Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 477 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
МӘНСУХ БУЛЫУ
матозоид. Мәней алыу. Мәнейҙе микроскоптан ҡарау.
МӘНЕЛЕ (Р.: толковый; И.: sensible; Т: makul) с.
Мәне булған; эш, һүҙ мәнеһен аңлаған, әҙәп һаҡлаған. □ Толковый. Мәнеле бала. Мәнеле кеше. Мәнеле булыу.
МӘНЕҺЕҘ (Р.: бестолковый; И.: clueless; T: görgüsüz) с. һөйл.
Мәне булмаған; эш, һүҙ мәнеһен аңламаған, әҙәп һаҡламаған. □ Бестолковый. Мәнеһеҙ кеше. Мәнеһеҙ уҡыусы. ■ Уныһын да һиҙербеҙ, беҙ улай мәнеһеҙ тугел. Ал-дыбыҙҙағы тумәрҙе курәбеҙ. И. Насыри.
МӘНЖЕ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Әйле ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-айлинцев. Мәнже араһы. Мәнжеләр тарихы. Мәнжеләр йәшәгән төбәк. Мәнже аймағы кешеһе.
МӘНЖӘНИК (мәнжәниге) [ғәр.
(Р: камнемёт; И.: stone fougasse; T: mancınık) и. иҫк.
Хәрби нығытмаларҙы емереү өсөн ҙур таш ырғыта торған боронғо һуғыш ҡоралы; таш атҡыс. □ Камнемёт. Мәнжәник яһау. Музейға тапшырылған мәнжәник. ■ [Хәҙрәт:] Мосолмандар ул кафырҙарҙы һәләк итә торған ҡылыс, ук, мәнжәник кеуек ҡоралдар менән һуғышырҙар. М. Ғафури.
МӘНЗИЛ [ғәр. (Р: место временной остановки; И.: halting place; T: menzil) и. иҫк.
1. Туҡтап китә торған урын. □ Место временной остановки, привал; гостиница. Мәнзилгә туҡтау. Мәнзил урыны. Мәнзилдә осрашыу. ■ Исрафил, укһеуен йотоп: «Бәндә, тыумаҡтан ҡалмағас, улмәктән дә ҡалмай. Уныц донъялыҡтағы мәнзиле куҙ менән ҡаш араһы ғына». Ә. Хәкимов.
2. Йорт, торлаҡ. □ Дом, жилище; местожительство, квартира. Мәнзил төҙөу. Ҙур булмаған мәнзил. Яцы мәнзил. ■ Уҡып сыҡҡаным лайыҡлылыр: бигерәк ғәйәт тә шыма һәм ғәмәлдәр ҡылып яҙғанһығыҙ.
Барыһы ла афарин, ғәжәп фәғән, мәнзил мәжмуға. М. Өмөтбаев.
МӘНЗИЛХАНА [ғәр. + фарс.
(Р: гостиница; И.: hotel; T: menzil) и. иҫк.
Юлаусылар туҡтай торған йорт; ҡунаҡ йорто. □ Гостиница. Бейек мәнзилхана. Мән-зилхана төҙөуселәр. Мәнзилхана ишеге.
МӘНЗУР [ғәр. (Р: увиденный; И.: seen; T: manzur) с. иҫк.
Тикшереп асыҡланған, ҡаралған, күрелгән. □ Увиденный. Мәнзур һаналыу.
■ Ғәйебенә куҙ һалма дуҫтыц — ғәйебе мәнзур тугел, ғәйебе асыҡ булһа булһын, ғәйеп асыусы булмаһын. М. Аҡмулла.
МӘНЗӘЛӘ (Р: цинга; И.: scurvy; Т: iskorbüt) и. мед. диал. ҡар. зәңге.
Теш ите сереп, ҡан һауып, хәлде бөтөрә торған яман ауырыу. □ Цинга. Мәнзәлә менән ауырыу.
МӘНЛЕ с. һөйл. ҡар. мәнеле. Мәнле булыу.
МӘНСАБ [ғәр. (Р: должность; И.: office; appointment; Т: mansab) и. иҫк.
Биләгән вазифа, вазифалы урын; хеҙмәт урыны. □ Должность. ■ Бер кешенец башына һецгән ике мәнсаб тәме, ҡулда мән-саб юҡ ваҡытта был кеше ысын хар ине. М. Ғафури.
МӘНСУБ [ғәр. (Р: имеющий отношение к кому-чему', И.: concerning; T: mensup) с. иҫк.
Кемгәлер йәки нимәгәлер бәйле, мөнәсәбәтле булған. □ Имеющий отношение к кому-чему. И Үҙҙәрен ниндәй ҡәбиләгә мәнсуб икәнен белеу, шул турала мөҙәкәрә ҡылыу буйынса ҡаҙаҡ халҡы беренсе милләттер. М. Ғафури.
МӘНСУХ [ғәр. (Р: непригодный; И.: unfit; T: mensuh) с. иҫк.
Юҡҡа сыҡҡан, яраҡлығы бөткән. □ Непригодный. Мәнсух әҫәр. Мәнсух кеше.
■ Кысҡырһац — герой мәнсух һицә! Һ. Дәүләтшина. •
МӘНСУХ БУЛЫУ (мәнсух бул-) (Р: устареть; И.: become outdated; T: mensuh olmak) ҡ. иҫк.
