Баш
Рус
Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VII. 420 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
САРҘАҠ
□ Чердак. / Чердачный. Сарҙаҡҡа менеу. Сарҙаҡта тороу.
2. Өйҙөң, һарайҙың ҡыйыҡ эсе; бүртлек.
□ Чердак. / Чердачный. Сарҙаҡҡа ҡуйыу. Сарҙаҡҡа элеу. ■ Сәлим һарай сарҙағы аша куктә емелдәшкән йондоҙҙарҙан куҙен ала алмай торҙо. С. Шәрипов.
3. Өйҙөң өҫкө ҡаттарынан тышҡа сығарып эшләнгән тирәсле баҫма; балкон.
□ Огороженный выступ, выходящий наружу от чердака; балкон. Сарҙаҡты таҙартыу. Сарҙаҡҡа сығарыу. Сарҙаҡтан ҡарап тороу.
САРҘАҠ II (сарҙағы) (Р.: чайка; И.: gull; T.: martı) и.
1. зоол. диал. Балыҡ тибеп, сарылдап осоп йөрөй торған һыу ҡошо; сарлаҡ.
□ Чайка (лат. Larus). Аҡ сарҙаҡ. Ваҡ ҡарабаш сарҙаҡ. Ҡарабаш сарҙаҡ. Кук сарҙаҡ.
2. миф. Табына торған тотем ҡош.
□ Чайка (тотемная птица). Сарҙаҡ ите хәрәм, уны ашамайҙар.
3. зоол. диал. Балыҡ тибә торған һыу ҡошо. □ Крачка (лат. Sterna hirundo). Аҡҡа-нат сарҙаҡ. Ваҡ сарҙаҡ. Йылға сарҙағы. Керелдәк сарҙаҡ. Кара сарҙаҡ.
САРҘАНЫУ (сарҙан-) (Р: пререкаться; И.: bicker; T.: çekişmek) ҡ. диал.
1. Телләшеү, ҡаршы һөйләшеү. □ Пререкаться. Тор әле сарҙанып.
2. ҡар. сарланыу I, 2. Ул ярайһы сар-ҙанған инде. Сарҙанып бөткән малай. Сарҙаныуы файҙаға булһа икән.
3. ҡар. сарланыу 1,1. Сарҙанған бысаҡ.
САР ҘА СОР оҡш. ҡар. сар-сор. Сар ҙа сор итеу. Сар ҙа сор килеу.
САРҘАУ I (Р: лаз; И.: track; T: çığır) и. диал. ҡар. сар.
Ҡырағай йәнлектәр (ҡуян, төлкө һ. б.) һуҡмағы. □ Лаз (проторённый звериный след на снегу). Капҡанды сарҙауға ҡоралар. Сарҙау буйлап барыу.
САРҘАУ II (сарҙа-) ҡ. диал. ҡар. үткерләү. Бысаҡ сарҙау. Балта сарҙау.
САРЖА [фр. serge ‘ебәк’] (Р: саржа; И.: caddis; T: şayak) и. туҡ.
Ебе диагональ йүнәлештә һуғылған кизе-мамыҡ йәки ебәк туҡыма. □ Саржа (хлопчатобумажная, шёлковая или искусственная
ткань с диагональным переплетением нитей). / Саржевый. Кулдэклек саржа. Саржа етештереу. Техник саржа. Эслек саржа алыу. Саржа эслек ҡуйыу.
САРИ [санскр.] (Р: сари; И.: sahri; T: sari) и.
Көньяҡ Азия илдәрендә ҡатын-ҡыҙ кейеме. □ Сари (женская одежда в странах Южной Азии). Сари кейеу. Сари тегеу. Сари һатып алыу.
САРЙЫУ (сарйы-) (Р: расщеплять; И.: splinter; T: yarmak) ҡ. һөйл. ҡар. ярыу.
