Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VII. 832 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
СӘСКӘКЛЕ БИЛСӘН
2. ҡар. сәнескес II. Алабуға сәскәге. Опто сәскәге. Ҡарабалыҡ сэскәге. Сеуәнең сэскәге булмай.
3. ҡар. сәнеске II. Сәскәк сәскәһе. Сәскәк һабағы. Баҫыу сәскәге. Сәскәктең сәскәһе балға бай.
СӘСКӘКЛЕ БИЛСӘН (Р.: бодяк полевой; И.: creeping thistle; T.: köygöçüren) и. бот. диал.
Йондоҙ сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған сәнскәк япраҡлы күп йыллыҡ ҡый үләне; баҫыу билсәне. □ Бодяк полевой, розовый осот (лат. Cirsium arvense). ■ Бал ҡорттары сәскәкле билсәндең татын да, һеркәһен дә яратып йыя. Г. Зәйнуллина.
СӘСКӘКЛӘҮ (сәскәклә-) (Р.: вести себя беспокойно; И.: behave restlessly; T.: rahatsız olmak) ҡ. диал.
1. Тик тора алмай типһәләнеү, сәбәләнеү (мал хаҡында). □ Вести себя беспокойно (о животных). Сдскэклэп тора. Сэскэклэй башлау. Мал эҫе көндө сэскэклэй.
2. Борсолоу, хәүефләнеү. □ Беспокоиться, переживать. Сэскәклэп йөрөу. Бушҡа сэскэклэй башлау. Сэскәклэп алыу.
СӘСКӘ ҠОЙОУ (сәскә ҡой-) (Р: от цвести; И.: cease blossoming; T: çiçekleri solmak) ҡ.
Үҫемлек емешкә тумала башлау менән сәскәһенең таждары төшөү. □ Отцвести. Муйыл сәскә ҡоя. Сейә сәскә ҡоя. Йукә сәскәләре ҡойола башлаған.
СӘСКӘ ҠУҢЫҘЫ (Р: цветоед; И.: blossom weevil; T: anthonomus) и. зоол.
Мыйыҡтары туғыҙ сегментлы, ялтыр шыма арҡалы, кәүҙә оҙонлоғо 6—12 миллиметр булған, емеш-еләккә зыян килтереүсе ҡуңыҙ. □ Цветоед (лат. Anthonomus). Алма сәскә ҡуңыҙы. Сыбартуш сәскә ҡуңыҙы. Сейә сәскә ҡуңыҙы. Армыт сәскә ҡуңыҙы.
СӘСКӘЛЕ (Р: цветковый; И.: flowering; T: çiçekli) с.
1. Сәскә ата торған. □ Цветковый. Сәскәле уҫемлектәр. Сәскәле ҡыуаҡтар. Тыу сәскәле. ■ Ялан ғына ерҙең, ай, уләне, ат ярата сәскәле уләнен. Халыҡ йырынан.
2. Сәскә баҫҡан, сәскәгә күмелгән.
□ Обросший цветами, имеющий цветок. Сәскәле бакса. Сәскәле ялан. Сәскәле болон. Тотошлай сәскәле. Сәскәле сәхрәләр. • Сәскәле гөл ҡәҙерле була. Әйтем.
3. Сәскә биҙәге төшөрөлгән. □ Цветастый. Сәскәле тауар. Сәскәле яулыҡ. Сәскәле шаршау. ■ Алһыу сәскәле, ти, кулдәге, йәшел бәрхәт камзул кейгән, ти. К. Кинйәбулатова. Сәрбиназ Азаттың купертеп һалып ҡуйған сәскәле мендәргә башын һалғанын көттө. Т. Ғарипова.
СӘСКӘЛЕК (сәскәлеге) (Р: цветник; И.: flower bed; T.: firdevs) и.
Сәскә ултыртылған йәки үҫкән урын.
□ Цветник. Сәскәлек төҙәу. Сәскәлек ҡарау. Сәскәлеккә һыу һибеу. Сәскәлек уҫтереу. Рауза сәскәлеге. Йондоҙ сәскә сәскәлеге. Һабын сәскә сәскәлеге.
СӘСКӘЛЕ КӘБЕҪТӘ (Р: цветная капуста; И.: cauliflower; T.: karnabahar) и. бот.
1. Япрағы ҡат-ҡат булып йомарланып үҫкән йәшелсә. □ Цветная капуста (лат. Brassica oleracea). Сәскәле кәбеҫтә орлоғо. Сәскәле кәбеҫтә ултыртыу. Сәскәле кәбеҫтә сәсеу.
2. Шул йәшелсәнең ашай торған итләс япрағы. □ Цветная капуста. Сәскәле кәбеҫтә тоҙлау. Сәскәле кәбеҫтә салаты.
СӘСКӘЛЕ ҠАМЫШ (Р: сусак зонтичный; И.: flowering rush; T.: bataklıkgülü) и. бот.
Йылға, күл буйҙарында үҫә торған аҡһыл ал сатыр сәскәле күп йыллыҡ эре үлән. □ Сусак зонтичный (лат. Butomus umbellatus). Сәскәле ҡамыш тамыры. Сәскәле ҡамыш һабағы.
СӘСКӘЛӘНЕҮ (сәскәлән-) (Р: цвести; И.: blossom; T.: çiçeklenmek) ҡ.
