Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 469 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӘҠҺҮР
хиаль астма, бронхит ауырыуы; ангина, ашҡаҙандың гастрит сире булғанда, бөйөр һәм һейҙек ҡыуығы шешкәндә, һейҙек юлдарында таш барлыҡҡа килгәндә ҡулланырға кәңәш ителә. В. Ғүмәров.
МӘКӘЙ и. диал. ҡар. әкәлә(к).
МӘ-КӘ-КӘ (Р.: подражание блеянию овец и коз; И.: imitation of bleating; Т.: me) оҡш.
Кәзә-Һарыҡ баҡырған тауышты белдергән һүҙ. □ Мэ-кэ-кэ (подражание блеянию овец и коз). Мә-кә-кә ҡысҡырыу. ■ Бер көндө алты кәзә сығып киткән ҡырҙарға, улән ашап йөрөргә, мә-кә-кә тип йырларға. Ғ. Ғүмәров.
МӘКӘЛӘҮ (мәкәлә-) (Р.: немного уметь; И.: have a smattering of; T.: yabancı dilde biraz konuşabilmek) ҡ. диал. ҡар. һупалау.
Икенсе бер телдә уҡыу-яҙыу йыр-көй һ. б. яҡшылап белмәй әҙ-мәҙ һөйләү, башҡарыу, маташыу; маташтырыу. □ Немного уметь; делать кое-как. Төрөксә мәкәләу. Ғәрәптәр менән ғәрәпсә мәкәләу. ■ Улар [әсирҙәр] русса мәкәләп маташа. Ж. Кейекбаев.
МӘКӘН (Р: курносый; И.: snub-nosed; Т.: kalkık burun) с. диал.
Йәлпәшеп торған йәмшек танаулы. □ Курносый. Мәкән кеше. Мәкән булып ку-ренеу.
МӘКӘРЙӘ I и. диал. ҡар. мәрйен. Ҡыҙыл мәкәрйә.
МӘКӘРЙӘ II (Р: мелкоячеистая сеть; И.: fine-meshed net; T.: küçük ağ) и. диал.
Ваҡ ау, сабаҡ ауы. □ Мелкоячеистая сеть. Мәкәрйә уреу.
МӘКӘТИН (Р: название одного из башкирских племён; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Башҡорт ҡәбиләһенең исеме. □ Название одного из башкирских племён. Мәкәтин башҡорттары. Мәкәтиндәр тарихы.
МӘҠАМ [ғәр. (Р: мелодичное чтение Корана; И.: the Quran recital; T.: makam) и.
Ҡөрьән сүрәләрен көйгә һалып уҡыу төрө. □ Мелодичное чтение Корана. Дөрөҫ мәҡам. Мәҡамһыҙ уҡыу. Мәҡам менән уҡыу. ■ Ул [Мостафа] Хәлимовтың мәҡам менән
Ҡөрьән уҡыуын һораны. Д. Юлтый. Бына ул [Баһадиршаһ хәҙрәт] һабаҡ-тәҡбирҙәренән һуң Ҡөрьәндең «Аятел көрси» тигән аят-кәримәне аңлатырға, уны Ҡөрьәндәгесә иҫке ғәрәпсә матур мәҡам менән яттан һөйләргә тотондо. Ғ. Хөсәйенов.
МӘҠБУЛ [ғәр. (Р: подходящий; И.: befitting; T.: makbul) с. иҫк.
Ҡабул күрелгән, ҡабул ителгән; яраҡлы. □ Подходящий, годный, пригодный, приемлемый. Мәҡбул һуҙ. Мәҡбул ҡағиҙә. Мәҡбул форма. ■ Йәрмәкиҙең муллалыҡта тормағы мәғҡул тугел, нишләйһең шунан бутән юл беҙҙә һис мәҡбул тугел. Ш. Бабич.
МӘҠБӘРӘ [ғәр. ЪД«] (Р: могильник; И.: burial ground; T.: makber) и. иҫк.
