Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 374 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
мөлт-мөлт
clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Тамъян ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени тамьян. Мәләт араһы. Мөлөттәр затынан булыу.
МӨЛТ-МӨЛТ (Р: о внезапном движении чего-л.; И.: imitation of asudden movemet; T: kıpır kıpır) оҡш.
1. Ниҙеңдер ҡапыл-ҡапыл күренеп юғалғанын йәки асылып йомолғанын белдергән һүҙ. □ О внезапном движении чего-л. Мөлт-мөлт итеу. Мөлт-мөлт килеу. ■ Бабай .. куҙҙәрен мөлт-мөлт йомғолап, ирендәрен ҡыбырлатып алды. Р. Солтангәрәев.
2. Уттың, шәмдең насар ғына янып, һүнергә торғанын белдергән һүҙ. □ О слабом мигающем огне. Шәм мөлт-мөлт итә.
МӨЛТ-МӨЛТ ИТЕҮ (мөлт-мөлт ит-) ҡ. ҡар. мөлтөлдәү. Шәм мөлт-мөлт итә.
МӨЛТӨЛДӘТЕҮ (мөлтөлдәт-) ҡ. йөкм. ҡар. мөлтөлдәү, понуд. от мөлтөлдәү. Куҙҙе мөлтөлдәтеу.
МӨЛТӨЛДӘҮ (мөлтөлдә-) (Р: мигать; И.: twinkle; T: ışıldamak) ҡ.
Яныр-янмаҫ ҡына тороу (утҡа, шәмгә һ. б. ҡарата). □ Мигать, һуҡыр шәм мөлтөлдәп торҙо ла һунде.
МӨЛХӘТҺЕНЕҮ (мөлхәтһен-) ҡ. ҡар. мөрхәтһенеү. Ялҡау кешене мөлхәтһенмәй уҡытыусы.
МӨЛӘЙЕМ I [ғәр. (Р: обаятельный; И.: appealing captivating; T.: mülayim) с.
Йылмайып торған асыҡ йөҙлө; йылы, йомшаҡ мөғәмәләле; яғымлы. □ Обаятельный, миловидный, симпатичный. Мөләйем йөҙлө. Мөләйем ҡыҙ. Мөләйем бала. ■ [Ирма Яунзем:] Ул [Йомабай Иҫәнбаев] бик матур кеше ине, оҙон ғына буйлы, ҡарағусҡыл, мөләйем йөҙлө, аҡыллы ҡарашлы. Р. Шәкүр.
МӨЛӘЙЕМ II [ғәр. (Р: обаятельно; И.: captivatingly; T.: mülayim)/?.
Теләккә ярашлы булған, күңелгә ятышлы итеп. □ Мягко, нежно. Мөләйем куренеу. Мөләйем һөйләшеу. ■ [Азамат] мөләйем генә ҡарап тора бирҙе лә [Моратҡа]: «Минең
бында икәнде ҡайҙан белдец?» — тине. Р. Солтангәрәев.
МӨЛӘЙЕМЛЕК (мөләйемлеге) (Р: обаятельность; И.: appealingness; T: mülâyimlik) и.
Мөләйем булыу сифаты. □ Обаяние, миловидность; мягкость, нежность. Мөләйемлек курһәтеу. Мөләйемлек билдәһе. ■ Ауыр вазифалы, ҡырыҫ холоҡло иренең ҡаты куңелен шул мөләйемлек, наҙ ғына ташҡа әйләндертмәй килә ине, шикелле. Ғ. Хөсәйенов.
МӨЛӘЙЕМЛӘНДЕРЕҮ (мөләйемләндер-) ҡ. йөкм. ҡар. мөләйемләнеү, понуд. от мөләйемләнеү. ■ [Мирғасим:] Ҡайһыһына [ҡыҙҙарға] өндәшкән булаһың, уға ҡаршы уларҙың ҡайһыһы ауыҙын турһайтып асыулана, ҡайһыһы куҙҙәрен мөләйемләндереп ҡарап матур йылмая ла, һинең йөрәгеңде ярһыта. А. Таһиров.
МӨЛӘЙЕМЛӘНЕҮ (мөләйемлән-) (Р: становиться обаятельным; И.: become appealing; T: mülayimlenmek) ҡ.
Мөләйемгә әйләнеү, мөләйем булыу (куҙ-гә, йөҙгә ҡарата). □ Становиться обаятельным, миловидным, симпатичным. И Ул [Көмөш Тамсы] йырлаған арала Ҡыуандыҡ, хайранлығын йәшереп тә тормай, ҡыҙҙың әллә нисек мөләйемләнеп киткән йөҙөнән, аптыраулы төҫтәрәк ургә сөйөлгән ҡаштарынан, саҡ ҡына ҡайтарынҡы һутлы ирендәренән куҙен дә алманы. Ә. Хәкимов. Гөлйөҙөм инәйҙең бар ҡиәфәтенә йылдар буйы һеңгән уй-хәсрәт ғәләмәттәре юғалып, йөҙө яҡтырып, мөләйемләнеп киткәндәй булды. Р. Солтангәрәев.
МӨЛӘКӘШ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡаңлы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-канглин-цев. Мөләкәштәр тарихы.
МӨЛӘҠАТ [ғәр. ЫзХа] (Р: встреча; И.: meeting; T: mülakat) и. иҫк.
