Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 392 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӨФАД
МӨФАД [ғәр. ûlla] (Р: смысл; И.: meaning; T.: müfad) и. иҫк.
һүҙҙең, атаманың эске йөкмәткеһе, эстәлеге. □ Смысл, содержание. Китап мө-фаде. Мөфаден һөйләу. ■ Хуп кургәс йәриәнең йыр йырлауын, шариғтың сөкутенән жәуаз мөфад. М. Аҡмулла.
МӨФАССӘЛI [ғәр. (Р.: подробный;
И.: detailed; T.: mufassal) с. иҫк.
Бөтә яғы, ваҡ нескәлектәре иҫәпкә алынған, тулы; ентекле. □ Подробный, полный. Мөфассәл аңлатма.
МӨФАССӘЛ II [ғәр. (Р: подробно; И.: detailed, minute; T.: ayrintili) р. иҫк.
Бөтә яғын иҫәпкә алып; тулы рәүештә; ентекле. □ Подробно. Мөфассәл һурәтләу. Мөфассәл итеп һөйләу. ■ Земствоның ошо көнгә саҡлы эшләгән эштәре хаҡында мөфассәл яҙырға тура килһә, том-том китап яҙырға кәрәк булыр ине. М. Ғафури.
МӨФИД [ғәр. лДД (Р: полезный; И.: useful; T.: müfid) с. иҫк.
Яҡшы, кәрәкле һөҙөмтә бирерлек; файҙаһы булған, файҙалы. □ Полезный. Мө-фид ғәмәл. Мөфид бер эш. Мөфид кәңәш би-реу.
МӨФТИ [ғәр. инИ и. дини. ҡар. мөфтөй. Мөфтиҙең вәғәзе.
МӨФТИЛЕК (мөфтилеге) (Р: должность муфтия; И.: mufti’s office; T: müftülük) и. дини.
Мөфти вазифаһы. □ Должность муфтия. Мөфтилек вазифаһы.
МӨФТӨЙ [ғәр. (Р.: муфтий; И.: mufti; T.: müftü) и. дини.
1. Мосолмандарҙағы дин идараһының башлығы. □ Муфтий. Мөфтөй хәҙрәттәре. Мөфтөй булыу. ■ Мөфтөй һәм Өфөләге айырым турәләр менән йәнә бер тапҡыр кәңәшләшмәй мөмкин тугел, әсәһе. Я. Хамматов.
2. Төрлө мәсьәләгә дини ҡарашын белдереп, ҡарар сығарып тороусы. □ Муфтий. Мөфтөй вазифаһы. Ауылмөфтөйө. ■ Эште былай ҡалдырмай, окружной судҡа бирәсәген, мөфтөйгә яҙып, мулланың указын һалдыртып аласағын әйтеп, бармаҡ янап ҡайтып китте. Һ. Дәүләтшина.
МӨФТӘХИР [ғәр. с. иҫк. ҡар. маҡтансыҡ. Мөфтәхир һуҙҙәре. Мөфтәхир эше.
МӨФӘССИР [ғәр. (Р: комментатор; И.: commentator; T.: müfessir) и. иҫк.
Аңлатып, төшөндөрөп биреүсе; комментатор. □ Комментатор. Яҡшы мөфәссир. Мөфәссирвазифаһы. ■ Төхвәтуллин — йырсы, баҡырыусы, мөфәссир... Ш. Бабич.
МӨХАКӘМӘ [ғәр. (Р: судебное разбирательство; И.: assizes; T: mahkeme) и. иҫк.
1. Судта ҡарау эше; хөкөм. □ Судебное разбирательство, приговор. Мөхакәмә вәкиле. ■ Әҙәпһеҙлек тугелме был ҡылғаның — ишәккә тиңләйһегеҙ ир толпарын! Мөхакәмә ҡылмаҫ тип уйланыңмы, һуҡыр тип белгәйнеңме йорттоң барын? М. Аҡмулла.
2. кусм. Нимәнелер тикшереү һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән фекер; сығарылған һығымта. □ Следствие, вывод, заключение. ■ Урындағы дәуләт сәнғәтенең хисапҡа алынмаған өлөшө 3—6 % ҡына тәшкил иткәнлектән, уны ҡалдырыу, ғөмумән, мө-хокәмәгә артыҡ кәмселек килтермәй. Ғ. Ғисмәти.
МӨХАКӘМӘ ИТЕҮ (мөхакәмә ит-) (Р: выносить приговор; И.: pronounce a sentence; T: mahkeme kararı çıkartmak) ҡ.
Фекер йөрөтөү, хөкөм итеү. □ Выносить приговор. ■ Садиҡ бай менән Ғариф шул уҡ мәсьәлә хаҡында мөхакәмә итергә кереште. М. Ғафури.
МӨХАКИҠ (мөхаҡиғы) [ғәр.
(Р: проверяющий; И.: nerald inspector; T.: muhakkik) и. иҫк.
Тикшереү эше, асыҡлау менән шөғөлләнеүсе, өйрәнеүсе. □ Проверяющий, изучающий. Мөхаҡиҡ яҙмалары. Мөхаҡиҡ талаптары.
МӨХАҠҠӘҠ [ғәр. ] (Р: известный; И.: renowned; T: muhakkak) с. иҫк.
Нимә һәм ниндәй икәне мәғлүм, таныш; билдәле, дөрөҫ. П Известный, правильный, несомненный. Мөхаҡҡәҡ хәбәр. Мөхаҡҡәҡ ҡылыҡ.
МӨХАЛӘФӘ [ғәр. (Р; клятва; И.: oath; covenant; T: muhalefe) и. иҫк.