Кеше ерләнгән урын; ҡәберлек. □ Могильник. Мәҡбәрәгә тап булыу. ■ Баҡсаһарай ҡалаһында хандарҙың баҡса вә һарайҙары, .. улар янында хан мәҡбәрәләренең баҡсаһы барҙыр. М. Өмөтбаев.
МӘҠЛУҒ [ғәр. (Р: отделённый; И.: torn out; dissevered; T.: maklu) с. иҫк.
Ҡуптарып алынған, йолҡонған. □ Отделённый, вырванный, оторванный. ■ Ағыр улмыштыр уға тәрк мәҡлуғ, әсирәткә алу-бән ҡаты мәлфуф. С. Яҡшығолов.
МӘҠСУД [ғәр. и. иҫк. ҡар. маҡсуд. Мәҡсудына ирешеу. Изге мәҡсуд. Был донъяла һәр кем уҙ мәҡсуды. ■ Ҡуңеле баштағы мәҡсудының ғәҡеһен теләй. Был саҡлы матур ҡыҙ менән улай уйнап ҡына йөрөп тә, ахырҙа ташлап китеуҙе мәслихәт курмәй, көндән-көн елкенә генә бара ине [бай балаһы]. М. Ғафури.
МӘҠСӘЛМИНӘ [ғәр. (Р: личное имя беса; И.: deuce’s name; T.: Mekselmine) и. миф.
Шайтан исеме. □ Личное имя беса.
МӘҠҺҮР [ғәр. (Р: покорённый; И.: conquered; T.: makhur) и. иҫк.
Буйһондоролған, яулап алынған, яуланған. □ Покорённый, завоёванный, побеждённый. Мәҡһур кеше. ■ Иблис тәкәбберлек ҡылды, мин әҙәмдән артығыраҡмын, тип маҡтанды, шуның өсөн һәм донъяла хур вә мәҡһур булды. М. Өмөтбаев.
469
хиаль астма, бронхит ауырыуы; ангина, ашҡаҙандың гастрит сире булғанда, бөйөр һәм һейҙек ҡыуығы шешкәндә, һейҙек юлдарында таш барлыҡҡа килгәндә ҡулланырға кәңәш ителә. В. Ғүмәров.
МӘКӘЙ и. диал. ҡар. әкәлә(к).
МӘ-КӘ-КӘ (Р.: подражание блеянию овец и коз; И.: imitation of bleating; Т.: me) оҡш.
Кәзә-Һарыҡ баҡырған тауышты белдергән һүҙ. □ Мэ-кэ-кэ (подражание блеянию овец и коз). Мә-кә-кә ҡысҡырыу. ■ Бер көндө алты кәзә сығып киткән ҡырҙарға, улән ашап йөрөргә, мә-кә-кә тип йырларға. Ғ. Ғүмәров.
МӘКӘЛӘҮ (мәкәлә-) (Р.: немного уметь; И.: have a smattering of; T.: yabancı dilde biraz konuşabilmek) ҡ. диал. ҡар. һупалау.
Икенсе бер телдә уҡыу-яҙыу йыр-көй һ. б. яҡшылап белмәй әҙ-мәҙ һөйләү, башҡарыу, маташыу; маташтырыу. □ Немного уметь; делать кое-как. Төрөксә мәкәләу. Ғәрәптәр менән ғәрәпсә мәкәләу. ■ Улар [әсирҙәр] русса мәкәләп маташа. Ж. Кейекбаев.
МӘКӘН (Р: курносый; И.: snub-nosed; Т.: kalkık burun) с. диал.
Йәлпәшеп торған йәмшек танаулы. □ Курносый. Мәкән кеше. Мәкән булып ку-ренеу.
МӘКӘРЙӘ I и. диал. ҡар. мәрйен. Ҡыҙыл мәкәрйә.
