Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 401 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
мөштөк
ялтланы. Ай, ҡиммәтле ебәк туҡымалар, аҫыл таштар, мөшкәт сәтләуектәре, инйел емештәре, анарҙар, биһиҙар. Ғ. Ибраһимов.
МӨШКӘТ II [рус. мускат < лат. mus-catus] (Р.: мускат; И.: muscadine; T.: mus-kat) и.
1. Йөҙөм емешенең бер төрө. □ Мускат. Ал мөшкәт. Аҡ мөшкәт. Сәйгә мөшкәт һалыу.
2. Шул йөҙөмдән эшләнгән шарап.
□ Мускатное вино. Мөшкәт эсеу.
МӨШКӘТ III (Р: специальная посуда в виде лотка; И.: appliance for gathering resin; T.: bir tür kap) и. этн.
Сайыр ағыҙыу өсөн ҡарағайға элеп ҡуйыла торған һауыт. □ Специальная посуда в виде лотка (подвешивается на сосне, лиственнице для подсочки смолы). Сайырҙы мөшкәткә ағыҙыу. ■ Әнуәр ҡарағайҙың итләс тәненә мыйыҡ тарта, уртанан һыҙыҡ уткәрә лә аҫҡы осона мөшкәт ҡаҙап ҡуя. Алтын кеуек һут мөшкәткә ағып төштө.
3. Ураҡсин.
МӨШКӘТ IV (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡатай ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-катай-цев. Мөшкәттәр араһы. Мөшкәттәр epe. Мөшкәт сәсәне.
МӨШКӘТ V и. диал. ҡар. мөшкә 1. Тирмән мөшкәте.
МӨШКӘТ VI (Р: грыжа; И.: hernia; Т.: fıtık) и. диал.
1. Эс итен тишеп, тире араһына бүлтәйеп эсәк сыға торған ауырыу; бүҫер. □ Грыжа. Мөшкәт ҡалҡыу. Мөшкәт сығыу.
2. миф. Баланың эсенә инеп, ауырттырыусы бүҫер ауырыуы эйәһе. □ Дух грыжи, который, попав в ребёнка, вызывает боли в животе. Мөшкәт ҡыуыу. Мөшкәт имләу. ■ Балаға мөшкәт булһа, уны мейескә тығып алалар ине. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШКӘТ БАҪЫУ (Р: магический способ лечения грыжи; И.: magical way to treat
hernia; T.: fıtığı büyü le tedavi etme usulü) и. миф.
Бүҫерҙе мейес ҡапҡасы ярҙамында баҫыу юлы менән дауалау ысулы. □ Магический способ лечения грыжи с помощью заслонки печи. доел. Придавливание грыжи. ■ Баланың эсе ауыртһа, әпсен әйтеп, эсенә мөшкәт баҫаһың. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШКӘТ ИМЛӘҮ (Р: заговаривание грыжи; И.: spell against hernia; T.: fıtığı büyü ile tedavi etme usulü) и. миф.
Бүҫерҙе доға әйтеп имләү ысулы. □ Заговаривание грыжи. И Мөшкәтте имләгәндә уҙенең ҡара доғаһын әйтәләр. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШКӘТ ӨТӨҮ (Р: магический способ лечения грыжи; И.: magical way to treat hernia; T.: fıtığı büyü ile tedavi etme usulü) u. миф.
Бүҫерле кешене мейескә тығып дауалау ысулы. □ Магический способ лечения грыжи.
МӨШКӘТ ӘПСЕНЕ (Р: заговор грыжи; И.: charm against hernia; T.: fıtık tedavisinde kullanılan büyü sözleri) и. миф.
Бүҫерле кешене дауалағанда әйтелә торған һүҙҙәр. □ Заговор грыжи. ■ Буҫерле кешене дауалағанда: «Аҡ дарыны ҡурҙым, кәбәгенән айырҙым, мөшкәт менән буҫерҙе һабағынан айырҙым», - тип һамаҡлап мөшкәт әпсене әйтәләр. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШРИК (мөшриге) [ғәр. (Р: язычник; И.: pagan; T.: müşrik) и. иҫк.
Ислам динен тотмаған, күп аллаға ышанған кеше; мәжүси. □ Язычник; иноверец. Мөшрик кеше. Мөшрик ҡылығы. ■ [Хәҙрәт:] Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһиссәләм дә һуғышҡан. Эйе, мөшриктәр менән һуғышҡан. Ғ. Хәйри.
МӨШТИНКӘ с. диал. ҡар. мөштөм. Мөштинкә бала. Мөштинкә кеше. ■ Бер бәләкәй генә, мөштинкә генә кеше осраны. Ш. Насыров.
МӨШТӨК I (мөштөгө) [рус. < нем. Mundsturk] (Р: мундштук; И.: cigarette holder; T.: ağızlık) и.
