Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 382 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӨРЙӘСЕ
МӨРЙӘСЕ (Р.: трубочист; И.: chimneysweep; T.: baca temizleyicisi) и.
Мөрйә таҙартыусы. □ Трубочист. Мөрйәсе кеше. ■ Мөрйәсе бул, балам, кешеләрҙең өйҙәрендә уттар һунмәһен. Ғ. Әмири.
МӨРӨК и. диал. ҡар. тыңҡауыҡ.
МӨРСӘЙ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡыпсаҡ ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени кыпчак. Мөрсәйҙәр араһы. Мөрсәйҙәр шәжәрәһе.
МӨРСӘКӘЙ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Мең ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-минцев. Мөрсәкәйҙәр тарихы.
МӨРСӘЛИН [ғәр. иЛо*] (Р: посланник; И.: envoy ambassador; T: mürselin) и. иҫк.
1. Эш-вазифа менән сит илгә ебәрелгән кеше; илсе. □ Посланник. Мөрсәлин кеше. Мөрсәлинде ҡаршылау. Мөрсәлин менән осрашыу.
2. дини. Алланың теләген, шартын башҡарып торған әҙәми зат; пәйғәмбәр.
□ Пророк. Мөрсәлиндәр һуҙе. Мөрсәлиндәр халыҡҡа иман нурын еткерер өсөн ебәрелгән.
МӨРТЛӨК (мөртлөгө) (Р: мята; И.: mint; T.: папе) и. бот. диал. ҡар. бөтнөк.
Медицинала, парфюмерияла, кондитер эшендә ҡулланыла торған хуш еҫле үлән.
□ Мята. / Мятный (лат. Mentha). Мортлок төнәтмәһе. Мөртлөк йыйыу. Мөртлөк еуеш урындарҙа уҫә.
МӨРТӨЙ и. диал. ҡар. мурҙай. Мөртөйгә һалыу.
МӨРТӘТ [ғәр. АэД (Р: вероотступник; И.: apostate; T: mürtet) и.
1. дини. Диндән яҙған, динен ташлаған кеше. □ Вероотступник. Мөртәт менән һуҙгә килеу.
2. Үҙенекеләргә хыянат итеп, дошман яғына күскән кеше; хыянатсы. □ Предатель. Мөртәт һалдаттар. ■ [Исабәк:] Ҡасҡын! Йолаһына, ырыуына хыянат иткән мөртәт мин! Ғәҙеллек, шәфҡәтлелек, аныҡ аҡыл яҡлы бер изге затмын мин! М. Кәрим.
3. әрл. Әрләгәндә әйтелә. □ Безбожник. И [Мырҙағәле — Үтәғолға:] Тауышыңды сығарма! Ҡайҙа икәнеңде оноттоңмо ни, мөртәт! 3. Ураҡсин.
МӨРТӘТЛЕК (мөртәтлеге) (Р: вероотступничество; И.: apostasy heterodoxy; schism; T.: mürtetlik) и.
1. Диндән яҙған, динен ташлаған кешегә хас сифат. □ Вероотступничество. ■ [Батырша:] Нимә был, хыянатмы, әллә мөртәтлекме, Исхаҡ мулла? Ғ. Хөсәйенов.
2. Үҙенекеләргә хыянат итеү, дошман яғына күсеү хәле. □ Предательство. Мөртәтлек курһәтеу.
МӨРТӘТЛӘНЕҮ (мөртәтлән-) (Р: предать; И.: betray; T.: ihanet etmek) ҡ.
Мөртәтлек күрһәтеү. □ Предать. ■ [Реакция заманында] куп кеше батшанан мәрхәмәтлек көтөп, мөртәтләнеп, уға маҡтау һуҙе яуҙыра башлаған. Ғ. Хөсәйенов.
МӨРУР [ғәр. (Р: длительность; И.: continuance; T.: mürur) и. иҫк.
Дауам, ағым, ваҡыт араһы. □ Продолжение, длительность, течение времени. Ике быуат мөруры. ■ Мин, фәҡир Тажет-дин, атам Ялсығолдо ун дурт йыл көттөм. Ун дурт йыл мөрурында ҡайтып килде. М. Өмөтбаев.
МӨРХИМ [ғәр. (Р: милосердный; И.: merciful; T.: merhametli) с. иҫк.
Аяу, ҡыҙғаныу хисе булған, йомшаҡ тәбиғәтле, мәрхәмәтле, шәфҡәтле. □ Милосердный. Мөрхим кеше. Мөрхим ата. Мөрхим ҡылыҡ. Мөрхим булыу. И Мин дә һине хөрмәт итәм, мәрхәмәт ит, һинән һорай мәжрух йөрәк, мөрхим туташ. Ш. Бабич.
МӨРХӘТ I [ғәр. >»] (Р: успокоение; И.: calm, peace; T.: haz) и. иҫк.
