Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 381 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӨРЙӘ
Бик ныҡ мөбәрәк, изгеләрҙән-изге. □ Благословеннейший. Мөп-мөбәрәк көн. Я Сабыйға донъя мөп-мөбәрәк төҫлө. Ғ. Хөсәйенов.
МӨР (Р.: шишка; И.: cone; snag; T.: kozalak) и. диал. ҡар. тубырсыҡ.
Ағастың ҡабырсаҡланып, ҡатланып торған орлоҡ көбө. □ Шишка. Мөр йыйыу.
МӨРАББАҒ [ғәр. сЫ (Р: четверостишие; И.: quatrain; T.: murabba) и. иҫк. әҙ.
Тәүге өс юлы рифмалашҡан дүрт юллыҡ шиғыр. □ Четверостишие. Мөраббағ уҡыу. Уҡытыусы балаларға мөраббағ уҡып ишеттерҙе.
МӨРАСИМ (Р: религиозная традиция; И.: sacred tradition; T: merasim) и. иҫк. дини.
Дини йола, ғәмәл. □ Религиозная традиция. ■ Йыназа уҡыу, саҙаҡа биреу кеуек дини мөрасимдарҙыц береһе лә уның [Сәми ҡарттың] ҡәбере өҫтөндә утәлмәне. Д. Юлтый.
МӨРБАШ и. диал. ҡар. күк сәскә.
МӨРЖӘ АҒЫ и. диал. ҡар. аҡбур.
МӨРЖӘ ҠАШ и. диал. ҡар. ҡашаға 1,1.
МӨРИТ [ғәр. АоД (Р: мюрид; И.: disciple; Murid sect member; T: mürit) и. һөйл. дини.
Берәй дин әһеленә өйрәнсек, эйәрсән булған кеше; шәкерт. □ Мюрид. Мөриттәр менән осрашыу. Мөрит егеттәр. Мөрит булыу. ■ Иңтәуҙәизгединебеҙҙеңҡурыҡсыһы мөхтәрәм Шәйхелисламдың тоғро мөрите Әбделвәхит мулланан бөгөнгө мәжлескә фатиха биреуен һорайыҡ. Ә. Хәкимов. Мәҙрәсәһенән куп муллалар сыҡты, куп әҙәм-дәрҙе уҙенә мөрит итте. 3. Һаҙый.
МӨРИТ-МӨХЛИС (Р: последователи и приверженцы ишана или шейха; И.: followers of Moslem creed; T: müritler) и. һөйл. дини. йыйн.
Берәй дин әһеленең ҡарашы яҡлы, уға эйәреүселәр. □ Последователи и приверженцы ишана или шейха.
МӨРИТСЕЛЕК (мөритселеге) (Р: мюридизм; И.: Mouride brotherhood; T: mürit-çilik) и. иҫк.
Кафырҙарға ҡаршы көрәшеү маҡсатын алға ҡуйған дини хәрәкәт. □ Мюридизм. Мөритселек уҫеше.
МӨРЙӘ (Р: труба; И.: chimney; funnel; T: baca) и.
1. Төтөн сығарыу йәки һауа йөрөү өсөн хеҙмәт иткән торба; төтөн юлы. □ Труба (печная). / Трубный. Мөрйә төбө. Мөрйә эшләу. Мунса мөрйәһе. ■ Был тупаҡ ҡына өйҙөң өҫтөнән, беләк йыуанлығы ағасҡа балсыҡ менән һылап эшләнгән мөрйә эсенән бөркөлөп-бөркөлөп төтөн сыға. Т. Хәйбуллин. [Һыу] бығаса өйҙән утмәгән кеуек ине лә, курәһең, мөрйә төбөнән ағалыр. Р. Солтангәрәев. Мансур бабайҙарҙың мөрйәһенән һоро төтөн сыға ла беҙҙең баҡсаға йығылып төшә. М. Кәрим. • Мөрйәнән сыҡҡан төтөн донъяны йылытмай. Әйтем.
