюще. Мөлдөрәп ҡарау.
МӨЛДӨРӘШЕҮ (мөлдөрәш-) ҡ. урт. ҡар. мөлдөрәү 2—4. взаимн. от мөлдөрәү 2—4. ■ Текә маңлайлы йомро баштарын алғы аяҡтарына һалып, аптыраулы төҫтә мөлдөрәшеп, әсәләренә тексәйгән ике балаһына ҡарап ятты-ятты ла Буре, ыңғырашып, урынынан торҙо. Ә. Хәкимов.
[Сәрбиямал:] Кеше куҙенә ҡарап, мөлдөрәшеп тора бит улар [малдар]. Д. Бүләков.
МӨЛЗӘМ [ғәр. (Р.: проигравший; И.: the defeated one; T: mülzem) с. иҫк.
Бәхәстә еңелеп, туҡтарға мәжбүр булған (кешегә ҡарата). □ Проигравший, побеждённый. Мөлзәм хәлгә төшөу.
МӨЛЗӘМ БУЛЫУ (мөлзәм бул-) (Р: быть побеждённым; И.: be vanguished; T: mülzem olmak) ҡ. иҫк.
Бәхәстә еңелеү. □ Быть побеждённым, проигравшим в споре. Бәхәстә кемдер мөлзәм булырға тейеш.
МӨЛЗӘМ ИТЕҮ (мөлзәм ит-) (Р: побеждать в споре; И.: win a dispute; T: bahis kazanmak) ҡ. иҫк.
Бәхәсләшеп еңеү. □ Побеждать, выиграть в споре. Мәғлумәтлерәк кеше һуҙ көрәшендә ҡаршы яҡты мөлзәм итте.
МӨЛК-МӨЛК (Р: подражание тряске грузного тела при ходьбе; И.: sound imitative word; T: tir tir) оҡш.
Хәрәкәтләнгәндә тулы йомшаҡ тәндең тертелдәп, һелкенеп торғанын белдергән һүҙ. □ Подражание тряске грузного тела при ходьбе. Мөлк-мөлк килеу.
МӨЛК-МӨЛК ИТЕҮ (мөлк-мөлк ит-) ҡ. ҡар. мөлкөлдәү. Тәне мөлк-мөлк итеп тора.
МӨ Л КӨЙӨҮ (мөлкө-) ҡ. диал. ҡар. мөл-көү. Мөлкөйөп ярылды.
МӨЛКӨЛДӘК (Р: тряский; И.: shaky; Т: sarsak) с.
Мөлк-мөлк итеп һелкенеп торған. □ Тряский, трясучий. Мөлкөлдәк урын.
■ Мөлкөлдәк тәнле Аждаһа ла, юха ла һаҙлыҡта, мөлкөлдәк урындарҙа, йылға баштарында оялап йәшәй. Әкиәттән.
МӨЛКӨЛДӘТЕҮ (мөлкөлдәт-) ҡ. йөкм. ҡар. мөлкөлдәү, понуд. от мөлкөлдәү. Я Ете һөлөк мөлкөлдәтеп ҡан һура. Әкиәттән.
МӨЛКӨЛДӘҮ (мөлкөлдә-) (Р: трястись; И.: joggle; T: titremek) ҡ.
Мөлк-мөлк итеп һелкенеү. □ Трястись.
■ Көт осҡос ине был яра: баш бармаҡ битендәй булып өңрәйгән урынды йоҡа ғына тире шекәрәһе япҡан, һәм уның аҫтындағы
372
Мөлдөрәмә тулы өс бокал ултыртылған батмус тотоп, ҡупшы черкеска кейгән казак килеп керҙе. Ә. Хәкимов.
МӨЛДӨРӘТЕҮ (мөлдөрәт-) (Р.: наполнить до краёв; И.: make brimfull; overflow; T: sıvama, ağzına kadar doldurmak) ҡ.
Түгелә, таша яҙғансы тултырыу. □ Наполнить до краёв, переполнить (жидкостью посуду). Мөлдөрәтеп тултырыу.
♦ Күҙҙе мөлдөрәтеү 1) нимәгәлер өмөт итеп, тилмереп ҡарау. □ Смотреть умоляюще, с мольбой о чём-л., смотреть в ожидании чего-л. И Төлкө, ҡорт сағыуҙан ҡурҡып, улән араһына кергән дә, куҙен мөлдөрәтеп, боҫоп тик ята. Ж. Кейекбаев; 2) йәш аралаш ҡарау. □ Смотреть сквозь слёзы. Ҡыҙ йәш тулы куҙҙәрен мөлдөрәтеп ҡараны.
МӨЛДӨРӘҮ (мөлдөрә-) (Р.: быть переполненным до краёв; И.: be full to the brim; T: ağzına kadar doldurmak) ҡ.
