Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 399 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
мөшкөл
ными пластинками. Мөһөрлө елән. Мөһөрлө сәкмән.
МӨҺӨРЛӨ АҠЫҠ (аҡығы) (Р.: сердолик-печатка; И.: carneol seal; T.: akik) и.
1. Йөрәк һүрәтенә килтереп, көмөштән бәләкәй генә ай, йондоҙ ҡуйып эшләнгән аҡыҡ ташы. □ Сердолик-печатка. Мөһөрлө аҡыҡ эҙләтеу.
2. миф. Йөрәк ауырыуынан дауа итеп ҡулланылған таш. □ Сердолик (камень, используемый при лечении болезни сердца). Мөһөрлө аҡыҡ йөрөтөу.
МӨҺӨРЛӨ БАЛДАҠ (балдағы) (Р.: печатка; И.: signet ring; T.: mühür yüzüğü) и.
Ҡашына мөһөр төшөрөлгән балдаҡ.
□ Печатка (кольцо с нарезными знаками). Мөһөрлө балдаҡ буләк итеу.
МӨҺӨРЛӘНЕҮ (мөһөрлән-) ҡ. төш. ҡар. мөһөрләү, страд, от мөһөрләү. Мөһөрләнгән яҙыу. ■ Бер ят әҙәм алыҫ ерҙән килеп етте. Бабсаҡ батыр ҡаршыһына тура килеп, ҡулына мөһөрләнгән хатты бирҙе. «Бабсаҡ менән Күсәк».
МӨҺӨРЛӘҮ (мөһөрлә-) (Р: прикладывать печать; И.: stamp; T.: mühürlemek) ҡ.
1. иҫк. Ҡағыҙға мөһөр (1) һалыу. □ Ставить печать, скреплять печатью. Хатты мөһөрләу. ■ Батша хатты яҙа һалып мөһөрләгән дә тиҙ генә башҡорттарға ат саптырған, ти. Әкиәттән.
2. Мөһөр (2) менән биҙәү, мөһөрлө итеү.
□ Разукрашивать узорами. ■ Әсәһе һыуһылыуға ебәк ептәр менән мөһөрләп сигеп, шау уҡа итеп, тәцкәле елән, селтәр, ҡашмау яһаған. Әкиәттән. Төрлө-төрлө кизеләр менән мөһөрләп, семәрләп һуғылған шау биҙәк ҡыҙыл һары был шаршау юғары кутәреп урҙаға яҙып элеп ҡуйылған. 3. Биишева.
МӨҺӨР ҺУҒЫУ (мөһөр һуҡ-) ҡ. ҡар. мөһөр баҫыу. ■ «Былай булғас, туйҙан һуц дөмбөрөнә генә килгәнбеҙ, байрам бөткән. Вәссәләм!» — тип мөһөр һуҡты башлыҡ. М. Кәрим. Килде заман, тәхет маңлайына хаҡлыҡ һуҡты хурлыҡ мөһөрөн. Р. Мифтахов.
МӨҺӨРӘС (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir
tribal name; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Юрматы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений племени юрматы.
МӨҺӘНДИС [ғәр. о>-^] (Р: инженер; И.: engineer; T.: mühendis) и. иҫк.
Юғары техник белеме булған белгес; инженер. □ Инженер. Мөһәндис һәнәре. Мөһәндис булыу. ■ Мөһәндистәр ҙә һиҙмәгән ерҙән һиҙеп, сығарҙы ул татлы һыуҙы тәрән ерҙән. М. Аҡмулла. Бында әһле фән вә мөһәндистәр хыялына куцел мөһөрө куптер. М. Өмөтбаев.
МӨҺӘТҺЕНЕҮ (мөһәтһен-) ҡ. диал. ҡар. мөрхәтһенеү. Мөһәтһенеп ашау.
МӨШАҒӘРӘ [ғәр. (Р: состяза-
ние; И.: contest; T.: müşaare) и. иҫк.
Сәсәндәрҙең халыҡ алдына сығып, шиғри һүҙ, ҡобайыр менән ҡара-ҡаршы әйтешкән ярышы. □ Состязание (устное поэтическое состязание, построенное на импровизации). Мөшағәрә еңеусеһе. Мөшағәрә ойоштороу. Мөшағәрәлә ҡатнашыусы.
МӨШАР [ғәр. j^] (Р: указанный жестом; И.: gesture indicated; T: müşar) с. иҫк.
Ишара ителгән, ымлап күрһәтелгән. □ Указанный жестом, мимикой. Мөшар менән аралашыу. Мөшар курһәтеу.
♦ Мөшар иләйһи юғарыла күрһәтелгән, әйтелгән. □ Показанный, вышеуказанный.
МӨШАҺИТ [ғәр. (Р: свидетель; И.: witness attestor; T.: müşahit) и. иҫк.
Ниндәйҙер эш-хәлде күреп белгән кеше; шаһит. □ Свидетель. Мөшаһиттар кур-һәтмәһе.
МӨШИР [ғәр. (Р: советчик; И.: witness adviser; T.: müşir) и. иҫк. ҡар. кәңәшсе.
Кәңәш биреүсе; эште аңлатыуға, юл-сараһын күрһәтеүгә бәйле вазифа һәм шул вазифаны үтәгән кеше. □ Советчик. Мө-шир булыу. Яҡшы мөшир.
МӨШКӨЛ [ғәр. (Р: трудный; И.: difficult; T.: müşkül) с.
Хәл итеүе, кисереүе ҡатмарлы һәм яфалы; ҡыйын, ауыр, хөрт. □ Трудный, тягостный, затруднительный. Мөшкөл хәл.
