Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 389 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӨТАБИҠ
♦ Мөсәленә еткәндәй ваҡыты еткәндәй. □ Обречённый, доел. Достигший своего опасного возраста.
МӨСӘЛЛӘМ [ғәр. (Р: согласный на что, с чем; И.: content (with), acceptant; T.: müsellem) с. иҫк.
Ниндәйҙер һүҙгә, тәҡдимгә, шартҡа ыңғай булған, ҡәнәғәт; риза. □ Согласный на что, с чем; довольный кем-чем. Донъянан мөсәлләм кеше.
МӨСАЛЛӘМ БУЛЫУ (мөсалләм бул-) (Р.: соглашаться; И.: agree, consent; T.: müsellem olmak) к.
Риза булыу. □ Соглашаться. Мөсәлләм булып йәшәу. И Мәҙрәсәләр яңғырап тора ине, мөсәлләм булмаймын, тип ҡысҡырғанда. М. Ғафури. Ал-ҡыҙыллы ирендәрен ал-ҡыҙыллы сәскәләргә тәсбиһ итеуҙәренә лә мин мөсәлләм булып етә алмайым. М. Ғафури.
МӨСӘЛЛӘСАТ [ғәр. (р: тригонометрия; И.: trigonometry; T.: müsellesat) и. иҫк.
Тригонометрик функцияларҙы һәм уларҙың геометрия менән бәйләнешен өйрәнеүсе математика бүлеге; тригонометрия. □ Тригонометрия. Мөсәлләсат уҡыу. Мөсәлләсат дәрестәре.
МӨСӘННИФ [ғәр. ] (Р: автор; И.: author; T: müellif) и. иҫк.
Әҙәбиәт һәм сәнғәт әҫәре, ғилми эш һ. б. ижад итеүсе; ижадсы, төҙөүсе. □ Автор, творец, создатель. Китап мөсэннифе. Шиғыр мөсәннифе булыу. ■ Мөсәнниф лөғәтендә заһрән вәсәфа зинуар вә зәййәннәттер. М. Өмөтбаев.
МӨСӘННӘФ [ғәр. ] (Р: рукопись; И.: manuscript; T: el yazması) и. иҫк.
Матбуғатта баҫылып сыҡмаған, ташҡа баҫылмаған яҙма; ҡулъяҙма. □ Рукопись. Мөсәннәф авторы булыу. Боронғо мөсән-нәф. Мөсәннәф фонды. Мөсәннәфтәр йыйыу.
МӨСӘТ [фарс. (Р: пьяный; И.: bibacious; T: sarhoş) с. иҫк.
1. Иҫерткес эсемлек тәьҫирендә булған; айныҡ түгел, иҫерек. □ Пьяный. Мөсәт кеше. Мөсәт көйөнә. Мөсәт булыу.
2. кусм. Көслө тойғоға, дәрткә бирелеп, ныҡ шашҡан; ярһыған, ҡоторған. □ Разъярённый, бешеный, взбесившийся. Мөсәт кеше.
МӨСӘТ БУЛЫУ (мөсәт бул-) (Р: разъяриться; И.: fly into a rage; T: kudurmak) ҡ.
Ярһыу, ҡотороу. □ Разъяриться, взбеситься. ■ Килә, ти, дерелдәтеп ҡара ерҙе мөсәт булған филдәй булып ир Бабсаҡ. «Бабсаҡ менән Күсәк».
МӨСӘҮҮӘДӘ [ғәр. ^5—] (Р: черновик; И.: rough copy; T.: müsvedde) и. иҫк.
Аҡҡа күсерелмәгән яҙыу; ҡаралама. □ Черновик. Мөсәууәдәнән уҡыу. Мөсәу-уәдәне юҡ итеу. Ж Меңәрләгән хата менән тулы мөсәууәдәләрҙе ғәйәт диҡҡәт менән уҡып, хаталарын дөрөҫләй инем. М. Ғафури.
МӨСӘХХИХ [ғәр. (Р; корректор; И.: proof-reader; T.: musahhih) и. иҫк.
Төҙәтеүсе, дөрөҫләүсе; корректор. □ Корректор. Мөсәххих эше. Мөсәххих булыу. И Бер наборщик шәп төҙөуҙе курһәтмәһә, бер мөсәххих куп яңылышты төҙәтмәһә, ахирәттә нишләрҙәр. Ш. Бабич.
МӨСӘҺЕҘ [ғәр. (Р: обделённый; И.: deprived; T: üleş almayan) с.
1. Өлөштән мәхрүм; өлөшһөҙ. □ Обделённый, не получивший доли. Мөсәһеҙ ҡалыу. ■ Иртә уңмаған кис уңмаҫ, тип Ирназарҙың бәләкәйҙән ук мөсәһеҙ уҫеуенә һылтаныу ҙа аслан урынһыҙ был тәңгәлдә. М. Ғафури.
2. Кәүҙәгә йәмһеҙ, килбәтһеҙ. □ Нескладный, неуклюжий. Мөсәһеҙ кеше. Мөсәһеҙ булыу.
МӨҪТӨК (мөҫтөгө) (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡатай ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-катайцев.
МӨТАБИҠ [ғәр. (Р: подходящий; И.: fit; applicable; T: münasip) с. иҫк.
Ҡиәфәткә ятышлы, тап килешле; ярашлы. □ Подходящий, соответствующий. Мөтабиҡ кейем. Мөтабиҡ кулдәк. И Гузәлдең әсәһенә тип һатып алған кулдәге
389
♦ Мөсәленә еткәндәй ваҡыты еткәндәй. □ Обречённый, доел. Достигший своего опасного возраста.