1. Артыла, түгелә яҙғансы тулыу (шыйыҡлыҡҡа ҡарата). □ Быть переполненным до краёв (о жидкости). Мөлдөрәп тулған силәк. И Мөлдөрәп торған ҡырлы стакандар тағы өҫтәлгә килеп ултырҙы. Ә. Вәли.
2. Түгелерҙәй, ағып китерҙәй булып тулышыу (куҙ йәшенә ҡарата). □ Наворачиваться, выступать (о слезах). Куҙ йәше мөлдөрәу. ■ Улар, ҡосаҡлашып, бер аҙ һуҙ-һеҙ торҙолар, артҡа сигенә төшкәс, Төлкөсу-ра Григорийҙың төпкә батҡан куҙендә йәш мөлдөрәуен курҙе, нисектер уҙенец дә куцеле нескәреп китте. Н. Мусин.
3. кусм. Ниндәйҙер хис-тойғо менән тулыу (куҙгә ҡарата). □ Наполняться чувствами, эмоциями (о глазах). М Оҙон керпектәре араһынан оялсан ғына ҡараған куҙ-ҙәре мөлдөрәп тора. Т. Килмөхәмәтов.
4. кусм. Күҙ ҡарашы аша үтенес белдереү; тилмереү. □ Смотреть умоляюще. Мөлдөрәп ҡарау.
МӨЛДӨРӘШЕҮ (мөлдөрәш-) ҡ. урт. ҡар. мөлдөрәү 2—4. взаимн. от мөлдөрәү 2—4. ■ Текә маңлайлы йомро баштарын алғы аяҡтарына һалып, аптыраулы төҫтә мөлдөрәшеп, әсәләренә тексәйгән ике балаһына ҡарап ятты-ятты ла Буре, ыңғырашып, урынынан торҙо. Ә. Хәкимов.
[Сәрбиямал:] Кеше куҙенә ҡарап, мөлдөрәшеп тора бит улар [малдар]. Д. Бүләков.
МӨЛЗӘМ [ғәр. (Р.: проигравший; И.: the defeated one; T: mülzem) с. иҫк.
Бәхәстә еңелеп, туҡтарға мәжбүр булған (кешегә ҡарата). □ Проигравший, побеждённый. Мөлзәм хәлгә төшөу.
МӨЛЗӘМ БУЛЫУ (мөлзәм бул-) (Р: быть побеждённым; И.: be vanguished; T: mülzem olmak) ҡ. иҫк.
Бәхәстә еңелеү. □ Быть побеждённым, проигравшим в споре. Бәхәстә кемдер мөлзәм булырға тейеш.
МӨЛЗӘМ ИТЕҮ (мөлзәм ит-) (Р: побеждать в споре; И.: win a dispute; T: bahis kazanmak) ҡ. иҫк.
Бәхәсләшеп еңеү. □ Побеждать, выиграть в споре. Мәғлумәтлерәк кеше һуҙ көрәшендә ҡаршы яҡты мөлзәм итте.
МӨЛК-МӨЛК (Р: подражание тряске грузного тела при ходьбе; И.: sound imitative word; T: tir tir) оҡш.
Хәрәкәтләнгәндә тулы йомшаҡ тәндең тертелдәп, һелкенеп торғанын белдергән һүҙ. □ Подражание тряске грузного тела при ходьбе. Мөлк-мөлк килеу.
МӨЛК-МӨЛК ИТЕҮ (мөлк-мөлк ит-) ҡ. ҡар. мөлкөлдәү. Тәне мөлк-мөлк итеп тора.
МӨ Л КӨЙӨҮ (мөлкө-) ҡ. диал. ҡар. мөл-көү. Мөлкөйөп ярылды.
МӨЛКӨЛДӘК (Р: тряский; И.: shaky; Т: sarsak) с.
Мөлк-мөлк итеп һелкенеп торған. □ Тряский, трясучий. Мөлкөлдәк урын.
■ Мөлкөлдәк тәнле Аждаһа ла, юха ла һаҙлыҡта, мөлкөлдәк урындарҙа, йылға баштарында оялап йәшәй. Әкиәттән.
МӨЛКӨЛДӘТЕҮ (мөлкөлдәт-) ҡ. йөкм. ҡар. мөлкөлдәү, понуд. от мөлкөлдәү. Я Ете һөлөк мөлкөлдәтеп ҡан һура. Әкиәттән.
МӨЛКӨЛДӘҮ (мөлкөлдә-) (Р: трястись; И.: joggle; T: titremek) ҡ.
Мөлк-мөлк итеп һелкенеү. □ Трястись.
■ Көт осҡос ине был яра: баш бармаҡ битендәй булып өңрәйгән урынды йоҡа ғына тире шекәрәһе япҡан, һәм уның аҫтындағы
372