Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VII. 783 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СӘҒӘТ ТЕЛЕ
.. бер сәғәт дәресендә күңелендәге барыһын бирә. Ш. Бабич.
СӘҒӘТ II [ғәр. (Р.: часы; И.: clock; watch; T.: saat) и.
Тәүлек эсендәге ваҡыт берәмеген иҫәпләй торған ҡорамал. □ Часы. / Часовой. Кәкүкле сәғәт. Ҡул сәғәте. Туш сәғәте. Ҡом сәғәте. Ҡояш сәғәте. Ҡалаҡлы сәғәт. Кеҫә сәғәте. ■ «Газета редакторы килергә тейеш, беҙ уны көтмәйбеҙ, башлай торорбоҙ», — тип Айрат сәғәтенә ҡараны. Б. Рафиҡов. Теле тутығып бөткән стена сәғәте иренеп кенә йөрөй. Ә. Зәйнуллин. • Сәғәтең менән маҡтанма, ғәҙәтең менән маҡтан. Мәҡәл.
СӘҒӘТ ГЕРЕ (Р.: часовая гиря; И.: poise; T: saat topu) и.
Ҡалаҡлы сәғәтте ауырлығы менән тартып йөрөтә торған гер. □ Часовая гиря. Ағас сәғәт гере. Ҡорос сәғәт гере. Сәғәт герен күтәртеп ҡуйыу. Сәғәт гере аҫҡа тиклем төшөп, сәғәт туҡтаған.
СӘҒӘТЕ МЕНӘН (Р: в тот же час; И.: wrgently at the same hour; T.: hemen) p.
Бик тиҙ арала. □ В тот же час, тотчас, за короткое время, срочно. Сәғәте менән килеп етеу. Сәғәте менән эшләп бөтөу.
СӘҒӘТЕНӘ (Р: в течение часа; И.: in the space of an hour; T.: saatine) p.
Бер сәғәт эсендә. □ В течение часа, за час. Сәғәтенә биш саҡрым юл утеу. Сәғәтенә 60 километр тиҙлек тәғәйенләнеү. Сәғәтенә 90 километр менән барыу. ■ [Самолёттар] меңәр километр ерҙе сәғәтенә үтәләр. Ғ. Дәүләтшин.
СӘҒӘТ-КУЛОН (Р.: кулонообразные часы; И.: time piece; clock as a pendant; T.: kulon şeklindeki saat) и.
Кулон рәүешле эшләнгән сәғәт. □ Кулонообразные часы. Сәғәт-кулон буләк итеу. Сәғәт-кулон тағып йөрөу. М Сафый сәғәт-кулонды йәһәт кенә Мәрйәмдең усына ҡыҫып йомдорҙо. С. Шәрипов.
СӘҒӘТ ҠАЛАҒЫ (Р: маятник часов; И.: pendulum, the ticker of a clock; T.: saat sarkacı) и.
Стена сәғәтенең бәүелеп торған өлөшө. □ Маятник часов. Сәғәт ҡалағы туҡтаған.
Сәғәт ҡалағының тирбәлеше. Тынлыҡты боҙоп, сәғәт ҡалағы тыҡылдай.
СӘҒӘТЛЕ (Р: почасовой; И.: by the hour; T.: saat başına) c.
Сәғәт менән иҫәпләнә, билдәләнә торған. □ Почасовой. Сәғәтле эш. Сәғәтле эш табыуы ҡыйын.
СӘҒӘТЛЕК I (сәғәтлеге) (Р: часовая стрелка; И.: hour-hand; T.: akrep) и.
Сәғәттең сәғәт һанын күрһәткән ҡыҫҡа теле; бәләкәй стрелка. □ Часовая стрелка. Сәғәтлек туҡтаған. Сәғәтлекте бер сәғәт алға күсереү. Сәғәтлек теүәл өстө күрһәтә.
