Баш
Рус
Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VII. 418 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
САРАШБАШ
селения в Аравии). Сарациндар элек Суриэ сигендә йәшәгән.
2. Урта быуаттарҙа: ғәрәп һәм ғөмүмән мосолман. □ Сарацин (в средние века: араб, а также вообще мусульманин). / Сарацинский. Сарацин ҡатыны. Сарациндар рух косон һәм айыҡ аҡылдарын бер ваҡытта ла юймаған.
САРАШБАШ (Р.: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir tribal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Мул-ғәйнә ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сарашбаш (название одного из родовых подразделений башкир мул-гайнинцев). Сарашбаш затынан. Сарашбаш — мул-ғәйнәләр ырыуы аймағы. Са-рашбаштар шәжәрә байрамы уткәргән.
САРБАЗ [фарс. (Р: солдат, рядовой воин; И.: common soldier; T.: asker) и. иҫк.
Ябай ғәскәри хеҙмәткәр; һалдат. □ Солдат, рядовой воин. ■ Бысраҡҡа ҡанды Мән-гу турә! Үс алмаҡ булып, сарбаздарын йыйҙы, яу асты. «Һуңғы Һартай». Ҡыш буйы, бола кутәргән Кавказ халыҡтары менән өҙөшөп, йәнә Хәрәзм иленә барымтаға сабып, ете-һигеҙ мец сарбазын юғалтыуға ҡарамаҫтан, Туҡтамыштыц кәйефе кутәренке ине. Ә. Хәкимов.
САРБАЙ I (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir tribal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Үҫәргән ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сарбай (название одного из родовых подразделений башкир племени усерган). Сарбай аймағы кешеләре. Сарбай вәкиле. Сарбайҙар шәжәрә төҙөгән.
САРБАЙ II (Р: пронзительный крик о помощи; И.: call, cry for help; T.: imdat) и.
Туҡмағанда йәки бәлә һалғанда ғауғалап ҡысҡырған әсе тауыш. □ Пронзительный крик о помощи. ■ Нәзифә сарбай һалып ситкә тартылманы, буйһоноусан рәуештә уға [Наилға] һырлыҡты. Н. Мусин.
САРБАЙЛАНЫУ (сарбайлай) ҡ. төш. ҡар. сарбайлау, страд, от сарбайлау. ■ Әсә кеше сабыр була ул. Гөлбаныуҙыц сар-
байланып башын ташҡа бәргәнен кургәнец булдымы? Т. Ғарипова. Бына бер ваҡыт өйҙә ығы-зығы ҡуба. Был ҡыҙ булмәһенә ҡушылырға ингән кейәу сарбайлана икән. Ә. Вахитов. Гөлбостан өшөп, ҡурҡыуынан .. сар-байланып сая тауыш менән .. ҡысҡырған. М. Тажи.
САРБАЙЛАТЫУ (сарбайлат-) ҡ. йөкм. ҡар. сарбайлау, понуд. от сарбайлау. Сарбайлатып туҡмау. ■ [Ҡарлуғас:] Нәмәләребеҙҙе сарбайлатып талап алып киттеләр. Б. Бикбай.
САРБАЙЛАУ (сарбайла) (Р: поднимать крик, визжать; И.: shriek; T: çığlık atmak) ҡ.
Әсе тауыш менән ғауғалап ҡысҡырыу. □ Поднимать крик, визжать. Сарбайлап илау. Сарбайлап ҡысҡырыу. ■ Ул арала кеше йыйылып китте. Ницә сарбайлай әле Хаят? С. Шәрипов. [Сабиров — Вәлимәгә:] Беләһецме нимә: умарталығыца ҡаза төшһә, ҡабат бында килеп сарбайлап йөрөмә, йәме. Н. Мусин. Ҡәмәр ишекте бәреп сыҡты ла, йөрәге ҡубып, сарбайлап, кулдәксән урамға йугерҙе. Т. Йәнәби. Ҡарабай ағаһы менән атта ҡасҡас, ауырып ятҡан угәй әсә ырғып тороп: «Ебәрмәгеҙ ҙә ебәрмәгеҙ, тотоғоҙ ҙа тотоғоҙ!» — тип сарбайлап ҡысҡырып ҡала. Әкиәттән.
САРБАЙЛАШЫУ (сарбайлаш-) ҡ. урт. ҡар. сарбайлау, взаимн. от сарбайлау. Сарбайлатып илау. ■ Былтыр Әлфиә килгәс, әбей уны Хәсәндең бәйләнеуҙәре-нән әрсәләп купме сарбайлашты. М. Ишбулатов.
САРҒА I (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir tribal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
һыҙғы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сарға (название одного из родовых подразделений башкир племени сызгы). Сарға затынан. Сарға — һыҙғылар ҡәбиләһенец бер аймағы. Сарғалар шәжәрә байрамы уткәрергә йыйына.
САРҒА II (Р: крикливый; И.: shrill; Т: keskin sesli) с.
418
селения в Аравии). Сарациндар элек Суриэ сигендә йәшәгән.