477
матозоид. Мәней алыу. Мәнейҙе микроскоптан ҡарау.
МӘНЕЛЕ (Р.: толковый; И.: sensible; Т: makul) с.
Мәне булған; эш, һүҙ мәнеһен аңлаған, әҙәп һаҡлаған. □ Толковый. Мәнеле бала. Мәнеле кеше. Мәнеле булыу.
МӘНЕҺЕҘ (Р.: бестолковый; И.: clueless; T: görgüsüz) с. һөйл.
Мәне булмаған; эш, һүҙ мәнеһен аңламаған, әҙәп һаҡламаған. □ Бестолковый. Мәнеһеҙ кеше. Мәнеһеҙ уҡыусы. ■ Уныһын да һиҙербеҙ, беҙ улай мәнеһеҙ тугел. Ал-дыбыҙҙағы тумәрҙе курәбеҙ. И. Насыри.
МӘНЖЕ (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: one of Bashkir clan names; T: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Әйле ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Название одного из родовых подразделений башкир-айлинцев. Мәнже араһы. Мәнжеләр тарихы. Мәнжеләр йәшәгән төбәк. Мәнже аймағы кешеһе.
МӘНЖӘНИК (мәнжәниге) [ғәр.
(Р: камнемёт; И.: stone fougasse; T: mancınık) и. иҫк.
Хәрби нығытмаларҙы емереү өсөн ҙур таш ырғыта торған боронғо һуғыш ҡоралы; таш атҡыс. □ Камнемёт. Мәнжәник яһау. Музейға тапшырылған мәнжәник. ■ [Хәҙрәт:] Мосолмандар ул кафырҙарҙы һәләк итә торған ҡылыс, ук, мәнжәник кеуек ҡоралдар менән һуғышырҙар. М. Ғафури.
МӘНЗИЛ [ғәр. (Р: место временной остановки; И.: halting place; T: menzil) и. иҫк.
1. Туҡтап китә торған урын. □ Место временной остановки, привал; гостиница. Мәнзилгә туҡтау. Мәнзил урыны. Мәнзилдә осрашыу. ■ Исрафил, укһеуен йотоп: «Бәндә, тыумаҡтан ҡалмағас, улмәктән дә ҡалмай. Уныц донъялыҡтағы мәнзиле куҙ менән ҡаш араһы ғына». Ә. Хәкимов.
2. Йорт, торлаҡ. □ Дом, жилище; местожительство, квартира. Мәнзил төҙөу. Ҙур булмаған мәнзил. Яцы мәнзил. ■ Уҡып сыҡҡаным лайыҡлылыр: бигерәк ғәйәт тә шыма һәм ғәмәлдәр ҡылып яҙғанһығыҙ.
Барыһы ла афарин, ғәжәп фәғән, мәнзил мәжмуға. М. Өмөтбаев.
МӘНЗИЛХАНА [ғәр. + фарс.
(Р: гостиница; И.: hotel; T: menzil) и. иҫк.
Юлаусылар туҡтай торған йорт; ҡунаҡ йорто. □ Гостиница. Бейек мәнзилхана. Мән-зилхана төҙөуселәр. Мәнзилхана ишеге.
МӘНЗУР [ғәр. (Р: увиденный; И.: seen; T: manzur) с. иҫк.
Тикшереп асыҡланған, ҡаралған, күрелгән. □ Увиденный. Мәнзур һаналыу.
■ Ғәйебенә куҙ һалма дуҫтыц — ғәйебе мәнзур тугел, ғәйебе асыҡ булһа булһын, ғәйеп асыусы булмаһын. М. Аҡмулла.
МӘНЗӘЛӘ (Р: цинга; И.: scurvy; Т: iskorbüt) и. мед. диал. ҡар. зәңге.
Теш ите сереп, ҡан һауып, хәлде бөтөрә торған яман ауырыу. □ Цинга. Мәнзәлә менән ауырыу.
МӘНЛЕ с. һөйл. ҡар. мәнеле. Мәнле булыу.
МӘНСАБ [ғәр. (Р: должность; И.: office; appointment; Т: mansab) и. иҫк.
Биләгән вазифа, вазифалы урын; хеҙмәт урыны. □ Должность. ■ Бер кешенец башына һецгән ике мәнсаб тәме, ҡулда мән-саб юҡ ваҡытта был кеше ысын хар ине. М. Ғафури.
МӘНСУБ [ғәр. (Р: имеющий отношение к кому-чему', И.: concerning; T: mensup) с. иҫк.
Кемгәлер йәки нимәгәлер бәйле, мөнәсәбәтле булған. □ Имеющий отношение к кому-чему. И Үҙҙәрен ниндәй ҡәбиләгә мәнсуб икәнен белеу, шул турала мөҙәкәрә ҡылыу буйынса ҡаҙаҡ халҡы беренсе милләттер. М. Ғафури.
МӘНСУХ [ғәр. (Р: непригодный; И.: unfit; T: mensuh) с. иҫк.
Юҡҡа сыҡҡан, яраҡлығы бөткән. □ Непригодный. Мәнсух әҫәр. Мәнсух кеше.
■ Кысҡырһац — герой мәнсух һицә! Һ. Дәүләтшина. •
МӘНСУХ БУЛЫУ (мәнсух бул-) (Р: устареть; И.: become outdated; T: mensuh olmak) ҡ. иҫк.
477