СӘҒӘТЛЕК II (Р: продолжительностью в ... час, в ... часов; И.: of ... hours length, duration; T.: saatlik) с.
Күпмелер сәғәт һаны менән сикләнгән, күпмелер сәғәткә тиң. □ Продолжительностью в ... час, в ... часов. Ике сәғәтлек юл. Ярты сәғәтлек эш. Унда-бында барып килеү бер сәғәтлек ваҡыт алды.
СӘҒӘТЛӘП (Р: почасно; И.: by the hour; hourly; T.: saatlik) р.
Сәғәт һанына тап килтереп, сәғәт һаны менән сикләп. □ Почасно, по часам, часами. Сәғәтләп эшләү. Сәғәтләп йоҡлау. ■ Тимербулат көнләп түгел, сәғәтләп үҫкән, ти. Әкиәттән. Көнләп түгел, сәғәтләп үҫеп, Аҡъял батыр типһә тимер өҙөрлөк, тулҡындарҙа йөҙөрлөк егет булып киткән. Әкиәттән.
СӘҒӘТ ОҪТАҺЫ и. ҡар. сәғәтсе. Сәғәт оҫтаһына сәғәт йүнәтергә биреү. Сәғәт оҫтаһының эш ваҡыты. Сәғәт оҫтаһының оҫтаханаһы.
СӘҒӘТСЕ (Р: часовщик; И.: watchmaker; T.: saatçi) и.
Сәғәт оҫтаһы. □ Часовщик, часовой мастер, часовых дел мастер. Оҫта сәғәтсе. Танылған сәғәтсе. Сәғәтсе булып эшләү. Сәғәтсегә сәғәт йүнәтергә биреү. Сәғәтсегә сәғәт ҡалдырып китеү.
СӘҒӘТ ТЕЛЕ (Р: часовая стрелка; И.: hour-hand; T.: saat akrebi) и.
1. Сәғәттең циферблатында секунд, минут һәм сәғәт һанын күрһәтеп торған уҡ.
783
.. бер сәғәт дәресендә күңелендәге барыһын бирә. Ш. Бабич.
СӘҒӘТ II [ғәр. (Р.: часы; И.: clock; watch; T.: saat) и.
Тәүлек эсендәге ваҡыт берәмеген иҫәпләй торған ҡорамал. □ Часы. / Часовой. Кәкүкле сәғәт. Ҡул сәғәте. Туш сәғәте. Ҡом сәғәте. Ҡояш сәғәте. Ҡалаҡлы сәғәт. Кеҫә сәғәте. ■ «Газета редакторы килергә тейеш, беҙ уны көтмәйбеҙ, башлай торорбоҙ», — тип Айрат сәғәтенә ҡараны. Б. Рафиҡов. Теле тутығып бөткән стена сәғәте иренеп кенә йөрөй. Ә. Зәйнуллин. • Сәғәтең менән маҡтанма, ғәҙәтең менән маҡтан. Мәҡәл.
СӘҒӘТ ГЕРЕ (Р.: часовая гиря; И.: poise; T: saat topu) и.
Ҡалаҡлы сәғәтте ауырлығы менән тартып йөрөтә торған гер. □ Часовая гиря. Ағас сәғәт гере. Ҡорос сәғәт гере. Сәғәт герен күтәртеп ҡуйыу. Сәғәт гере аҫҡа тиклем төшөп, сәғәт туҡтаған.
СӘҒӘТЕ МЕНӘН (Р: в тот же час; И.: wrgently at the same hour; T.: hemen) p.
Бик тиҙ арала. □ В тот же час, тотчас, за короткое время, срочно. Сәғәте менән килеп етеу. Сәғәте менән эшләп бөтөу.
СӘҒӘТЕНӘ (Р: в течение часа; И.: in the space of an hour; T.: saatine) p.
