Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VI. 74 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЛАҢҠЫЛДАШЫУ
рыу. ■ [Атаһы — улына:] Купме лаңҡылдарға мөмкин! Тый телеңде! Я. Хамматов.
ЛАҢҠЫЛДАШЫУ (лаңҡылдаш-) ҡ. урт. ҡар. лаңҡылдау, взаимн. от лаңҡылдау. Лаңҡылдашып килеп инеу.
ЛАҢ-ЛОҢ (Р.: подражание шуму множества голосов; И.: babble; T.: uğultu) оҡш.
Күмәк кеше геүләп һөйләшкән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание шуму множества голосов. Лаң-лоң килеу. Лаң-лоң итеу.
ЛАОС (Р: лаосец; И.: Laotian; Lao; T.: Laos) и. этн.
Лаос дәүләтендә йәшәгән төп халыҡ һәм шул халыҡтың бер кешеһе. □ Лаосец. / Лаосский. Лаос халҡы. Лаос ир-аты. Лаос ҡатын-ҡыҙы. Лаос теле.
ЛАП (Р: топ; И.: pit-a-pat; T: lâp) оҡш.
Йомшағыраҡ ҙур нәмә килеп төшкәндә йәки һуғылғанда һ. б. сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку, возникающему при падении чего-л. массивного, тяжёлого: топ. Лап итеу. Лап итеп ҡалыу. Креслоға лап ултырыу. Юғарынан ниндәйҙер ауыр әйберҙең лап итеп килеп төшкәне ишетелде. ■ Бер заман сылбыр осо шартлап китеп, төштө Иблис ергә лап итеп. Ш. Бабич.
ЛАПАЙЫУ (лапай-, лапая) (Р: развалиться; И.: sprawl; recline at ease; T.: dağılmak) ҡ. һөйл.
1. Киң урын алыу, иркенләү, йәйелеп китеү; лапшайыу. □ Развалиться. Лапайып ултырыу.
2. Йыуанайып, һимереп китеү. □ Становиться толстым, толстеть. Бигерәк лапайып киткән.
ЛАПАЙЫШЫУ (лапайыш-) ҡ. урт. ҡар. лапайыу, взаимн. от лапайыу. Лапайышып ултыралар. Лапайышып бөткәндәр.
ЛАПАҠ (Р: приземистый, невысокий; И.: dumpy; squat; T.: bodur) c.
1. Йәйенке һәм тәпәшәк. □ Приземистый, невысокий. Лапаҡ ой. Лапаҡ ҡына аласыҡ. ■ Барып керҙе бер шәһәргә, иң остағы бер лапаҡ ҡына өйҙән фатир һораны. Әкиәттән.
2. Ҡыҫҡа буйлы, йыуан. □ Низкорослый, невысокий, толстый. Лапаҡ кеше. Лапаҡ ҡатын.
ЛАПАЛДЫШ (Р: низкий; И.: low; Т.: alçak) с. диал.
Тәпәшәк һәм йәйенке. □ Низкий. Энәле ағас лапалдыш була.
ЛАПАРОТОМИЯ |рус. < гр. lapara + tome\ (Р.: лапаротомия; И.: abdominal incision; T: laparotomi) и. мед.
Ҡорһаҡты ярыу ысулы менән башҡарылған операция төрө. □ Лапаротомия. Лапаротомия ябай хирургик операция булып иҫәпләнә.
ЛАПАҪ (Р: навес; И.: awning; shed; T: hayvan damı) и.
Ҡыйыҡ ҡуймай түшәп ябылған, яуым-төшөмдән ҡасырып, арба, сана кеүек нәмәләрҙе, мал-тыуарҙы индереп ҡуя торған тирә-яғы асыҡ кәртә. □ Навес. Лапаҫ башы. Лапаҫ аҫтына ҡуйыу. ■ Лапаҫ аҫтында ике аттың ара-тирә бышҡырыуы ла ҡайҙалыр эт өрөуе генә ишетелеп ҡала, куршеләр аҙбарында кәзә баҡырып ҡуя. Ә. Хәкимов. Йәйҙең эҫе көнө, туплауҙа бейә һауалар, лапаҫ аҫтында һаумал һалып ҡымыҙ бешәләр, ҡымыҙҙың уткер еҫе танауҙы ярып килә.
3. Ураҡсин.
ЛАПАШТЫРЫУ (лапаштыр-) ҡ. һөйл. йөкм. лапашыу, понуд. от лапашыу. Мендәрҙе лапаштырыу. Балсыҡ киҫәген лапаштырыу.
ЛАПАШЫУ (лапаш-) (Р: становиться более плоским; И.: become flatter; T: yassılmak) ҡ. һөйл.
Бөтә иңенә, яҫылығына йәйелеү. □ Становиться плоским. Лапашып ултырыу. Кубә лапашҡан. ■ Бурәнәләре бәҫәргән, лапашып бөткән өйҙәр куҙенә эләккәс, Төлкөсураның таң сафлығы биргән кәйефе бөтөнләй уҙгәр-ҙе. Н. Мусин.
ЛАПИДАР [рус. < лат. lapidarius] (Р: лапидарный; И.: lapidary; concise; T: veciz) с. кит.
Ҡыҫҡа һәм аңлайышлы, ҡыҫҡа һәм асыҡ итеп һөйләнгән (стиль, телмәр); ҡыҫҡа. □ Лапидарный. Лапидар сюжет. Лапидар телмәр.