2. Урта быуаттарҙа: ғәрәп һәм ғөмүмән мосолман. □ Сарацин (в средние века: араб, а также вообще мусульманин). / Сарацинский. Сарацин ҡатыны. Сарациндар рух косон һәм айыҡ аҡылдарын бер ваҡытта ла юймаған.
САРАШБАШ (Р.: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir tribal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Мул-ғәйнә ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сарашбаш (название одного из родовых подразделений башкир мул-гайнинцев). Сарашбаш затынан. Сарашбаш — мул-ғәйнәләр ырыуы аймағы. Са-рашбаштар шәжәрә байрамы уткәргән.
САРБАЗ [фарс. (Р: солдат, рядовой воин; И.: common soldier; T.: asker) и. иҫк.
Ябай ғәскәри хеҙмәткәр; һалдат. □ Солдат, рядовой воин. ■ Бысраҡҡа ҡанды Мән-гу турә! Үс алмаҡ булып, сарбаздарын йыйҙы, яу асты. «Һуңғы Һартай». Ҡыш буйы, бола кутәргән Кавказ халыҡтары менән өҙөшөп, йәнә Хәрәзм иленә барымтаға сабып, ете-һигеҙ мец сарбазын юғалтыуға ҡарамаҫтан, Туҡтамыштыц кәйефе кутәренке ине. Ә. Хәкимов.
САРБАЙ I (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir tribal subdivision; T.: bir Başkurt soyunun ismi) и. этн.
Үҫәргән ырыуына ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сарбай (название одного из родовых подразделений башкир племени усерган). Сарбай аймағы кешеләре. Сарбай вәкиле. Сарбайҙар шәжәрә төҙөгән.
САРБАЙ II (Р: пронзительный крик о помощи; И.: call, cry for help; T.: imdat) и.
Туҡмағанда йәки бәлә һалғанда ғауғалап ҡысҡырған әсе тауыш. □ Пронзительный крик о помощи. ■ Нәзифә сарбай һалып ситкә тартылманы, буйһоноусан рәуештә уға [Наилға] һырлыҡты. Н. Мусин.
САРБАЙЛАНЫУ (сарбайлай) ҡ. төш. ҡар. сарбайлау, страд, от сарбайлау. ■ Әсә кеше сабыр була ул. Гөлбаныуҙыц сар-
байланып башын ташҡа бәргәнен кургәнец булдымы? Т. Ғарипова. Бына бер ваҡыт өйҙә ығы-зығы ҡуба. Был ҡыҙ булмәһенә ҡушылырға ингән кейәу сарбайлана икән. Ә. Вахитов. Гөлбостан өшөп, ҡурҡыуынан .. сар-байланып сая тауыш менән .. ҡысҡырған. М. Тажи.
САРБАЙЛАТЫУ (сарбайлат-) ҡ. йөкм. ҡар. сарбайлау, понуд. от сарбайлау. Сарбайлатып туҡмау. ■ [Ҡарлуғас:] Нәмәләребеҙҙе сарбайлатып талап алып киттеләр. Б. Бикбай.
САРБАЙЛАУ (сарбайла) (Р: поднимать крик, визжать; И.: shriek; T: çığlık atmak) ҡ.
Әсе тауыш менән ғауғалап ҡысҡырыу. □ Поднимать крик, визжать. Сарбайлап илау. Сарбайлап ҡысҡырыу. ■ Ул арала кеше йыйылып китте. Ницә сарбайлай әле Хаят? С. Шәрипов. [Сабиров — Вәлимәгә:] Беләһецме нимә: умарталығыца ҡаза төшһә, ҡабат бында килеп сарбайлап йөрөмә, йәме. Н. Мусин. Ҡәмәр ишекте бәреп сыҡты ла, йөрәге ҡубып, сарбайлап, кулдәксән урамға йугерҙе. Т. Йәнәби. Ҡарабай ағаһы менән атта ҡасҡас, ауырып ятҡан угәй әсә ырғып тороп: «Ебәрмәгеҙ ҙә ебәрмәгеҙ, тотоғоҙ ҙа тотоғоҙ!» — тип сарбайлап ҡысҡырып ҡала. Әкиәттән.
САРБАЙЛАШЫУ (сарбайлаш-) ҡ. урт. ҡар. сарбайлау, взаимн. от сарбайлау. Сарбайлатып илау. ■ Былтыр Әлфиә килгәс, әбей уны Хәсәндең бәйләнеуҙәре-нән әрсәләп купме сарбайлашты. М. Ишбулатов.
САРҒА I (Р: название одного из родовых подразделений башкир; И.: Bashkir tribal subdivision; T: bir Başkurt soyunun ismi) u. этн.
һыҙғы ҡәбиләһенә ҡараған бер башҡорт аймағының исеме. □ Сарға (название одного из родовых подразделений башкир племени сызгы). Сарға затынан. Сарға — һыҙғылар ҡәбиләһенец бер аймағы. Сарғалар шәжәрә байрамы уткәрергә йыйына.
САРҒА II (Р: крикливый; И.: shrill; Т: keskin sesli) с.
418