2. диал. ҡар. хужалыҡ. Ауылда 1960 йыл 150 мөрйә булған.
3. миф. Башҡорт мифологияһында теге донъяға күсеү урыны: осоп киткән ҡот торба аша әйләнеп ҡайта, ауырыуҙар торба аша ҡыуып ебәрелә. □ Труба (в башкирской мифологии проход в иной мир: через трубу возвращается улетевшая душа, через трубу изгоняются болезни). ■ Бала кинәт ауырып китһә йәки уға миң сыҡһа, мөрйәнән тарылы табаҡҡа ҡалаҡ ташлайҙар. Шул ҡалаҡ менән тарыны балаға ҡаптырып ҡарап, ҡоштарға һибәләр. Башҡорт мифологияһынан.
♦ Ике донъя — бер мөрйә донъяға битараф булғанда әйтелә. □ Быть безразличным. ■ Ике донъя — бер мөрйә тип мәж киләләр мәжлесләп. X. Назар. Мөрйә төтәтеү көн итеү, йән аҫрау. □ Жить, существовать. И Аласыҡтай ғына өйҙә япа-яңғыҙ мөрйә төтәтеп көн итеуенә ҡарамаҫтан, әллә ҡайҙағы ҡалаға хат яҙып торорлоҡ булғас, ғәҙәтсә генә ауыл бисәһеме икән ул, ай-һай? Ә. Хәкимов. Мөрйәһе ҡыйыш ҡапыл үпкәләп барған кешегә ҡарата әйтелә; үпкәсел. □ Обидчивый. Мөрйәһе ҡыйыш булһа ла, төтөнө тура сыға тыштан килешһеҙ, асылы дөрөҫ булған саҡта әйтелә. □ Не так уж складно, но правдиво. ■ Мөрйәһе ҡыйыш булһа ла, төтөнө тура сыға, тигән һуҙ бар. Үҙем шулай ғына булһам да законды ашатлап киткәнем юҡ әле, кәрәк ерендә тейешлеһен әйтәм дә бирәм. М. Тажи.
381
Бик ныҡ мөбәрәк, изгеләрҙән-изге. □ Благословеннейший. Мөп-мөбәрәк көн. Я Сабыйға донъя мөп-мөбәрәк төҫлө. Ғ. Хөсәйенов.
МӨР (Р.: шишка; И.: cone; snag; T.: kozalak) и. диал. ҡар. тубырсыҡ.
Ағастың ҡабырсаҡланып, ҡатланып торған орлоҡ көбө. □ Шишка. Мөр йыйыу.
МӨРАББАҒ [ғәр. сЫ (Р: четверостишие; И.: quatrain; T.: murabba) и. иҫк. әҙ.
Тәүге өс юлы рифмалашҡан дүрт юллыҡ шиғыр. □ Четверостишие. Мөраббағ уҡыу. Уҡытыусы балаларға мөраббағ уҡып ишеттерҙе.
МӨРАСИМ (Р: религиозная традиция; И.: sacred tradition; T: merasim) и. иҫк. дини.
Дини йола, ғәмәл. □ Религиозная традиция. ■ Йыназа уҡыу, саҙаҡа биреу кеуек дини мөрасимдарҙыц береһе лә уның [Сәми ҡарттың] ҡәбере өҫтөндә утәлмәне. Д. Юлтый.
МӨРБАШ и. диал. ҡар. күк сәскә.
МӨРЖӘ АҒЫ и. диал. ҡар. аҡбур.
МӨРЖӘ ҠАШ и. диал. ҡар. ҡашаға 1,1.
МӨРИТ [ғәр. АоД (Р: мюрид; И.: disciple; Murid sect member; T: mürit) и. һөйл. дини.
Берәй дин әһеленә өйрәнсек, эйәрсән булған кеше; шәкерт. □ Мюрид. Мөриттәр менән осрашыу. Мөрит егеттәр. Мөрит булыу. ■ Иңтәуҙәизгединебеҙҙеңҡурыҡсыһы мөхтәрәм Шәйхелисламдың тоғро мөрите Әбделвәхит мулланан бөгөнгө мәжлескә фатиха биреуен һорайыҡ. Ә. Хәкимов. Мәҙрәсәһенән куп муллалар сыҡты, куп әҙәм-дәрҙе уҙенә мөрит итте. 3. Һаҙый.