Бер сәғәт эсендә. □ В течение часа, за час. Сәғәтенә биш саҡрым юл утеу. Сәғәтенә 60 километр тиҙлек тәғәйенләнеү. Сәғәтенә 90 километр менән барыу. ■ [Самолёттар] меңәр километр ерҙе сәғәтенә үтәләр. Ғ. Дәүләтшин.
СӘҒӘТ-КУЛОН (Р.: кулонообразные часы; И.: time piece; clock as a pendant; T.: kulon şeklindeki saat) и.
Кулон рәүешле эшләнгән сәғәт. □ Кулонообразные часы. Сәғәт-кулон буләк итеу. Сәғәт-кулон тағып йөрөу. М Сафый сәғәт-кулонды йәһәт кенә Мәрйәмдең усына ҡыҫып йомдорҙо. С. Шәрипов.
СӘҒӘТ ҠАЛАҒЫ (Р: маятник часов; И.: pendulum, the ticker of a clock; T.: saat sarkacı) и.
Стена сәғәтенең бәүелеп торған өлөшө. □ Маятник часов. Сәғәт ҡалағы туҡтаған.
Сәғәт ҡалағының тирбәлеше. Тынлыҡты боҙоп, сәғәт ҡалағы тыҡылдай.
СӘҒӘТЛЕ (Р: почасовой; И.: by the hour; T.: saat başına) c.
Сәғәт менән иҫәпләнә, билдәләнә торған. □ Почасовой. Сәғәтле эш. Сәғәтле эш табыуы ҡыйын.
СӘҒӘТЛЕК I (сәғәтлеге) (Р: часовая стрелка; И.: hour-hand; T.: akrep) и.
Сәғәттең сәғәт һанын күрһәткән ҡыҫҡа теле; бәләкәй стрелка. □ Часовая стрелка. Сәғәтлек туҡтаған. Сәғәтлекте бер сәғәт алға күсереү. Сәғәтлек теүәл өстө күрһәтә.
СӘҒӘТЛЕК II (Р: продолжительностью в ... час, в ... часов; И.: of ... hours length, duration; T.: saatlik) с.
Күпмелер сәғәт һаны менән сикләнгән, күпмелер сәғәткә тиң. □ Продолжительностью в ... час, в ... часов. Ике сәғәтлек юл. Ярты сәғәтлек эш. Унда-бында барып килеү бер сәғәтлек ваҡыт алды.
СӘҒӘТЛӘП (Р: почасно; И.: by the hour; hourly; T.: saatlik) р.
Сәғәт һанына тап килтереп, сәғәт һаны менән сикләп. □ Почасно, по часам, часами. Сәғәтләп эшләү. Сәғәтләп йоҡлау. ■ Тимербулат көнләп түгел, сәғәтләп үҫкән, ти. Әкиәттән. Көнләп түгел, сәғәтләп үҫеп, Аҡъял батыр типһә тимер өҙөрлөк, тулҡындарҙа йөҙөрлөк егет булып киткән. Әкиәттән.
СӘҒӘТ ОҪТАҺЫ и. ҡар. сәғәтсе. Сәғәт оҫтаһына сәғәт йүнәтергә биреү. Сәғәт оҫтаһының эш ваҡыты. Сәғәт оҫтаһының оҫтаханаһы.
СӘҒӘТСЕ (Р: часовщик; И.: watchmaker; T.: saatçi) и.
Сәғәт оҫтаһы. □ Часовщик, часовой мастер, часовых дел мастер. Оҫта сәғәтсе. Танылған сәғәтсе. Сәғәтсе булып эшләү. Сәғәтсегә сәғәт йүнәтергә биреү. Сәғәтсегә сәғәт ҡалдырып китеү.
СӘҒӘТ ТЕЛЕ (Р: часовая стрелка; И.: hour-hand; T.: saat akrebi) и.
1. Сәғәттең циферблатында секунд, минут һәм сәғәт һанын күрһәтеп торған уҡ.
783