Сәрпәкләү. □ Расщеплять. Сыралыҡ сар-йыу. Коро утын сарйып бир әле.
САРКАЗМ [гр. < лат. sarcasmus ‘ит өҙгәләү’] (Р: сарказм; И.: sarcasm; T.: saraka) и.
1. Кемдәндер йәки нимәнәндер әсе мыҫҡыллы көлөү. □ Сарказм (злая, язвительная насмешка). / Саркастический. Сарказм менән һөйләу. Үткер сарказм. Тауышында сарказм бар ине.
2. Әсе, зәһәр көлөү менән белдерелгән шелтә йәки иҫкәртмә. □ Сарказм (язвительное, едко-насмешливое замечание, высказывание). Сарказм менән һурәтләу. Сарказм ҡулланыу.
САРКАСТИК (Р: саркастический; И.: sarcastic; T: sarakah) с. кит.
Сарказмға ҡоролған, сарказм менән һуғарылған. □ Саркастический. Саркастик иҫкәртмә. Саркастик әҫәр. Саркастик йылмайыу. ■ «Карт тугел» шиғырында М. Ғафури мосолман донъяһыныц реакцион традицияларын — куп бисә алыу йолаһын саркастик планда һурәтләгән. Ғ. Рамазанов.
САРКОМА [гр. < лат. sarcoma ‘тән’] (Р: саркома; И.: sarcoma; T: lahim) и. мед.
Һөйәк, тән туҡымаһындағы яман шеш.
□ Саркома (злокачественная опухоль). Саркоманан дауалау, һөйәк саркомаһы. Аяҡ-ҡул саркомаһы. Муйын саркомаһы. Бауыр саркомаһы.
САРКОФАГ [гр. sarkophagos ‘ит ашаусы’] (Р: саркофаг; И.: sarcophagus; T: koytak) и.
1. Боронғо халыҡтарҙа: таш, ағас йәки башҡа нәмәнән биҙәкләп яһалған табут.
□ Саркофаг (резной каменный, деревян-
420
□ Чердак. / Чердачный. Сарҙаҡҡа менеу. Сарҙаҡта тороу.
2. Өйҙөң, һарайҙың ҡыйыҡ эсе; бүртлек.
□ Чердак. / Чердачный. Сарҙаҡҡа ҡуйыу. Сарҙаҡҡа элеу. ■ Сәлим һарай сарҙағы аша куктә емелдәшкән йондоҙҙарҙан куҙен ала алмай торҙо. С. Шәрипов.
3. Өйҙөң өҫкө ҡаттарынан тышҡа сығарып эшләнгән тирәсле баҫма; балкон.
□ Огороженный выступ, выходящий наружу от чердака; балкон. Сарҙаҡты таҙартыу. Сарҙаҡҡа сығарыу. Сарҙаҡтан ҡарап тороу.
САРҘАҠ II (сарҙағы) (Р.: чайка; И.: gull; T.: martı) и.
1. зоол. диал. Балыҡ тибеп, сарылдап осоп йөрөй торған һыу ҡошо; сарлаҡ.
□ Чайка (лат. Larus). Аҡ сарҙаҡ. Ваҡ ҡарабаш сарҙаҡ. Ҡарабаш сарҙаҡ. Кук сарҙаҡ.
2. миф. Табына торған тотем ҡош.
□ Чайка (тотемная птица). Сарҙаҡ ите хәрәм, уны ашамайҙар.
3. зоол. диал. Балыҡ тибә торған һыу ҡошо. □ Крачка (лат. Sterna hirundo). Аҡҡа-нат сарҙаҡ. Ваҡ сарҙаҡ. Йылға сарҙағы. Керелдәк сарҙаҡ. Кара сарҙаҡ.
САРҘАНЫУ (сарҙан-) (Р: пререкаться; И.: bicker; T.: çekişmek) ҡ. диал.
1. Телләшеү, ҡаршы һөйләшеү. □ Пререкаться. Тор әле сарҙанып.
