Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 476 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МЭН
цев. Мәмәк батыры. Мәмәктәр төйәге. Мәмәктәрҙең ҡанбабаһы.
МӘН I [ғәр. ı>] (Р.: личность; И.: personality; T.: şahıs) и. иҫк. ҡар. шәхес.
Йәмғиәттәге айырым бер кеше, зат.
□ Личность. Ҙур мән. Тарихи мән. Мән азатлығы. Мән булыу. ■ Куп замандан бире көткән мән килә. Ш. Бабич.
МӘН II [ғәр. си] (Р: старинная единица измерения веса; И.: unit of measurement, avoirdupois; T.: men) и. иҫк.
Ауырлыҡ үлсәү берәмеге. □ Старинная единица измерения веса. Дөйөм мән. Тәбриз мәне. Шаһ мәне.
МӘН III и. иҫк. һөйл. ҡар. мәне. Мән белмәу. Мән белмәгән кеше.
МӘНАЗИЛ [ғәр. и. ҡар. мәнзил 1.
Мәназилға туҡтау. Мәназилда йәшәу.
МӘНБӘҒ [ғәр. (Р- источник; И.:
beginning; T.: menba) и. иҫк.
Нимәнелер барлыҡҡа килтергән, уға башланғыс, сығанаҡ булып торған нәмә.
□ Источник. Байлыҡ мәнбәғе. Матурлыҡ мәнбәғе. ■ Кабыҡ әҙерләу өсөн мәнбәғ булып хеҙмәт иткән ҡара тал бар. Картотека фондынан.
МӘНГӘШӘР и. зоол. диал. ҡар. мөншөгөр. Мәнгәшәр балаһы.
МӘНДЕЙ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Һунарсы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени сунарсы. Мәндей башҡорттары. Мәндейҙәр йәшәгән төбәк. Мәндей йыраусыһы. Мәндейҙәр араһы.
МЭНДИ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Танып ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени танып. Мэнди батыры. Мәндиҙәр төйәге. Мәндиҙәрҙец ҡанбабаһы. Мэнди аймағы кешеһе.
МӘНДӘШ (Р: сучковатое дерево, непригодное для строительства; И.: lopwood; Т: budaklı ağaç) и.
Төп яғы йыуан, осо нәҙек, ныҡ ботаҡлы булып, төҙөлөшкә ярамаған ағас. □ Сучковатое дерево, непригодное для строительства. Мәндәш яндырыу. Мәндәш төйәу. Мәндәш ағастар. ■ Беҙҙең яҡтарҙа кубе-рәк мәндәш ағастар уҫә шул. Экспедиция материалдарынан.
МӘНЕ [ғәр. £^] (Р: суть; И.: jist; core; T: öz) и.
Нимәнелер эшләү, башҡарыу айышы, уға хас тәртип. □ Суть, толк. Эш мәнеһе, һуҙ мәнеһен белеу. ■ [Ғәйшә — Көмөш әбейгә:] Бына беҙҙең Айбикә киленде әйтәм әле, бер эш мәнеһе белмәй бит, бахырҡай. Әйтә-әйтә, өйрәтә-өйрәтә йәнең сыға. Һ. Дәүләтшина.
МӘНЕҒ [ғәр. ёД (Р: запрет чего-л:, И.: prohibition; T: mani) и. иҫк.
Нимәнеңдер тыйылышы, ярамаған эш, ирек ҡуйылмаған ҡылыҡ. □ Запрет чего-л. Йәш саҡта мәнеғ булған әйберҙәр.
МӘНЕҒ ИТЕҮ (мәнеғ ит-) ҡ. иҫк. ҡар. мәнеғләү. ■ Яҡын ерҙәрҙә бесән сабыу, иген сәсеу өсөн урман таҙартыу мәнеғ ителде. Ғ. Ғисмәти.
МӘНЕҒ ҠЫЛЫУ (мәнеғ ҡыл-) ҡ. иҫк. ҡар. мәнеғләү. ■ Йортобоҙҙа тиген йәки әҙ баһаға табыла торған дегет менән кун эшләмәк мәнеғ ҡылына. «Батыршаның хаты». Өфө ҡалаһын һалыуға мәнеғ ҡылғандар. М. Өмөтбаев.
МӘНЕҒЛӘНЕҮ (мәнеғлән-) ҡ. иҫк. төш. ҡар. мәнеғләү. страд, от мәнеғләү. Мәнеғ-ләнгән эш. Мәнеғләнгән ҡылыҡ. Мәнеғләнгән ғөрөф-ғәҙәт.
МӘНЕҒЛӘҮ (мәнеғлә-) (Р: запретить; И.: forbid; T: mani olmak) ҡ. иҫк.
Тыйыу, юл ҡуймау. □ Запретить. Тәмәке тартыуҙы мәнеғләу. Майлы аҙыҡты мәнеғ-ләу.
МӘНЕЙ [ғәр. (Р: сперма; И.: sperm; T: meni) и.
