Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 410 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МУҠСАЛЫ ЕРТИШКЕС
Бәшмәк төрө. □ Гриб сумчатый (лат. Ascomycetes). Муҡсалы бәшмәк төрҙәре.
МУҠСАЛЫ ЕРТИШКЕС (Р.: землеройка сумчатая; И.: short bare-tailed opossum; T: Avusturalya keseli faresi) и. зоол.
Австралияла йәшәй торған муҡсалы һөтимәр йәнлек; ертишкес. □ Землеройка сумчатая (лат. Sminthopsis crassicaudata).
МУҠСАЛЫЛАР и. зоол. ҡар. муҡсалы һөтимәрҙәр. Муҡсалылар ғаиләһе.
МУҠСАЛЫ ЛӘПӘК (ләпәге) (Р.: крот сумчатый; И.: marsupial mole; T.: keseli köstebek) и. зоол.
Австралияла йәшәй торған муҡсалы ләпәк сысҡан; Австралия ләпәге. □ Крот сумчатый (лат. Notoryctes).
МУҠСАЛЫ ОСАР ТЕЙЕН (Р.: белка сумчатая; И.: short headed flying phalanger; T: uçar kuskus) и. зоол.
Австралияның көнсығышында йәшәй торған муҡсалы тейен. □ Белка сумчатая, белка исполинская (лат. Gymnobclideus leadbeateri). Муҡсалы осар тейендәр Австралияла йәшәй.
МУҠСАЛЫ ҺӨТИМӘРҘӘР (Р: млеко питающие сумчатые; И.: marsupial mammals; T.: keseliler) и. зоол.
Австралияла, уға күрше ҡайһы бер утрауҙарҙа һәм Америкала йәшәй, балаһы тыуғандан һуң артҡы аяҡтарының араһындағы муҡсаһында үҫтерә торған имеҙеүсе хайуандар. □ Млекопитающие сумчатые (лат. Metatheria, Marsupialia). Муҡсалы һөтимәрҙәр отряды.
МУҠСАЛЫ ҺУҪАР (Р: куница сумчатая; И.: quoll; T.: keseli sansar) и. зоол.
Австралияла, Тасманияла һәм Яңы Гви-неяла йәшәй торған муҡсалы йыртҡыс йәнлек. □ Куница сумчатая (лат. Dasyu-rus maculatus).
МУҠТА (P: недоуздок; И.: halter; T.: kement) и. диал. ҡар. нуҡта.
Менге һәм екке малдың башын тотор өсөн, ауыҙлыҡһыҙ итеп, ҡайыштан һ. б. эшләнгән йүгән. □ Недоуздок. Муҡта уреу. Ҡайыш муҡтаһы. Муҡтаһын һыпырыу. Атҡа муҡта кейҙереу.
МУҠЧА и. диал. ҡар. тоҡсай. Муҡча йө-рөтөу. Муҡчаға һалыу. Муҡчала йөрөтөу.
МУҠШЫ I [рус. мокша} (Р: мокша; И.: Moksha; T.: Mokşa) и. этн.
Мордва халҡының ике этник төркөмөнөң береһе. □ Мокша. / Мокшанский. Муҡшы ауылы. Муҡшы ҡыҙы. Муҡшы теле. ■ [Мө-хәмәтҡужа]уҙ ауылынан тугел, Раевка ауылы муҡшыларынан куп бала сығарғандарын [ҡаҙҙарҙы]ғына ала. М. Хужин.
МУҠШЫ II (Р: скупой; И.: stingy; Т.: cimri) с. диал. ҡар. һаран.
Үҙ нәмәһен кешегә бирергә ҡыҙғаныу-сан; ҡаты. □ Скупой, жадный. / Скупец, скряга. Муҡшы кеше. ■ Уларҙан [Хажисол-тан бай менән Ғилман мулланан] староста йәки, халыҡ әйтмешләй, «һары муҡшы» ла ҡалырға тырышманы. Я. Хамматов. [Ғәб-деян — Ҡәҙермәткә:] Ныу, Ҡәҙермәт, әллә ниндәй муҡшы әҙәм булып сыҡтың һин. Н. Мусин.
МУҠШЫ III (Р: неопрятный; И.: untidy; T.: şapşal) с. диал. ҡар. әрпеш.
Йыйнаҡ, бөхтә булмаған; тейешле тәртипте, таҙалыҡты һаҡламаған. □ Неопрятный, неряшливый. Муҡшы ҡатын.
МУҠШЫ IV (Р: название родовых подразделений башкир; И.: Bashkir clan names; T.: Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Юрматы, табын, мең ҡәбиләләренә ҡараған башҡорт аймаҡтарының исеме. □ Название родовых подразделений башкир племён юрматы, табын, мин. Муҡшылар epe. Муҡшылар тарихы. Муҡшылар шәжәрәһе.
МУҠШЫ-ҠАСҠЫН (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun adı) и. этн.
Табын ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-табынцев. Муҡшы-ҡасҡындар араһы. Муҡшы-ҡасҡын-дар төбәге.
МУЛ I (Р: обильный; И.: profuse; T: bol) c.