2. ҡар. сарланыу I, 2. Ул ярайһы сар-ҙанған инде. Сарҙанып бөткән малай. Сарҙаныуы файҙаға булһа икән.
3. ҡар. сарланыу 1,1. Сарҙанған бысаҡ.
САР ҘА СОР оҡш. ҡар. сар-сор. Сар ҙа сор итеу. Сар ҙа сор килеу.
САРҘАУ I (Р: лаз; И.: track; T: çığır) и. диал. ҡар. сар.
Ҡырағай йәнлектәр (ҡуян, төлкө һ. б.) һуҡмағы. □ Лаз (проторённый звериный след на снегу). Капҡанды сарҙауға ҡоралар. Сарҙау буйлап барыу.
САРҘАУ II (сарҙа-) ҡ. диал. ҡар. үткерләү. Бысаҡ сарҙау. Балта сарҙау.
САРЖА [фр. serge ‘ебәк’] (Р: саржа; И.: caddis; T: şayak) и. туҡ.
Ебе диагональ йүнәлештә һуғылған кизе-мамыҡ йәки ебәк туҡыма. □ Саржа (хлопчатобумажная, шёлковая или искусственная
ткань с диагональным переплетением нитей). / Саржевый. Кулдэклек саржа. Саржа етештереу. Техник саржа. Эслек саржа алыу. Саржа эслек ҡуйыу.
САРИ [санскр.] (Р: сари; И.: sahri; T: sari) и.
Көньяҡ Азия илдәрендә ҡатын-ҡыҙ кейеме. □ Сари (женская одежда в странах Южной Азии). Сари кейеу. Сари тегеу. Сари һатып алыу.
САРЙЫУ (сарйы-) (Р: расщеплять; И.: splinter; T: yarmak) ҡ. һөйл. ҡар. ярыу.
Сәрпәкләү. □ Расщеплять. Сыралыҡ сар-йыу. Коро утын сарйып бир әле.
САРКАЗМ [гр. < лат. sarcasmus ‘ит өҙгәләү’] (Р: сарказм; И.: sarcasm; T.: saraka) и.
1. Кемдәндер йәки нимәнәндер әсе мыҫҡыллы көлөү. □ Сарказм (злая, язвительная насмешка). / Саркастический. Сарказм менән һөйләу. Үткер сарказм. Тауышында сарказм бар ине.
2. Әсе, зәһәр көлөү менән белдерелгән шелтә йәки иҫкәртмә. □ Сарказм (язвительное, едко-насмешливое замечание, высказывание). Сарказм менән һурәтләу. Сарказм ҡулланыу.
САРКАСТИК (Р: саркастический; И.: sarcastic; T: sarakah) с. кит.
Сарказмға ҡоролған, сарказм менән һуғарылған. □ Саркастический. Саркастик иҫкәртмә. Саркастик әҫәр. Саркастик йылмайыу. ■ «Карт тугел» шиғырында М. Ғафури мосолман донъяһыныц реакцион традицияларын — куп бисә алыу йолаһын саркастик планда һурәтләгән. Ғ. Рамазанов.
САРКОМА [гр. < лат. sarcoma ‘тән’] (Р: саркома; И.: sarcoma; T: lahim) и. мед.
Һөйәк, тән туҡымаһындағы яман шеш.
□ Саркома (злокачественная опухоль). Саркоманан дауалау, һөйәк саркомаһы. Аяҡ-ҡул саркомаһы. Муйын саркомаһы. Бауыр саркомаһы.
САРКОФАГ [гр. sarkophagos ‘ит ашаусы’] (Р: саркофаг; И.: sarcophagus; T: koytak) и.
1. Боронғо халыҡтарҙа: таш, ағас йәки башҡа нәмәнән биҙәкләп яһалған табут.
□ Саркофаг (резной каменный, деревян-
420