374
clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Тамъян ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени тамьян. Мәләт араһы. Мөлөттәр затынан булыу.
МӨЛТ-МӨЛТ (Р: о внезапном движении чего-л.; И.: imitation of asudden movemet; T: kıpır kıpır) оҡш.
1. Ниҙеңдер ҡапыл-ҡапыл күренеп юғалғанын йәки асылып йомолғанын белдергән һүҙ. □ О внезапном движении чего-л. Мөлт-мөлт итеу. Мөлт-мөлт килеу. ■ Бабай .. куҙҙәрен мөлт-мөлт йомғолап, ирендәрен ҡыбырлатып алды. Р. Солтангәрәев.
2. Уттың, шәмдең насар ғына янып, һүнергә торғанын белдергән һүҙ. □ О слабом мигающем огне. Шәм мөлт-мөлт итә.
МӨЛТ-МӨЛТ ИТЕҮ (мөлт-мөлт ит-) ҡ. ҡар. мөлтөлдәү. Шәм мөлт-мөлт итә.
МӨЛТӨЛДӘТЕҮ (мөлтөлдәт-) ҡ. йөкм. ҡар. мөлтөлдәү, понуд. от мөлтөлдәү. Куҙҙе мөлтөлдәтеу.
МӨЛТӨЛДӘҮ (мөлтөлдә-) (Р: мигать; И.: twinkle; T: ışıldamak) ҡ.
Яныр-янмаҫ ҡына тороу (утҡа, шәмгә һ. б. ҡарата). □ Мигать, һуҡыр шәм мөлтөлдәп торҙо ла һунде.
МӨЛХӘТҺЕНЕҮ (мөлхәтһен-) ҡ. ҡар. мөрхәтһенеү. Ялҡау кешене мөлхәтһенмәй уҡытыусы.
МӨЛӘЙЕМ I [ғәр. (Р: обаятельный; И.: appealing captivating; T.: mülayim) с.
Йылмайып торған асыҡ йөҙлө; йылы, йомшаҡ мөғәмәләле; яғымлы. □ Обаятельный, миловидный, симпатичный. Мөләйем йөҙлө. Мөләйем ҡыҙ. Мөләйем бала. ■ [Ирма Яунзем:] Ул [Йомабай Иҫәнбаев] бик матур кеше ине, оҙон ғына буйлы, ҡарағусҡыл, мөләйем йөҙлө, аҡыллы ҡарашлы. Р. Шәкүр.
МӨЛӘЙЕМ II [ғәр. (Р: обаятельно; И.: captivatingly; T.: mülayim)/?.
Теләккә ярашлы булған, күңелгә ятышлы итеп. □ Мягко, нежно. Мөләйем куренеу. Мөләйем һөйләшеу. ■ [Азамат] мөләйем генә ҡарап тора бирҙе лә [Моратҡа]: «Минең
бында икәнде ҡайҙан белдец?» — тине. Р. Солтангәрәев.
МӨЛӘЙЕМЛЕК (мөләйемлеге) (Р: обаятельность; И.: appealingness; T: mülâyimlik) и.
Мөләйем булыу сифаты. □ Обаяние, миловидность; мягкость, нежность. Мөләйемлек курһәтеу. Мөләйемлек билдәһе. ■ Ауыр вазифалы, ҡырыҫ холоҡло иренең ҡаты куңелен шул мөләйемлек, наҙ ғына ташҡа әйләндертмәй килә ине, шикелле. Ғ. Хөсәйенов.
МӨЛӘЙЕМЛӘНДЕРЕҮ (мөләйемләндер-) ҡ. йөкм. ҡар. мөләйемләнеү, понуд. от мөләйемләнеү. ■ [Мирғасим:] Ҡайһыһына [ҡыҙҙарға] өндәшкән булаһың, уға ҡаршы уларҙың ҡайһыһы ауыҙын турһайтып асыулана, ҡайһыһы куҙҙәрен мөләйемләндереп ҡарап матур йылмая ла, һинең йөрәгеңде ярһыта. А. Таһиров.
МӨЛӘЙЕМЛӘНЕҮ (мөләйемлән-) (Р: становиться обаятельным; И.: become appealing; T: mülayimlenmek) ҡ.
Мөләйемгә әйләнеү, мөләйем булыу (куҙ-гә, йөҙгә ҡарата). □ Становиться обаятельным, миловидным, симпатичным. И Ул [Көмөш Тамсы] йырлаған арала Ҡыуандыҡ, хайранлығын йәшереп тә тормай, ҡыҙҙың әллә нисек мөләйемләнеп киткән йөҙөнән, аптыраулы төҫтәрәк ургә сөйөлгән ҡаштарынан, саҡ ҡына ҡайтарынҡы һутлы ирендәренән куҙен дә алманы. Ә. Хәкимов. Гөлйөҙөм инәйҙең бар ҡиәфәтенә йылдар буйы һеңгән уй-хәсрәт ғәләмәттәре юғалып, йөҙө яҡтырып, мөләйемләнеп киткәндәй булды. Р. Солтангәрәев.
МӨЛӘКӘШ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡаңлы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-канглин-цев. Мөләкәштәр тарихы.
МӨЛӘҠАТ [ғәр. ЫзХа] (Р: встреча; И.: meeting; T: mülakat) и. иҫк.
374