МӨРИТ-МӨХЛИС (Р: последователи и приверженцы ишана или шейха; И.: followers of Moslem creed; T: müritler) и. һөйл. дини. йыйн.
Берәй дин әһеленең ҡарашы яҡлы, уға эйәреүселәр. □ Последователи и приверженцы ишана или шейха.
МӨРИТСЕЛЕК (мөритселеге) (Р: мюридизм; И.: Mouride brotherhood; T: mürit-çilik) и. иҫк.
Кафырҙарға ҡаршы көрәшеү маҡсатын алға ҡуйған дини хәрәкәт. □ Мюридизм. Мөритселек уҫеше.
МӨРЙӘ (Р: труба; И.: chimney; funnel; T: baca) и.
1. Төтөн сығарыу йәки һауа йөрөү өсөн хеҙмәт иткән торба; төтөн юлы. □ Труба (печная). / Трубный. Мөрйә төбө. Мөрйә эшләу. Мунса мөрйәһе. ■ Был тупаҡ ҡына өйҙөң өҫтөнән, беләк йыуанлығы ағасҡа балсыҡ менән һылап эшләнгән мөрйә эсенән бөркөлөп-бөркөлөп төтөн сыға. Т. Хәйбуллин. [Һыу] бығаса өйҙән утмәгән кеуек ине лә, курәһең, мөрйә төбөнән ағалыр. Р. Солтангәрәев. Мансур бабайҙарҙың мөрйәһенән һоро төтөн сыға ла беҙҙең баҡсаға йығылып төшә. М. Кәрим. • Мөрйәнән сыҡҡан төтөн донъяны йылытмай. Әйтем.
2. диал. ҡар. хужалыҡ. Ауылда 1960 йыл 150 мөрйә булған.
3. миф. Башҡорт мифологияһында теге донъяға күсеү урыны: осоп киткән ҡот торба аша әйләнеп ҡайта, ауырыуҙар торба аша ҡыуып ебәрелә. □ Труба (в башкирской мифологии проход в иной мир: через трубу возвращается улетевшая душа, через трубу изгоняются болезни). ■ Бала кинәт ауырып китһә йәки уға миң сыҡһа, мөрйәнән тарылы табаҡҡа ҡалаҡ ташлайҙар. Шул ҡалаҡ менән тарыны балаға ҡаптырып ҡарап, ҡоштарға һибәләр. Башҡорт мифологияһынан.
♦ Ике донъя — бер мөрйә донъяға битараф булғанда әйтелә. □ Быть безразличным. ■ Ике донъя — бер мөрйә тип мәж киләләр мәжлесләп. X. Назар. Мөрйә төтәтеү көн итеү, йән аҫрау. □ Жить, существовать. И Аласыҡтай ғына өйҙә япа-яңғыҙ мөрйә төтәтеп көн итеуенә ҡарамаҫтан, әллә ҡайҙағы ҡалаға хат яҙып торорлоҡ булғас, ғәҙәтсә генә ауыл бисәһеме икән ул, ай-һай? Ә. Хәкимов. Мөрйәһе ҡыйыш ҡапыл үпкәләп барған кешегә ҡарата әйтелә; үпкәсел. □ Обидчивый. Мөрйәһе ҡыйыш булһа ла, төтөнө тура сыға тыштан килешһеҙ, асылы дөрөҫ булған саҡта әйтелә. □ Не так уж складно, но правдиво. ■ Мөрйәһе ҡыйыш булһа ла, төтөнө тура сыға, тигән һуҙ бар. Үҙем шулай ғына булһам да законды ашатлап киткәнем юҡ әле, кәрәк ерендә тейешлеһен әйтәм дә бирәм. М. Тажи.
381