МӘКӘРЙӘ II (Р: мелкоячеистая сеть; И.: fine-meshed net; T.: küçük ağ) и. диал.
Ваҡ ау, сабаҡ ауы. □ Мелкоячеистая сеть. Мәкәрйә уреу.
МӘКӘТИН (Р: название одного из башкирских племён; И.: one of Bashkir clan names; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Башҡорт ҡәбиләһенең исеме. □ Название одного из башкирских племён. Мәкәтин башҡорттары. Мәкәтиндәр тарихы.
МӘҠАМ [ғәр. (Р: мелодичное чтение Корана; И.: the Quran recital; T.: makam) и.
Ҡөрьән сүрәләрен көйгә һалып уҡыу төрө. □ Мелодичное чтение Корана. Дөрөҫ мәҡам. Мәҡамһыҙ уҡыу. Мәҡам менән уҡыу. ■ Ул [Мостафа] Хәлимовтың мәҡам менән
Ҡөрьән уҡыуын һораны. Д. Юлтый. Бына ул [Баһадиршаһ хәҙрәт] һабаҡ-тәҡбирҙәренән һуң Ҡөрьәндең «Аятел көрси» тигән аят-кәримәне аңлатырға, уны Ҡөрьәндәгесә иҫке ғәрәпсә матур мәҡам менән яттан һөйләргә тотондо. Ғ. Хөсәйенов.
МӘҠБУЛ [ғәр. (Р: подходящий; И.: befitting; T.: makbul) с. иҫк.
Ҡабул күрелгән, ҡабул ителгән; яраҡлы. □ Подходящий, годный, пригодный, приемлемый. Мәҡбул һуҙ. Мәҡбул ҡағиҙә. Мәҡбул форма. ■ Йәрмәкиҙең муллалыҡта тормағы мәғҡул тугел, нишләйһең шунан бутән юл беҙҙә һис мәҡбул тугел. Ш. Бабич.
МӘҠБӘРӘ [ғәр. ЪД«] (Р: могильник; И.: burial ground; T.: makber) и. иҫк.
Кеше ерләнгән урын; ҡәберлек. □ Могильник. Мәҡбәрәгә тап булыу. ■ Баҡсаһарай ҡалаһында хандарҙың баҡса вә һарайҙары, .. улар янында хан мәҡбәрәләренең баҡсаһы барҙыр. М. Өмөтбаев.
МӘҠЛУҒ [ғәр. (Р: отделённый; И.: torn out; dissevered; T.: maklu) с. иҫк.
Ҡуптарып алынған, йолҡонған. □ Отделённый, вырванный, оторванный. ■ Ағыр улмыштыр уға тәрк мәҡлуғ, әсирәткә алу-бән ҡаты мәлфуф. С. Яҡшығолов.
МӘҠСУД [ғәр. и. иҫк. ҡар. маҡсуд. Мәҡсудына ирешеу. Изге мәҡсуд. Был донъяла һәр кем уҙ мәҡсуды. ■ Ҡуңеле баштағы мәҡсудының ғәҡеһен теләй. Был саҡлы матур ҡыҙ менән улай уйнап ҡына йөрөп тә, ахырҙа ташлап китеуҙе мәслихәт курмәй, көндән-көн елкенә генә бара ине [бай балаһы]. М. Ғафури.
МӘҠСӘЛМИНӘ [ғәр. (Р: личное имя беса; И.: deuce’s name; T.: Mekselmine) и. миф.
Шайтан исеме. □ Личное имя беса.
МӘҠҺҮР [ғәр. (Р: покорённый; И.: conquered; T.: makhur) и. иҫк.
Буйһондоролған, яулап алынған, яуланған. □ Покорённый, завоёванный, побеждённый. Мәҡһур кеше. ■ Иблис тәкәбберлек ҡылды, мин әҙәмдән артығыраҡмын, тип маҡтанды, шуның өсөн һәм донъяла хур вә мәҡһур булды. М. Өмөтбаев.
469