399
ными пластинками. Мөһөрлө елән. Мөһөрлө сәкмән.
МӨҺӨРЛӨ АҠЫҠ (аҡығы) (Р.: сердолик-печатка; И.: carneol seal; T.: akik) и.
1. Йөрәк һүрәтенә килтереп, көмөштән бәләкәй генә ай, йондоҙ ҡуйып эшләнгән аҡыҡ ташы. □ Сердолик-печатка. Мөһөрлө аҡыҡ эҙләтеу.
2. миф. Йөрәк ауырыуынан дауа итеп ҡулланылған таш. □ Сердолик (камень, используемый при лечении болезни сердца). Мөһөрлө аҡыҡ йөрөтөу.
МӨҺӨРЛӨ БАЛДАҠ (балдағы) (Р.: печатка; И.: signet ring; T.: mühür yüzüğü) и.
Ҡашына мөһөр төшөрөлгән балдаҡ.
□ Печатка (кольцо с нарезными знаками). Мөһөрлө балдаҡ буләк итеу.
МӨҺӨРЛӘНЕҮ (мөһөрлән-) ҡ. төш. ҡар. мөһөрләү, страд, от мөһөрләү. Мөһөрләнгән яҙыу. ■ Бер ят әҙәм алыҫ ерҙән килеп етте. Бабсаҡ батыр ҡаршыһына тура килеп, ҡулына мөһөрләнгән хатты бирҙе. «Бабсаҡ менән Күсәк».
МӨҺӨРЛӘҮ (мөһөрлә-) (Р: прикладывать печать; И.: stamp; T.: mühürlemek) ҡ.
1. иҫк. Ҡағыҙға мөһөр (1) һалыу. □ Ставить печать, скреплять печатью. Хатты мөһөрләу. ■ Батша хатты яҙа һалып мөһөрләгән дә тиҙ генә башҡорттарға ат саптырған, ти. Әкиәттән.
2. Мөһөр (2) менән биҙәү, мөһөрлө итеү.
□ Разукрашивать узорами. ■ Әсәһе һыуһылыуға ебәк ептәр менән мөһөрләп сигеп, шау уҡа итеп, тәцкәле елән, селтәр, ҡашмау яһаған. Әкиәттән. Төрлө-төрлө кизеләр менән мөһөрләп, семәрләп һуғылған шау биҙәк ҡыҙыл һары был шаршау юғары кутәреп урҙаға яҙып элеп ҡуйылған. 3. Биишева.
МӨҺӨР ҺУҒЫУ (мөһөр һуҡ-) ҡ. ҡар. мөһөр баҫыу. ■ «Былай булғас, туйҙан һуц дөмбөрөнә генә килгәнбеҙ, байрам бөткән. Вәссәләм!» — тип мөһөр һуҡты башлыҡ. М. Кәрим. Килде заман, тәхет маңлайына хаҡлыҡ һуҡты хурлыҡ мөһөрөн. Р. Мифтахов.
МӨҺӨРӘС (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir
tribal name; T.: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
Юрматы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений племени юрматы.
МӨҺӘНДИС [ғәр. о>-^] (Р: инженер; И.: engineer; T.: mühendis) и. иҫк.
Юғары техник белеме булған белгес; инженер. □ Инженер. Мөһәндис һәнәре. Мөһәндис булыу. ■ Мөһәндистәр ҙә һиҙмәгән ерҙән һиҙеп, сығарҙы ул татлы һыуҙы тәрән ерҙән. М. Аҡмулла. Бында әһле фән вә мөһәндистәр хыялына куцел мөһөрө куптер. М. Өмөтбаев.
МӨҺӘТҺЕНЕҮ (мөһәтһен-) ҡ. диал. ҡар. мөрхәтһенеү. Мөһәтһенеп ашау.
МӨШАҒӘРӘ [ғәр. (Р: состяза-
ние; И.: contest; T.: müşaare) и. иҫк.
Сәсәндәрҙең халыҡ алдына сығып, шиғри һүҙ, ҡобайыр менән ҡара-ҡаршы әйтешкән ярышы. □ Состязание (устное поэтическое состязание, построенное на импровизации). Мөшағәрә еңеусеһе. Мөшағәрә ойоштороу. Мөшағәрәлә ҡатнашыусы.
МӨШАР [ғәр. j^] (Р: указанный жестом; И.: gesture indicated; T: müşar) с. иҫк.
Ишара ителгән, ымлап күрһәтелгән. □ Указанный жестом, мимикой. Мөшар менән аралашыу. Мөшар курһәтеу.
♦ Мөшар иләйһи юғарыла күрһәтелгән, әйтелгән. □ Показанный, вышеуказанный.
МӨШАҺИТ [ғәр. (Р: свидетель; И.: witness attestor; T.: müşahit) и. иҫк.
Ниндәйҙер эш-хәлде күреп белгән кеше; шаһит. □ Свидетель. Мөшаһиттар кур-һәтмәһе.
МӨШИР [ғәр. (Р: советчик; И.: witness adviser; T.: müşir) и. иҫк. ҡар. кәңәшсе.
Кәңәш биреүсе; эште аңлатыуға, юл-сараһын күрһәтеүгә бәйле вазифа һәм шул вазифаны үтәгән кеше. □ Советчик. Мө-шир булыу. Яҡшы мөшир.
МӨШКӨЛ [ғәр. (Р: трудный; И.: difficult; T.: müşkül) с.
Хәл итеүе, кисереүе ҡатмарлы һәм яфалы; ҡыйын, ауыр, хөрт. □ Трудный, тягостный, затруднительный. Мөшкөл хәл.
399