Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 378 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӨНТӘБИҠ
МӨНТӘБИҠ [ғәр. (Р.: подходящий; И.: befitting; T.: muntabık) с. иҫк.
Бер-береһенә ныҡ яҡын, бер дәрәжәлә булған, тап килгән, тиң. □ Подходящий. Мөнтәбиҡ пар. ■ Фәхриҙең фәхре тугел яҙмышы менән мөнтәбиҡ, хәлфә булған, сөнки меҫкен ғәйре рәсми бер табип. Ш. Бабич.
МӨНТӘЛЕҮ (мөнтәл-) ҡ. төш. ҡар. мөнтәү 1. страд, от мөнтәү 1. Мөнтәлеп бөтөу. Мөнтәлгән сәс.
МӨНТӘМИН [ғәр. Û-Ч (Р: имеющий отношение; И.: relevant; T.: münasebetli) с. иҫк.
Кемгәлер йәки нимәгәлер мөнәсәбәтле, бәйләнешле. □ Имеющий отношение. Мөн-тәмин документтар. ■ Мин был урында шул мең һаҙаҡлы Урҙас бейгә мөнтәмин булған балаларыбыҙ шәжәрәһен кусерәмен. Башҡорт шәжәрәләренән.
МӨНТӘНЛӘҮ (мөнтәнлә-) ҡ. ҡар. мөй-шәнләү. ■ Шунан, моронон берәй мөйөшкә терәп, мөнтәнләргә керешә. М. Кәрим.
МӨНТӘҪЛӘҮ (мөнтәҫлә-) (Р: кромсать; И.: shred; T.: gelişigüzel biçmek) ҡ.
Унан-бынан өҙөп йолҡоу, мөнтәү. □ Кромсать. Мөнтәҫләнгән улән. Мөнтәҫләнгән сәс.
МӨНТӘТЕҮ (мөнтәт-) ҡ. йөкм. ҡар. мөнтәү, понуд. от мөнтәү. Сәсен мөнтәтеп ҡайтҡан.
МӨНТӘҮ (мөнтә-) (Р: кромсать; И.: hack; shred; T.: gelişigüzel kesmek) ҡ.
1. Ниҙеңдер остарын ҡыҫҡа, тигеҙһеҙ генә итеп ҡырҡҡылау. □ Кромсать. Сәсте мөнтәу. Ҡалалағы ағас баштарын мөнтәп уттеләр. ■ Эй, Уралым, һине куп ураным, китек-китек тәнең мөнтәлгән. Хәләл генә ерем таланған да иҙратылған асҡаҡ эттәрҙән. Т. Ғәниева.
2. диал. ҡар. мөнйөү 1. Һөйәк мөнтәу.
МӨНТӘШИР [ғәр. (Р: распространённый; И.: diffused; spreading; T.: münteşir) с. иҫк.
Бер төркөмдән йәки йыйылған урындан ян-яҡҡа киткән; йәйелгән. □ Распространённый, обнародованный; раскидистый. Мөнтәшир томан.
МӨНТӘШИР БУЛЫУ (мөнтәшир бул-) (Р: распространяться; И.: prolifirate; spread; T.: münteşir olmak) ҡ.
Таралыу, йәйелеү. □ Распространяться, разноситься, расстилаться.
МӨНХӘСИФ [ғәр. (Р: окружённый; И.: surrounded; T: münhasif) с. иҫк. ҡар. ҡамаулы.
Тирә-яҡтан уратып алынған, солғаулы, сикле. □ Окружённый, осадный. Мөнхә-сиф ер. Мөнхәсиф урын. Мөнхәсиф көтөу. ■ Уйлаһам мин, ҡара бәхетем, мөнхәсиф йондоҙҙарым, йәш тугел, ҡандар ағыҙмаҡ әҙ буласаҡтыр һиңә. Я. Юмаев.
МӨНШӨГӨР (Р: выпь; И.: bittern; Т: bayağı balaban) и. зоол.