МӨСӘЛЛӘМ [ғәр. (Р: согласный на что, с чем; И.: content (with), acceptant; T.: müsellem) с. иҫк.
Ниндәйҙер һүҙгә, тәҡдимгә, шартҡа ыңғай булған, ҡәнәғәт; риза. □ Согласный на что, с чем; довольный кем-чем. Донъянан мөсәлләм кеше.
МӨСАЛЛӘМ БУЛЫУ (мөсалләм бул-) (Р.: соглашаться; И.: agree, consent; T.: müsellem olmak) к.
Риза булыу. □ Соглашаться. Мөсәлләм булып йәшәу. И Мәҙрәсәләр яңғырап тора ине, мөсәлләм булмаймын, тип ҡысҡырғанда. М. Ғафури. Ал-ҡыҙыллы ирендәрен ал-ҡыҙыллы сәскәләргә тәсбиһ итеуҙәренә лә мин мөсәлләм булып етә алмайым. М. Ғафури.
МӨСӘЛЛӘСАТ [ғәр. (р: тригонометрия; И.: trigonometry; T.: müsellesat) и. иҫк.
Тригонометрик функцияларҙы һәм уларҙың геометрия менән бәйләнешен өйрәнеүсе математика бүлеге; тригонометрия. □ Тригонометрия. Мөсәлләсат уҡыу. Мөсәлләсат дәрестәре.
МӨСӘННИФ [ғәр. ] (Р: автор; И.: author; T: müellif) и. иҫк.
Әҙәбиәт һәм сәнғәт әҫәре, ғилми эш һ. б. ижад итеүсе; ижадсы, төҙөүсе. □ Автор, творец, создатель. Китап мөсэннифе. Шиғыр мөсәннифе булыу. ■ Мөсәнниф лөғәтендә заһрән вәсәфа зинуар вә зәййәннәттер. М. Өмөтбаев.
МӨСӘННӘФ [ғәр. ] (Р: рукопись; И.: manuscript; T: el yazması) и. иҫк.
Матбуғатта баҫылып сыҡмаған, ташҡа баҫылмаған яҙма; ҡулъяҙма. □ Рукопись. Мөсәннәф авторы булыу. Боронғо мөсән-нәф. Мөсәннәф фонды. Мөсәннәфтәр йыйыу.
МӨСӘТ [фарс. (Р: пьяный; И.: bibacious; T: sarhoş) с. иҫк.
1. Иҫерткес эсемлек тәьҫирендә булған; айныҡ түгел, иҫерек. □ Пьяный. Мөсәт кеше. Мөсәт көйөнә. Мөсәт булыу.
2. кусм. Көслө тойғоға, дәрткә бирелеп, ныҡ шашҡан; ярһыған, ҡоторған. □ Разъярённый, бешеный, взбесившийся. Мөсәт кеше.
МӨСӘТ БУЛЫУ (мөсәт бул-) (Р: разъяриться; И.: fly into a rage; T: kudurmak) ҡ.
Ярһыу, ҡотороу. □ Разъяриться, взбеситься. ■ Килә, ти, дерелдәтеп ҡара ерҙе мөсәт булған филдәй булып ир Бабсаҡ. «Бабсаҡ менән Күсәк».
МӨСӘҮҮӘДӘ [ғәр. ^5—] (Р: черновик; И.: rough copy; T.: müsvedde) и. иҫк.
Аҡҡа күсерелмәгән яҙыу; ҡаралама. □ Черновик. Мөсәууәдәнән уҡыу. Мөсәу-уәдәне юҡ итеу. Ж Меңәрләгән хата менән тулы мөсәууәдәләрҙе ғәйәт диҡҡәт менән уҡып, хаталарын дөрөҫләй инем. М. Ғафури.
МӨСӘХХИХ [ғәр. (Р; корректор; И.: proof-reader; T.: musahhih) и. иҫк.
Төҙәтеүсе, дөрөҫләүсе; корректор. □ Корректор. Мөсәххих эше. Мөсәххих булыу. И Бер наборщик шәп төҙөуҙе курһәтмәһә, бер мөсәххих куп яңылышты төҙәтмәһә, ахирәттә нишләрҙәр. Ш. Бабич.
МӨСӘҺЕҘ [ғәр. (Р: обделённый; И.: deprived; T: üleş almayan) с.
1. Өлөштән мәхрүм; өлөшһөҙ. □ Обделённый, не получивший доли. Мөсәһеҙ ҡалыу. ■ Иртә уңмаған кис уңмаҫ, тип Ирназарҙың бәләкәйҙән ук мөсәһеҙ уҫеуенә һылтаныу ҙа аслан урынһыҙ был тәңгәлдә. М. Ғафури.
2. Кәүҙәгә йәмһеҙ, килбәтһеҙ. □ Нескладный, неуклюжий. Мөсәһеҙ кеше. Мөсәһеҙ булыу.
МӨҪТӨК (мөҫтөгө) (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡатай ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-катайцев.
МӨТАБИҠ [ғәр. (Р: подходящий; И.: fit; applicable; T: münasip) с. иҫк.
Ҡиәфәткә ятышлы, тап килешле; ярашлы. □ Подходящий, соответствующий. Мөтабиҡ кейем. Мөтабиҡ кулдәк. И Гузәлдең әсәһенә тип һатып алған кулдәге
389