382
МӨРЙӘСЕ (Р.: трубочист; И.: chimneysweep; T.: baca temizleyicisi) и.
Мөрйә таҙартыусы. □ Трубочист. Мөрйәсе кеше. ■ Мөрйәсе бул, балам, кешеләрҙең өйҙәрендә уттар һунмәһен. Ғ. Әмири.
МӨРӨК и. диал. ҡар. тыңҡауыҡ.
МӨРСӘЙ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡыпсаҡ ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени кыпчак. Мөрсәйҙәр араһы. Мөрсәйҙәр шәжәрәһе.
МӨРСӘКӘЙ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Мең ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-минцев. Мөрсәкәйҙәр тарихы.
МӨРСӘЛИН [ғәр. иЛо*] (Р: посланник; И.: envoy ambassador; T: mürselin) и. иҫк.
1. Эш-вазифа менән сит илгә ебәрелгән кеше; илсе. □ Посланник. Мөрсәлин кеше. Мөрсәлинде ҡаршылау. Мөрсәлин менән осрашыу.
2. дини. Алланың теләген, шартын башҡарып торған әҙәми зат; пәйғәмбәр.
□ Пророк. Мөрсәлиндәр һуҙе. Мөрсәлиндәр халыҡҡа иман нурын еткерер өсөн ебәрелгән.
МӨРТЛӨК (мөртлөгө) (Р: мята; И.: mint; T.: папе) и. бот. диал. ҡар. бөтнөк.
Медицинала, парфюмерияла, кондитер эшендә ҡулланыла торған хуш еҫле үлән.
□ Мята. / Мятный (лат. Mentha). Мортлок төнәтмәһе. Мөртлөк йыйыу. Мөртлөк еуеш урындарҙа уҫә.
МӨРТӨЙ и. диал. ҡар. мурҙай. Мөртөйгә һалыу.
МӨРТӘТ [ғәр. АэД (Р: вероотступник; И.: apostate; T: mürtet) и.
1. дини. Диндән яҙған, динен ташлаған кеше. □ Вероотступник. Мөртәт менән һуҙгә килеу.
2. Үҙенекеләргә хыянат итеп, дошман яғына күскән кеше; хыянатсы. □ Предатель. Мөртәт һалдаттар. ■ [Исабәк:] Ҡасҡын! Йолаһына, ырыуына хыянат иткән мөртәт мин! Ғәҙеллек, шәфҡәтлелек, аныҡ аҡыл яҡлы бер изге затмын мин! М. Кәрим.
3. әрл. Әрләгәндә әйтелә. □ Безбожник. И [Мырҙағәле — Үтәғолға:] Тауышыңды сығарма! Ҡайҙа икәнеңде оноттоңмо ни, мөртәт! 3. Ураҡсин.
МӨРТӘТЛЕК (мөртәтлеге) (Р: вероотступничество; И.: apostasy heterodoxy; schism; T.: mürtetlik) и.
1. Диндән яҙған, динен ташлаған кешегә хас сифат. □ Вероотступничество. ■ [Батырша:] Нимә был, хыянатмы, әллә мөртәтлекме, Исхаҡ мулла? Ғ. Хөсәйенов.
2. Үҙенекеләргә хыянат итеү, дошман яғына күсеү хәле. □ Предательство. Мөртәтлек курһәтеу.
МӨРТӘТЛӘНЕҮ (мөртәтлән-) (Р: предать; И.: betray; T.: ihanet etmek) ҡ.
Мөртәтлек күрһәтеү. □ Предать. ■ [Реакция заманында] куп кеше батшанан мәрхәмәтлек көтөп, мөртәтләнеп, уға маҡтау һуҙе яуҙыра башлаған. Ғ. Хөсәйенов.
МӨРУР [ғәр. (Р: длительность; И.: continuance; T.: mürur) и. иҫк.
Дауам, ағым, ваҡыт араһы. □ Продолжение, длительность, течение времени. Ике быуат мөруры. ■ Мин, фәҡир Тажет-дин, атам Ялсығолдо ун дурт йыл көттөм. Ун дурт йыл мөрурында ҡайтып килде. М. Өмөтбаев.
МӨРХИМ [ғәр. (Р: милосердный; И.: merciful; T.: merhametli) с. иҫк.
Аяу, ҡыҙғаныу хисе булған, йомшаҡ тәбиғәтле, мәрхәмәтле, шәфҡәтле. □ Милосердный. Мөрхим кеше. Мөрхим ата. Мөрхим ҡылыҡ. Мөрхим булыу. И Мин дә һине хөрмәт итәм, мәрхәмәт ит, һинән һорай мәжрух йөрәк, мөрхим туташ. Ш. Бабич.
МӨРХӘТ I [ғәр. >»] (Р: успокоение; И.: calm, peace; T.: haz) и. иҫк.
382