Селәндәр ғаиләһенә ҡараған төнгө һаҙ ҡошо; күл буғаһы. □ Выпь, водяной бык (лат. Botaurus stellahs). Мөншөгөр ояһы. Мөншөгөр тотоу. Ваҡ мөншөгөр. ■ Һандуғасы ултыра һайрап, буҙ турғайы оса сырылдап, тартайы йөрөй тартылдап, ҡаҙы йөҙә ҡаңғылдап, ҡауҙыһы йөрөй һулҡылдап, мөншөгөрө ултыра мөңкөлдәп, торнаһы оса торҡолдап, торомтайы йөрөй ҡанатын елберҙәтеп, осло куҙҙәре менән уҙ ҡорбанын эҙләп, — ҡыҫҡаһы, барыһы, барыһы эштә, ҡуҙғалышта. Ғ. Дәүләтшин.
МӨНӘЖЖИМ [ғәр. (Р: астроном; И.: astronomer; T: müneccim) и. иҫк.
1. Йондоҙҙарҙы, йыһанды өйрәнеүсе; астроном. □ Астроном. Мөнәжжим булырға хыялланыу. Мөнәжжим асышы.
2. Фалсы, йондоҙнамәсе (йондоҙҙарға ҡарап курәҙәлек итеусе); йондоҙ һанаусы.
□ Звездочёт. Мөнәжжим ир-егет. ■ Кисә һарайҙа шәйехтәр, ғалимдар, әмирҙәр, мөнәжжимдәр, табиптарҙың мөсәхәбәләре булды. Б. Ишемғол.
МӨНӘЖӘТ [ғәр. (Р: мунажат; И.: entreaty to God; T: münacat) и.
1. дини. Аллаға мөрәжәғәт итеп әйтелгән һүҙ. □ Мунажат (молитвенное обращение к Богу). Мөнәжәт көйләу. ■ Илаһым, бөтә хәжәтем, ҡабул иткел мөнәжәтем. М. Аҡмулла.
2. Көйләп уҡыла торған дини шиғыр.
□ Мунажат (религиозный стих). Мөнәжәт
378
МӨНТӘБИҠ [ғәр. (Р.: подходящий; И.: befitting; T.: muntabık) с. иҫк.
Бер-береһенә ныҡ яҡын, бер дәрәжәлә булған, тап килгән, тиң. □ Подходящий. Мөнтәбиҡ пар. ■ Фәхриҙең фәхре тугел яҙмышы менән мөнтәбиҡ, хәлфә булған, сөнки меҫкен ғәйре рәсми бер табип. Ш. Бабич.
МӨНТӘЛЕҮ (мөнтәл-) ҡ. төш. ҡар. мөнтәү 1. страд, от мөнтәү 1. Мөнтәлеп бөтөу. Мөнтәлгән сәс.
МӨНТӘМИН [ғәр. Û-Ч (Р: имеющий отношение; И.: relevant; T.: münasebetli) с. иҫк.
Кемгәлер йәки нимәгәлер мөнәсәбәтле, бәйләнешле. □ Имеющий отношение. Мөн-тәмин документтар. ■ Мин был урында шул мең һаҙаҡлы Урҙас бейгә мөнтәмин булған балаларыбыҙ шәжәрәһен кусерәмен. Башҡорт шәжәрәләренән.
МӨНТӘНЛӘҮ (мөнтәнлә-) ҡ. ҡар. мөй-шәнләү. ■ Шунан, моронон берәй мөйөшкә терәп, мөнтәнләргә керешә. М. Кәрим.
МӨНТӘҪЛӘҮ (мөнтәҫлә-) (Р: кромсать; И.: shred; T.: gelişigüzel biçmek) ҡ.
Унан-бынан өҙөп йолҡоу, мөнтәү. □ Кромсать. Мөнтәҫләнгән улән. Мөнтәҫләнгән сәс.
МӨНТӘТЕҮ (мөнтәт-) ҡ. йөкм. ҡар. мөнтәү, понуд. от мөнтәү. Сәсен мөнтәтеп ҡайтҡан.