401
ялтланы. Ай, ҡиммәтле ебәк туҡымалар, аҫыл таштар, мөшкәт сәтләуектәре, инйел емештәре, анарҙар, биһиҙар. Ғ. Ибраһимов.
МӨШКӘТ II [рус. мускат < лат. mus-catus] (Р.: мускат; И.: muscadine; T.: mus-kat) и.
1. Йөҙөм емешенең бер төрө. □ Мускат. Ал мөшкәт. Аҡ мөшкәт. Сәйгә мөшкәт һалыу.
2. Шул йөҙөмдән эшләнгән шарап.
□ Мускатное вино. Мөшкәт эсеу.
МӨШКӘТ III (Р: специальная посуда в виде лотка; И.: appliance for gathering resin; T.: bir tür kap) и. этн.
Сайыр ағыҙыу өсөн ҡарағайға элеп ҡуйыла торған һауыт. □ Специальная посуда в виде лотка (подвешивается на сосне, лиственнице для подсочки смолы). Сайырҙы мөшкәткә ағыҙыу. ■ Әнуәр ҡарағайҙың итләс тәненә мыйыҡ тарта, уртанан һыҙыҡ уткәрә лә аҫҡы осона мөшкәт ҡаҙап ҡуя. Алтын кеуек һут мөшкәткә ағып төштө.
3. Ураҡсин.
МӨШКӘТ IV (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Ҡатай ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-катай-цев. Мөшкәттәр араһы. Мөшкәттәр epe. Мөшкәт сәсәне.
МӨШКӘТ V и. диал. ҡар. мөшкә 1. Тирмән мөшкәте.
МӨШКӘТ VI (Р: грыжа; И.: hernia; Т.: fıtık) и. диал.
1. Эс итен тишеп, тире араһына бүлтәйеп эсәк сыға торған ауырыу; бүҫер. □ Грыжа. Мөшкәт ҡалҡыу. Мөшкәт сығыу.
2. миф. Баланың эсенә инеп, ауырттырыусы бүҫер ауырыуы эйәһе. □ Дух грыжи, который, попав в ребёнка, вызывает боли в животе. Мөшкәт ҡыуыу. Мөшкәт имләу. ■ Балаға мөшкәт булһа, уны мейескә тығып алалар ине. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШКӘТ БАҪЫУ (Р: магический способ лечения грыжи; И.: magical way to treat
hernia; T.: fıtığı büyü le tedavi etme usulü) и. миф.
Бүҫерҙе мейес ҡапҡасы ярҙамында баҫыу юлы менән дауалау ысулы. □ Магический способ лечения грыжи с помощью заслонки печи. доел. Придавливание грыжи. ■ Баланың эсе ауыртһа, әпсен әйтеп, эсенә мөшкәт баҫаһың. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШКӘТ ИМЛӘҮ (Р: заговаривание грыжи; И.: spell against hernia; T.: fıtığı büyü ile tedavi etme usulü) и. миф.
Бүҫерҙе доға әйтеп имләү ысулы. □ Заговаривание грыжи. И Мөшкәтте имләгәндә уҙенең ҡара доғаһын әйтәләр. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШКӘТ ӨТӨҮ (Р: магический способ лечения грыжи; И.: magical way to treat hernia; T.: fıtığı büyü ile tedavi etme usulü) u. миф.
Бүҫерле кешене мейескә тығып дауалау ысулы. □ Магический способ лечения грыжи.
МӨШКӘТ ӘПСЕНЕ (Р: заговор грыжи; И.: charm against hernia; T.: fıtık tedavisinde kullanılan büyü sözleri) и. миф.
Бүҫерле кешене дауалағанда әйтелә торған һүҙҙәр. □ Заговор грыжи. ■ Буҫерле кешене дауалағанда: «Аҡ дарыны ҡурҙым, кәбәгенән айырҙым, мөшкәт менән буҫерҙе һабағынан айырҙым», - тип һамаҡлап мөшкәт әпсене әйтәләр. Башҡорт мифологияһынан.
МӨШРИК (мөшриге) [ғәр. (Р: язычник; И.: pagan; T.: müşrik) и. иҫк.
Ислам динен тотмаған, күп аллаға ышанған кеше; мәжүси. □ Язычник; иноверец. Мөшрик кеше. Мөшрик ҡылығы. ■ [Хәҙрәт:] Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһиссәләм дә һуғышҡан. Эйе, мөшриктәр менән һуғышҡан. Ғ. Хәйри.
МӨШТИНКӘ с. диал. ҡар. мөштөм. Мөштинкә бала. Мөштинкә кеше. ■ Бер бәләкәй генә, мөштинкә генә кеше осраны. Ш. Насыров.
МӨШТӨК I (мөштөгө) [рус. < нем. Mundsturk] (Р: мундштук; И.: cigarette holder; T.: ağızlık) и.
401