Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VII. 699 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СҮПРӘЛӘҮ
4. кусм. Берәм-берәм тотоу, берәмләп һайлау, алыу □ Брать (одного за другим). Берәм-берәм супләу. ■ Хөкумәт асылда уҡымышлыларҙы супләне. Т. Ғарипова. Богданов уҙе лә ҡайҙандыр автомат эләктереп алған да эскә утергә ынтылыусы фашистарҙы супләй. Д. Исламов. Ҡанға ҡан тип килеп тулған батша ҡара яуы, ҡан көҫәгән йыртҡыстай, башта волостың турәләрен, сотник, десятниктарын тотоп Ырымбур оҙатты, артынса ғаиләләрен, бутәндәрҙе берәм-берәм супләй башланы. Ғ. Хөсәйенов.
5. Суҡыш менән эләктереп ашау (ҡош-ҡортҡа ҡарата). □ Клевать, склёвывать. // Клевание. Емде супләу. ■ Бер көн ҡанға туҙып һуғышҡан сыбар әтәс менән аҡ әтәс тә бөгөн тыныс ҡына ерҙән ем супләйҙәр.
3. Биишева. Ҡарға, сәукәләр, ара-тирә аҡсарлаҡтар йөрөйҙәр, ҡорт супләйҙәр. Н. Ҡәрипов. Яңы ғына ҡалҡып килә торған ҡаҙ уләне супләп йөрөгән бәпкәләр куҙ асып йомғансы ҡайҙалыр ғәйеп булдылар. И. Насыри. Сәукә-ҡарға супләгәндән имен ҡалған йәрәбәләй кукуруз орлоғо унда-һанда ғына шытып сыҡты. Ә. Хәкимов. Ҡала малайҙары урамда ем супләп йөрөгән кук кугәрсендәрҙән башҡа ҡош кургәндәре бармы ни! Ш. Янбаев.
♦ Тауыҡ сүпләһә лә бөтмәҫ (йәки бөтөрлөк түгел) күп, бөткөһөҙ, һанһыҙ (эш-шөғөл тураһында). □ Неиссякаемый, нескончаемый. ■ Ольга, ғәҙәттәгесә, мине [Сергейҙы] көтөп, уҙенең һандарына кумелеп (бухгалтерҙарҙың эше тауыҡ супләһә лә бөтмәй бит ул!), яҙышып ултыра ине. И. Абдуллин. Унда [колхозда] эш тауыҡ супләһә лә бөтөрлөк тугел. Ә. Бикчәнтәев. [Әсәйем] уҙенең дә тауыҡ супләп бөтә алмаҫлыҡ эштәрен теуәлләп бара шикелле инде. Яр. Вәлиев. Шәмғи, бала менән ҡалып, тауыҡ супләһә лә бөтмәй торған өй эшен башҡарҙы. Т. Сәғитов.
СҮПЛӘҮ IV (сүплә-) (Р.: брать отдельные нити основы; И.: raise [of warp threads]; T.: (dokurken ipleri) seçip ayırmak) ҡ.
Киндер һуҡҡанда биҙәк һалыу өсөн буйлыҡ ептәрҙе һанап айырыу. □ Брать, выби
рать отдельные нити основы. // Выборка определённых нитей основы. Буйлыҡты бишәрләп супләу. Буйлыҡ ептәрҙе һурәт буйынса супләу.
СҮПЛӘҮЕС (Р: бральница; И.: raising device; T.: ince tahta (dokuma aleti)) и. туҡ.
Сүпләп (III, 2) һуҡҡанда буйлыҡ ептәрҙе айыра торған шыма йоҡа таҡта. □ Бральница (в ткацком деле). Йукәнән эшләнгән супләуес. Борөнғо супләуес.
СҮПЛӘШЕҮ (сүпләш-) ҡ. урт. ҡар. сүпләү III. взаимн. от сүпләү III. ■ Ҡес-кәй Руслан менән Азалия ла ҡул араһына ингән, өләсәй-олатай осон уларҙың тауыҡтарға ем һибеп, ҡарағат супләшеп, көтөуҙән мал алып ҡайтыуын куреуҙән дә олораҡ бәхет юҡ. «Йәшлек», 18 май 2010.