Аталыҡ орлоғо һәм шул орлоҡтарҙан торған шыйыҡлыҡ; сперма. □ Сперма, спер
476
цев. Мәмәк батыры. Мәмәктәр төйәге. Мәмәктәрҙең ҡанбабаһы.
МӘН I [ғәр. ı>] (Р.: личность; И.: personality; T.: şahıs) и. иҫк. ҡар. шәхес.
Йәмғиәттәге айырым бер кеше, зат.
□ Личность. Ҙур мән. Тарихи мән. Мән азатлығы. Мән булыу. ■ Куп замандан бире көткән мән килә. Ш. Бабич.
МӘН II [ғәр. си] (Р: старинная единица измерения веса; И.: unit of measurement, avoirdupois; T.: men) и. иҫк.
Ауырлыҡ үлсәү берәмеге. □ Старинная единица измерения веса. Дөйөм мән. Тәбриз мәне. Шаһ мәне.
МӘН III и. иҫк. һөйл. ҡар. мәне. Мән белмәу. Мән белмәгән кеше.
МӘНАЗИЛ [ғәр. и. ҡар. мәнзил 1.
Мәназилға туҡтау. Мәназилда йәшәу.
МӘНБӘҒ [ғәр. (Р- источник; И.:
beginning; T.: menba) и. иҫк.
Нимәнелер барлыҡҡа килтергән, уға башланғыс, сығанаҡ булып торған нәмә.
□ Источник. Байлыҡ мәнбәғе. Матурлыҡ мәнбәғе. ■ Кабыҡ әҙерләу өсөн мәнбәғ булып хеҙмәт иткән ҡара тал бар. Картотека фондынан.
МӘНГӘШӘР и. зоол. диал. ҡар. мөншөгөр. Мәнгәшәр балаһы.
МӘНДЕЙ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Һунарсы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени сунарсы. Мәндей башҡорттары. Мәндейҙәр йәшәгән төбәк. Мәндей йыраусыһы. Мәндейҙәр араһы.
МЭНДИ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Танып ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир племени танып. Мэнди батыры. Мәндиҙәр төйәге. Мәндиҙәрҙец ҡанбабаһы. Мэнди аймағы кешеһе.
МӘНДӘШ (Р: сучковатое дерево, непригодное для строительства; И.: lopwood; Т: budaklı ağaç) и.
Төп яғы йыуан, осо нәҙек, ныҡ ботаҡлы булып, төҙөлөшкә ярамаған ағас. □ Сучковатое дерево, непригодное для строительства. Мәндәш яндырыу. Мәндәш төйәу. Мәндәш ағастар. ■ Беҙҙең яҡтарҙа кубе-рәк мәндәш ағастар уҫә шул. Экспедиция материалдарынан.
МӘНЕ [ғәр. £^] (Р: суть; И.: jist; core; T: öz) и.
Нимәнелер эшләү, башҡарыу айышы, уға хас тәртип. □ Суть, толк. Эш мәнеһе, һуҙ мәнеһен белеу. ■ [Ғәйшә — Көмөш әбейгә:] Бына беҙҙең Айбикә киленде әйтәм әле, бер эш мәнеһе белмәй бит, бахырҡай. Әйтә-әйтә, өйрәтә-өйрәтә йәнең сыға. Һ. Дәүләтшина.
МӘНЕҒ [ғәр. ёД (Р: запрет чего-л:, И.: prohibition; T: mani) и. иҫк.
Нимәнеңдер тыйылышы, ярамаған эш, ирек ҡуйылмаған ҡылыҡ. □ Запрет чего-л. Йәш саҡта мәнеғ булған әйберҙәр.
МӘНЕҒ ИТЕҮ (мәнеғ ит-) ҡ. иҫк. ҡар. мәнеғләү. ■ Яҡын ерҙәрҙә бесән сабыу, иген сәсеу өсөн урман таҙартыу мәнеғ ителде. Ғ. Ғисмәти.
МӘНЕҒ ҠЫЛЫУ (мәнеғ ҡыл-) ҡ. иҫк. ҡар. мәнеғләү. ■ Йортобоҙҙа тиген йәки әҙ баһаға табыла торған дегет менән кун эшләмәк мәнеғ ҡылына. «Батыршаның хаты». Өфө ҡалаһын һалыуға мәнеғ ҡылғандар. М. Өмөтбаев.
МӘНЕҒЛӘНЕҮ (мәнеғлән-) ҡ. иҫк. төш. ҡар. мәнеғләү. страд, от мәнеғләү. Мәнеғ-ләнгән эш. Мәнеғләнгән ҡылыҡ. Мәнеғләнгән ғөрөф-ғәҙәт.
МӘНЕҒЛӘҮ (мәнеғлә-) (Р: запретить; И.: forbid; T: mani olmak) ҡ. иҫк.
Тыйыу, юл ҡуймау. □ Запретить. Тәмәке тартыуҙы мәнеғләу. Майлы аҙыҡты мәнеғ-ләу.
МӘНЕЙ [ғәр. (Р: сперма; И.: sperm; T: meni) и.
Аталыҡ орлоғо һәм шул орлоҡтарҙан торған шыйыҡлыҡ; сперма. □ Сперма, спер
476