МӨНТӘҮ (мөнтә-) (Р: кромсать; И.: hack; shred; T.: gelişigüzel kesmek) ҡ.
1. Ниҙеңдер остарын ҡыҫҡа, тигеҙһеҙ генә итеп ҡырҡҡылау. □ Кромсать. Сәсте мөнтәу. Ҡалалағы ағас баштарын мөнтәп уттеләр. ■ Эй, Уралым, һине куп ураным, китек-китек тәнең мөнтәлгән. Хәләл генә ерем таланған да иҙратылған асҡаҡ эттәрҙән. Т. Ғәниева.
2. диал. ҡар. мөнйөү 1. Һөйәк мөнтәу.
МӨНТӘШИР [ғәр. (Р: распространённый; И.: diffused; spreading; T.: münteşir) с. иҫк.
Бер төркөмдән йәки йыйылған урындан ян-яҡҡа киткән; йәйелгән. □ Распространённый, обнародованный; раскидистый. Мөнтәшир томан.
МӨНТӘШИР БУЛЫУ (мөнтәшир бул-) (Р: распространяться; И.: prolifirate; spread; T.: münteşir olmak) ҡ.
Таралыу, йәйелеү. □ Распространяться, разноситься, расстилаться.
МӨНХӘСИФ [ғәр. (Р: окружённый; И.: surrounded; T: münhasif) с. иҫк. ҡар. ҡамаулы.
Тирә-яҡтан уратып алынған, солғаулы, сикле. □ Окружённый, осадный. Мөнхә-сиф ер. Мөнхәсиф урын. Мөнхәсиф көтөу. ■ Уйлаһам мин, ҡара бәхетем, мөнхәсиф йондоҙҙарым, йәш тугел, ҡандар ағыҙмаҡ әҙ буласаҡтыр һиңә. Я. Юмаев.
МӨНШӨГӨР (Р: выпь; И.: bittern; Т: bayağı balaban) и. зоол.
Селәндәр ғаиләһенә ҡараған төнгө һаҙ ҡошо; күл буғаһы. □ Выпь, водяной бык (лат. Botaurus stellahs). Мөншөгөр ояһы. Мөншөгөр тотоу. Ваҡ мөншөгөр. ■ Һандуғасы ултыра һайрап, буҙ турғайы оса сырылдап, тартайы йөрөй тартылдап, ҡаҙы йөҙә ҡаңғылдап, ҡауҙыһы йөрөй һулҡылдап, мөншөгөрө ултыра мөңкөлдәп, торнаһы оса торҡолдап, торомтайы йөрөй ҡанатын елберҙәтеп, осло куҙҙәре менән уҙ ҡорбанын эҙләп, — ҡыҫҡаһы, барыһы, барыһы эштә, ҡуҙғалышта. Ғ. Дәүләтшин.
МӨНӘЖЖИМ [ғәр. (Р: астроном; И.: astronomer; T: müneccim) и. иҫк.
1. Йондоҙҙарҙы, йыһанды өйрәнеүсе; астроном. □ Астроном. Мөнәжжим булырға хыялланыу. Мөнәжжим асышы.
2. Фалсы, йондоҙнамәсе (йондоҙҙарға ҡарап курәҙәлек итеусе); йондоҙ һанаусы.
□ Звездочёт. Мөнәжжим ир-егет. ■ Кисә һарайҙа шәйехтәр, ғалимдар, әмирҙәр, мөнәжжимдәр, табиптарҙың мөсәхәбәләре булды. Б. Ишемғол.
МӨНӘЖӘТ [ғәр. (Р: мунажат; И.: entreaty to God; T: münacat) и.
1. дини. Аллаға мөрәжәғәт итеп әйтелгән һүҙ. □ Мунажат (молитвенное обращение к Богу). Мөнәжәт көйләу. ■ Илаһым, бөтә хәжәтем, ҡабул иткел мөнәжәтем. М. Аҡмулла.
2. Көйләп уҡыла торған дини шиғыр.
□ Мунажат (религиозный стих). Мөнәжәт
378