СҮПРӘ (Р: дрожжи; И.: yeast; T.: maya) и. кул.
Ҡамыр, бал һ. б. әсетә торған матдә; әсетке. □ Дрожжи; закваска, бродило. / Дрожжевой. Супрә ҡайнатыу. Супрә ҡушыу. Супрә әҙерләу. ■ Һөткә ойотҡос, ҡамырға супрә кәрәк. Ш. Янбаев. Ни бары яҡшы мейес, ҡөро утын, һыу, тоҙ, супрә генә кәрәк уға [ҡабарып бешкән икмәккә]. Й. Солтанов. Ҡайһы бер баланың арҡаһында ҡара шырты була. Уны супрә йәки һарыҡ йөнө менән ышҡып сығараһың. «Башҡорттарҙың им-том китабы»нан.
СҮПРӘЛЕ (Р: дрожжевой; И.: leavenous; yeasty; T.: mayalı) с. кул.
Сүпрә һалынған, сүпрә ҡушылған.
□ Дрожжевой. Супрәле ҡамыр һатып алыу. ■ Ондо ҙур һауытҡа тау һымаҡ өйөп, уртаһында уйым эшләргә. Шул урынға 100 грамм шәкәр, йомортҡа, лимон ҡабығы, тоҙ һәм супрәле массаны һалырға кәрәк. «Йәшлек», 18 июнь 2012.
СҮПРӘЛӘНЕҮ (сүпрәләп-) ҡ. төш. ҡар. сүпрәләү, страд, от сүщғаләү. Супрәләнгән ҡамыр.
СҮПРӘЛӘҮ (сүпрәлә-) (Р: квасить; И.: make sour; T.: mayalamak) ҡ.
Сүпрәле итеү, сүпрә ҡушыу, һалыу
□ Квасить, заквашивать. ■ Шофёр .. супрәләп бешергән бойҙай кумәсен һындырып алды. Р. Ғабдрахманов. Хәҙер «Байрамғол»
699
4. кусм. Берәм-берәм тотоу, берәмләп һайлау, алыу □ Брать (одного за другим). Берәм-берәм супләу. ■ Хөкумәт асылда уҡымышлыларҙы супләне. Т. Ғарипова. Богданов уҙе лә ҡайҙандыр автомат эләктереп алған да эскә утергә ынтылыусы фашистарҙы супләй. Д. Исламов. Ҡанға ҡан тип килеп тулған батша ҡара яуы, ҡан көҫәгән йыртҡыстай, башта волостың турәләрен, сотник, десятниктарын тотоп Ырымбур оҙатты, артынса ғаиләләрен, бутәндәрҙе берәм-берәм супләй башланы. Ғ. Хөсәйенов.
5. Суҡыш менән эләктереп ашау (ҡош-ҡортҡа ҡарата). □ Клевать, склёвывать. // Клевание. Емде супләу. ■ Бер көн ҡанға туҙып һуғышҡан сыбар әтәс менән аҡ әтәс тә бөгөн тыныс ҡына ерҙән ем супләйҙәр.
3. Биишева. Ҡарға, сәукәләр, ара-тирә аҡсарлаҡтар йөрөйҙәр, ҡорт супләйҙәр. Н. Ҡәрипов. Яңы ғына ҡалҡып килә торған ҡаҙ уләне супләп йөрөгән бәпкәләр куҙ асып йомғансы ҡайҙалыр ғәйеп булдылар. И. Насыри. Сәукә-ҡарға супләгәндән имен ҡалған йәрәбәләй кукуруз орлоғо унда-һанда ғына шытып сыҡты. Ә. Хәкимов. Ҡала малайҙары урамда ем супләп йөрөгән кук кугәрсендәрҙән башҡа ҡош кургәндәре бармы ни! Ш. Янбаев.