1. Артығы менән, етерлек булған; күп. □ Обильный, изобильный. Мул уңыш. Мул аҙыҡ. Мул кустәнәс. ■ Роталар Сегед
410
Бәшмәк төрө. □ Гриб сумчатый (лат. Ascomycetes). Муҡсалы бәшмәк төрҙәре.
МУҠСАЛЫ ЕРТИШКЕС (Р.: землеройка сумчатая; И.: short bare-tailed opossum; T: Avusturalya keseli faresi) и. зоол.
Австралияла йәшәй торған муҡсалы һөтимәр йәнлек; ертишкес. □ Землеройка сумчатая (лат. Sminthopsis crassicaudata).
МУҠСАЛЫЛАР и. зоол. ҡар. муҡсалы һөтимәрҙәр. Муҡсалылар ғаиләһе.
МУҠСАЛЫ ЛӘПӘК (ләпәге) (Р.: крот сумчатый; И.: marsupial mole; T.: keseli köstebek) и. зоол.
Австралияла йәшәй торған муҡсалы ләпәк сысҡан; Австралия ләпәге. □ Крот сумчатый (лат. Notoryctes).
МУҠСАЛЫ ОСАР ТЕЙЕН (Р.: белка сумчатая; И.: short headed flying phalanger; T: uçar kuskus) и. зоол.
Австралияның көнсығышында йәшәй торған муҡсалы тейен. □ Белка сумчатая, белка исполинская (лат. Gymnobclideus leadbeateri). Муҡсалы осар тейендәр Австралияла йәшәй.
МУҠСАЛЫ ҺӨТИМӘРҘӘР (Р: млеко питающие сумчатые; И.: marsupial mammals; T.: keseliler) и. зоол.
Австралияла, уға күрше ҡайһы бер утрауҙарҙа һәм Америкала йәшәй, балаһы тыуғандан һуң артҡы аяҡтарының араһындағы муҡсаһында үҫтерә торған имеҙеүсе хайуандар. □ Млекопитающие сумчатые (лат. Metatheria, Marsupialia). Муҡсалы һөтимәрҙәр отряды.
МУҠСАЛЫ ҺУҪАР (Р: куница сумчатая; И.: quoll; T.: keseli sansar) и. зоол.
Австралияла, Тасманияла һәм Яңы Гви-неяла йәшәй торған муҡсалы йыртҡыс йәнлек. □ Куница сумчатая (лат. Dasyu-rus maculatus).
МУҠТА (P: недоуздок; И.: halter; T.: kement) и. диал. ҡар. нуҡта.
Менге һәм екке малдың башын тотор өсөн, ауыҙлыҡһыҙ итеп, ҡайыштан һ. б. эшләнгән йүгән. □ Недоуздок. Муҡта уреу. Ҡайыш муҡтаһы. Муҡтаһын һыпырыу. Атҡа муҡта кейҙереу.
МУҠЧА и. диал. ҡар. тоҡсай. Муҡча йө-рөтөу. Муҡчаға һалыу. Муҡчала йөрөтөу.
МУҠШЫ I [рус. мокша} (Р: мокша; И.: Moksha; T.: Mokşa) и. этн.
Мордва халҡының ике этник төркөмөнөң береһе. □ Мокша. / Мокшанский. Муҡшы ауылы. Муҡшы ҡыҙы. Муҡшы теле. ■ [Мө-хәмәтҡужа]уҙ ауылынан тугел, Раевка ауылы муҡшыларынан куп бала сығарғандарын [ҡаҙҙарҙы]ғына ала. М. Хужин.
МУҠШЫ II (Р: скупой; И.: stingy; Т.: cimri) с. диал. ҡар. һаран.
Үҙ нәмәһен кешегә бирергә ҡыҙғаныу-сан; ҡаты. □ Скупой, жадный. / Скупец, скряга. Муҡшы кеше. ■ Уларҙан [Хажисол-тан бай менән Ғилман мулланан] староста йәки, халыҡ әйтмешләй, «һары муҡшы» ла ҡалырға тырышманы. Я. Хамматов. [Ғәб-деян — Ҡәҙермәткә:] Ныу, Ҡәҙермәт, әллә ниндәй муҡшы әҙәм булып сыҡтың һин. Н. Мусин.
МУҠШЫ III (Р: неопрятный; И.: untidy; T.: şapşal) с. диал. ҡар. әрпеш.
Йыйнаҡ, бөхтә булмаған; тейешле тәртипте, таҙалыҡты һаҡламаған. □ Неопрятный, неряшливый. Муҡшы ҡатын.
МУҠШЫ IV (Р: название родовых подразделений башкир; И.: Bashkir clan names; T.: Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Юрматы, табын, мең ҡәбиләләренә ҡараған башҡорт аймаҡтарының исеме. □ Название родовых подразделений башкир племён юрматы, табын, мин. Муҡшылар epe. Муҡшылар тарихы. Муҡшылар шәжәрәһе.
МУҠШЫ-ҠАСҠЫН (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun adı) и. этн.
Табын ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-табынцев. Муҡшы-ҡасҡындар араһы. Муҡшы-ҡасҡын-дар төбәге.
МУЛ I (Р: обильный; И.: profuse; T: bol) c.
1. Артығы менән, етерлек булған; күп. □ Обильный, изобильный. Мул уңыш. Мул аҙыҡ. Мул кустәнәс. ■ Роталар Сегед
410