392
МӨФАД [ғәр. ûlla] (Р: смысл; И.: meaning; T.: müfad) и. иҫк.
һүҙҙең, атаманың эске йөкмәткеһе, эстәлеге. □ Смысл, содержание. Китап мө-фаде. Мөфаден һөйләу. ■ Хуп кургәс йәриәнең йыр йырлауын, шариғтың сөкутенән жәуаз мөфад. М. Аҡмулла.
МӨФАССӘЛI [ғәр. (Р.: подробный;
И.: detailed; T.: mufassal) с. иҫк.
Бөтә яғы, ваҡ нескәлектәре иҫәпкә алынған, тулы; ентекле. □ Подробный, полный. Мөфассәл аңлатма.
МӨФАССӘЛ II [ғәр. (Р: подробно; И.: detailed, minute; T.: ayrintili) р. иҫк.
Бөтә яғын иҫәпкә алып; тулы рәүештә; ентекле. □ Подробно. Мөфассәл һурәтләу. Мөфассәл итеп һөйләу. ■ Земствоның ошо көнгә саҡлы эшләгән эштәре хаҡында мөфассәл яҙырға тура килһә, том-том китап яҙырға кәрәк булыр ине. М. Ғафури.
МӨФИД [ғәр. лДД (Р: полезный; И.: useful; T.: müfid) с. иҫк.
Яҡшы, кәрәкле һөҙөмтә бирерлек; файҙаһы булған, файҙалы. □ Полезный. Мө-фид ғәмәл. Мөфид бер эш. Мөфид кәңәш би-реу.
МӨФТИ [ғәр. инИ и. дини. ҡар. мөфтөй. Мөфтиҙең вәғәзе.
МӨФТИЛЕК (мөфтилеге) (Р: должность муфтия; И.: mufti’s office; T: müftülük) и. дини.
Мөфти вазифаһы. □ Должность муфтия. Мөфтилек вазифаһы.
МӨФТӨЙ [ғәр. (Р.: муфтий; И.: mufti; T.: müftü) и. дини.
1. Мосолмандарҙағы дин идараһының башлығы. □ Муфтий. Мөфтөй хәҙрәттәре. Мөфтөй булыу. ■ Мөфтөй һәм Өфөләге айырым турәләр менән йәнә бер тапҡыр кәңәшләшмәй мөмкин тугел, әсәһе. Я. Хамматов.
2. Төрлө мәсьәләгә дини ҡарашын белдереп, ҡарар сығарып тороусы. □ Муфтий. Мөфтөй вазифаһы. Ауылмөфтөйө. ■ Эште былай ҡалдырмай, окружной судҡа бирәсәген, мөфтөйгә яҙып, мулланың указын һалдыртып аласағын әйтеп, бармаҡ янап ҡайтып китте. Һ. Дәүләтшина.
МӨФТӘХИР [ғәр. с. иҫк. ҡар. маҡтансыҡ. Мөфтәхир һуҙҙәре. Мөфтәхир эше.
МӨФӘССИР [ғәр. (Р: комментатор; И.: commentator; T.: müfessir) и. иҫк.
Аңлатып, төшөндөрөп биреүсе; комментатор. □ Комментатор. Яҡшы мөфәссир. Мөфәссирвазифаһы. ■ Төхвәтуллин — йырсы, баҡырыусы, мөфәссир... Ш. Бабич.
МӨХАКӘМӘ [ғәр. (Р: судебное разбирательство; И.: assizes; T: mahkeme) и. иҫк.
1. Судта ҡарау эше; хөкөм. □ Судебное разбирательство, приговор. Мөхакәмә вәкиле. ■ Әҙәпһеҙлек тугелме был ҡылғаның — ишәккә тиңләйһегеҙ ир толпарын! Мөхакәмә ҡылмаҫ тип уйланыңмы, һуҡыр тип белгәйнеңме йорттоң барын? М. Аҡмулла.
2. кусм. Нимәнелер тикшереү һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән фекер; сығарылған һығымта. □ Следствие, вывод, заключение. ■ Урындағы дәуләт сәнғәтенең хисапҡа алынмаған өлөшө 3—6 % ҡына тәшкил иткәнлектән, уны ҡалдырыу, ғөмумән, мө-хокәмәгә артыҡ кәмселек килтермәй. Ғ. Ғисмәти.
МӨХАКӘМӘ ИТЕҮ (мөхакәмә ит-) (Р: выносить приговор; И.: pronounce a sentence; T: mahkeme kararı çıkartmak) ҡ.
Фекер йөрөтөү, хөкөм итеү. □ Выносить приговор. ■ Садиҡ бай менән Ғариф шул уҡ мәсьәлә хаҡында мөхакәмә итергә кереште. М. Ғафури.
МӨХАКИҠ (мөхаҡиғы) [ғәр.
(Р: проверяющий; И.: nerald inspector; T.: muhakkik) и. иҫк.
Тикшереү эше, асыҡлау менән шөғөлләнеүсе, өйрәнеүсе. □ Проверяющий, изучающий. Мөхаҡиҡ яҙмалары. Мөхаҡиҡ талаптары.
МӨХАҠҠӘҠ [ғәр. ] (Р: известный; И.: renowned; T: muhakkak) с. иҫк.
Нимә һәм ниндәй икәне мәғлүм, таныш; билдәле, дөрөҫ. П Известный, правильный, несомненный. Мөхаҡҡәҡ хәбәр. Мөхаҡҡәҡ ҡылыҡ.
МӨХАЛӘФӘ [ғәр. (Р; клятва; И.: oath; covenant; T: muhalefe) и. иҫк.
392