♦ Тауыҡ сүпләһә лә бөтмәҫ (йәки бөтөрлөк түгел) күп, бөткөһөҙ, һанһыҙ (эш-шөғөл тураһында). □ Неиссякаемый, нескончаемый. ■ Ольга, ғәҙәттәгесә, мине [Сергейҙы] көтөп, уҙенең һандарына кумелеп (бухгалтерҙарҙың эше тауыҡ супләһә лә бөтмәй бит ул!), яҙышып ултыра ине. И. Абдуллин. Унда [колхозда] эш тауыҡ супләһә лә бөтөрлөк тугел. Ә. Бикчәнтәев. [Әсәйем] уҙенең дә тауыҡ супләп бөтә алмаҫлыҡ эштәрен теуәлләп бара шикелле инде. Яр. Вәлиев. Шәмғи, бала менән ҡалып, тауыҡ супләһә лә бөтмәй торған өй эшен башҡарҙы. Т. Сәғитов.
СҮПЛӘҮ IV (сүплә-) (Р.: брать отдельные нити основы; И.: raise [of warp threads]; T.: (dokurken ipleri) seçip ayırmak) ҡ.
Киндер һуҡҡанда биҙәк һалыу өсөн буйлыҡ ептәрҙе һанап айырыу. □ Брать, выби
рать отдельные нити основы. // Выборка определённых нитей основы. Буйлыҡты бишәрләп супләу. Буйлыҡ ептәрҙе һурәт буйынса супләу.
СҮПЛӘҮЕС (Р: бральница; И.: raising device; T.: ince tahta (dokuma aleti)) и. туҡ.
Сүпләп (III, 2) һуҡҡанда буйлыҡ ептәрҙе айыра торған шыма йоҡа таҡта. □ Бральница (в ткацком деле). Йукәнән эшләнгән супләуес. Борөнғо супләуес.
СҮПЛӘШЕҮ (сүпләш-) ҡ. урт. ҡар. сүпләү III. взаимн. от сүпләү III. ■ Ҡес-кәй Руслан менән Азалия ла ҡул араһына ингән, өләсәй-олатай осон уларҙың тауыҡтарға ем һибеп, ҡарағат супләшеп, көтөуҙән мал алып ҡайтыуын куреуҙән дә олораҡ бәхет юҡ. «Йәшлек», 18 май 2010.
СҮПРӘ (Р: дрожжи; И.: yeast; T.: maya) и. кул.
Ҡамыр, бал һ. б. әсетә торған матдә; әсетке. □ Дрожжи; закваска, бродило. / Дрожжевой. Супрә ҡайнатыу. Супрә ҡушыу. Супрә әҙерләу. ■ Һөткә ойотҡос, ҡамырға супрә кәрәк. Ш. Янбаев. Ни бары яҡшы мейес, ҡөро утын, һыу, тоҙ, супрә генә кәрәк уға [ҡабарып бешкән икмәккә]. Й. Солтанов. Ҡайһы бер баланың арҡаһында ҡара шырты була. Уны супрә йәки һарыҡ йөнө менән ышҡып сығараһың. «Башҡорттарҙың им-том китабы»нан.
СҮПРӘЛЕ (Р: дрожжевой; И.: leavenous; yeasty; T.: mayalı) с. кул.
Сүпрә һалынған, сүпрә ҡушылған.
□ Дрожжевой. Супрәле ҡамыр һатып алыу. ■ Ондо ҙур һауытҡа тау һымаҡ өйөп, уртаһында уйым эшләргә. Шул урынға 100 грамм шәкәр, йомортҡа, лимон ҡабығы, тоҙ һәм супрәле массаны һалырға кәрәк. «Йәшлек», 18 июнь 2012.
СҮПРӘЛӘНЕҮ (сүпрәләп-) ҡ. төш. ҡар. сүпрәләү, страд, от сүщғаләү. Супрәләнгән ҡамыр.
СҮПРӘЛӘҮ (сүпрәлә-) (Р: квасить; И.: make sour; T.: mayalamak) ҡ.
Сүпрәле итеү, сүпрә ҡушыу, һалыу
□ Квасить, заквашивать. ■ Шофёр .. супрәләп бешергән бойҙай кумәсен һындырып алды. Р. Ғабдрахманов. Хәҙер «Байрамғол»
699