74
рыу. ■ [Атаһы — улына:] Купме лаңҡылдарға мөмкин! Тый телеңде! Я. Хамматов.
ЛАҢҠЫЛДАШЫУ (лаңҡылдаш-) ҡ. урт. ҡар. лаңҡылдау, взаимн. от лаңҡылдау. Лаңҡылдашып килеп инеу.
ЛАҢ-ЛОҢ (Р.: подражание шуму множества голосов; И.: babble; T.: uğultu) оҡш.
Күмәк кеше геүләп һөйләшкән тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание шуму множества голосов. Лаң-лоң килеу. Лаң-лоң итеу.
ЛАОС (Р: лаосец; И.: Laotian; Lao; T.: Laos) и. этн.
Лаос дәүләтендә йәшәгән төп халыҡ һәм шул халыҡтың бер кешеһе. □ Лаосец. / Лаосский. Лаос халҡы. Лаос ир-аты. Лаос ҡатын-ҡыҙы. Лаос теле.
ЛАП (Р: топ; И.: pit-a-pat; T: lâp) оҡш.
Йомшағыраҡ ҙур нәмә килеп төшкәндә йәки һуғылғанда һ. б. сыҡҡан тауышты белдергән һүҙ. □ Подражание звуку, возникающему при падении чего-л. массивного, тяжёлого: топ. Лап итеу. Лап итеп ҡалыу. Креслоға лап ултырыу. Юғарынан ниндәйҙер ауыр әйберҙең лап итеп килеп төшкәне ишетелде. ■ Бер заман сылбыр осо шартлап китеп, төштө Иблис ергә лап итеп. Ш. Бабич.
ЛАПАЙЫУ (лапай-, лапая) (Р: развалиться; И.: sprawl; recline at ease; T.: dağılmak) ҡ. һөйл.
1. Киң урын алыу, иркенләү, йәйелеп китеү; лапшайыу. □ Развалиться. Лапайып ултырыу.
2. Йыуанайып, һимереп китеү. □ Становиться толстым, толстеть. Бигерәк лапайып киткән.
ЛАПАЙЫШЫУ (лапайыш-) ҡ. урт. ҡар. лапайыу, взаимн. от лапайыу. Лапайышып ултыралар. Лапайышып бөткәндәр.
ЛАПАҠ (Р: приземистый, невысокий; И.: dumpy; squat; T.: bodur) c.
1. Йәйенке һәм тәпәшәк. □ Приземистый, невысокий. Лапаҡ ой. Лапаҡ ҡына аласыҡ. ■ Барып керҙе бер шәһәргә, иң остағы бер лапаҡ ҡына өйҙән фатир һораны. Әкиәттән.
2. Ҡыҫҡа буйлы, йыуан. □ Низкорослый, невысокий, толстый. Лапаҡ кеше. Лапаҡ ҡатын.
ЛАПАЛДЫШ (Р: низкий; И.: low; Т.: alçak) с. диал.
Тәпәшәк һәм йәйенке. □ Низкий. Энәле ағас лапалдыш була.
ЛАПАРОТОМИЯ |рус. < гр. lapara + tome\ (Р.: лапаротомия; И.: abdominal incision; T: laparotomi) и. мед.
Ҡорһаҡты ярыу ысулы менән башҡарылған операция төрө. □ Лапаротомия. Лапаротомия ябай хирургик операция булып иҫәпләнә.
ЛАПАҪ (Р: навес; И.: awning; shed; T: hayvan damı) и.
Ҡыйыҡ ҡуймай түшәп ябылған, яуым-төшөмдән ҡасырып, арба, сана кеүек нәмәләрҙе, мал-тыуарҙы индереп ҡуя торған тирә-яғы асыҡ кәртә. □ Навес. Лапаҫ башы. Лапаҫ аҫтына ҡуйыу. ■ Лапаҫ аҫтында ике аттың ара-тирә бышҡырыуы ла ҡайҙалыр эт өрөуе генә ишетелеп ҡала, куршеләр аҙбарында кәзә баҡырып ҡуя. Ә. Хәкимов. Йәйҙең эҫе көнө, туплауҙа бейә һауалар, лапаҫ аҫтында һаумал һалып ҡымыҙ бешәләр, ҡымыҙҙың уткер еҫе танауҙы ярып килә.
3. Ураҡсин.
ЛАПАШТЫРЫУ (лапаштыр-) ҡ. һөйл. йөкм. лапашыу, понуд. от лапашыу. Мендәрҙе лапаштырыу. Балсыҡ киҫәген лапаштырыу.
ЛАПАШЫУ (лапаш-) (Р: становиться более плоским; И.: become flatter; T: yassılmak) ҡ. һөйл.
Бөтә иңенә, яҫылығына йәйелеү. □ Становиться плоским. Лапашып ултырыу. Кубә лапашҡан. ■ Бурәнәләре бәҫәргән, лапашып бөткән өйҙәр куҙенә эләккәс, Төлкөсураның таң сафлығы биргән кәйефе бөтөнләй уҙгәр-ҙе. Н. Мусин.
ЛАПИДАР [рус. < лат. lapidarius] (Р: лапидарный; И.: lapidary; concise; T: veciz) с. кит.
Ҡыҫҡа һәм аңлайышлы, ҡыҫҡа һәм асыҡ итеп һөйләнгән (стиль, телмәр); ҡыҫҡа. □ Лапидарный. Лапидар сюжет. Лапидар телмәр.
74