1. Сәскәлегә әйләнеү, сәскә атыу.
□ Цвести, расцвести. Ер еләге сәскәләнеу. Иген сәскәләнгән ваҡыт. Сәскәләнеп бөтөу. К Ҡышлау ҡынам бер ни белмәй, сәскәлә-нә көн һайын. Ә. Вахитова. Елэк сәскәләнгән, кәзә һаҡалы, ҡаҡы ла ҡатҡан. С. Шәрипов. Ҡул өҫтөндә тәңкә-тәңкә томбойоҡ сәскә-ләнә. Халыҡ йырынан.
832
2. ҡар. сәнескес II. Алабуға сәскәге. Опто сәскәге. Ҡарабалыҡ сэскәге. Сеуәнең сэскәге булмай.
3. ҡар. сәнеске II. Сәскәк сәскәһе. Сәскәк һабағы. Баҫыу сәскәге. Сәскәктең сәскәһе балға бай.
СӘСКӘКЛЕ БИЛСӘН (Р.: бодяк полевой; И.: creeping thistle; T.: köygöçüren) и. бот. диал.
Йондоҙ сәскәлеләр ғаиләһенә ҡараған сәнскәк япраҡлы күп йыллыҡ ҡый үләне; баҫыу билсәне. □ Бодяк полевой, розовый осот (лат. Cirsium arvense). ■ Бал ҡорттары сәскәкле билсәндең татын да, һеркәһен дә яратып йыя. Г. Зәйнуллина.
СӘСКӘКЛӘҮ (сәскәклә-) (Р.: вести себя беспокойно; И.: behave restlessly; T.: rahatsız olmak) ҡ. диал.
1. Тик тора алмай типһәләнеү, сәбәләнеү (мал хаҡында). □ Вести себя беспокойно (о животных). Сдскэклэп тора. Сэскэклэй башлау. Мал эҫе көндө сэскэклэй.
2. Борсолоу, хәүефләнеү. □ Беспокоиться, переживать. Сэскәклэп йөрөу. Бушҡа сэскэклэй башлау. Сэскәклэп алыу.
СӘСКӘ ҠОЙОУ (сәскә ҡой-) (Р: от цвести; И.: cease blossoming; T: çiçekleri solmak) ҡ.
Үҫемлек емешкә тумала башлау менән сәскәһенең таждары төшөү. □ Отцвести. Муйыл сәскә ҡоя. Сейә сәскә ҡоя. Йукә сәскәләре ҡойола башлаған.
СӘСКӘ ҠУҢЫҘЫ (Р: цветоед; И.: blossom weevil; T: anthonomus) и. зоол.
Мыйыҡтары туғыҙ сегментлы, ялтыр шыма арҡалы, кәүҙә оҙонлоғо 6—12 миллиметр булған, емеш-еләккә зыян килтереүсе ҡуңыҙ. □ Цветоед (лат. Anthonomus). Алма сәскә ҡуңыҙы. Сыбартуш сәскә ҡуңыҙы. Сейә сәскә ҡуңыҙы. Армыт сәскә ҡуңыҙы.
СӘСКӘЛЕ (Р: цветковый; И.: flowering; T: çiçekli) с.
1. Сәскә ата торған. □ Цветковый. Сәскәле уҫемлектәр. Сәскәле ҡыуаҡтар. Тыу сәскәле. ■ Ялан ғына ерҙең, ай, уләне, ат ярата сәскәле уләнен. Халыҡ йырынан.
2. Сәскә баҫҡан, сәскәгә күмелгән.
□ Обросший цветами, имеющий цветок. Сәскәле бакса. Сәскәле ялан. Сәскәле болон. Тотошлай сәскәле. Сәскәле сәхрәләр. • Сәскәле гөл ҡәҙерле була. Әйтем.
3. Сәскә биҙәге төшөрөлгән. □ Цветастый. Сәскәле тауар. Сәскәле яулыҡ. Сәскәле шаршау. ■ Алһыу сәскәле, ти, кулдәге, йәшел бәрхәт камзул кейгән, ти. К. Кинйәбулатова. Сәрбиназ Азаттың купертеп һалып ҡуйған сәскәле мендәргә башын һалғанын көттө. Т. Ғарипова.
СӘСКӘЛЕК (сәскәлеге) (Р: цветник; И.: flower bed; T.: firdevs) и.
Сәскә ултыртылған йәки үҫкән урын.
□ Цветник. Сәскәлек төҙәу. Сәскәлек ҡарау. Сәскәлеккә һыу һибеу. Сәскәлек уҫтереу. Рауза сәскәлеге. Йондоҙ сәскә сәскәлеге. Һабын сәскә сәскәлеге.
СӘСКӘЛЕ КӘБЕҪТӘ (Р: цветная капуста; И.: cauliflower; T.: karnabahar) и. бот.
1. Япрағы ҡат-ҡат булып йомарланып үҫкән йәшелсә. □ Цветная капуста (лат. Brassica oleracea). Сәскәле кәбеҫтә орлоғо. Сәскәле кәбеҫтә ултыртыу. Сәскәле кәбеҫтә сәсеу.
2. Шул йәшелсәнең ашай торған итләс япрағы. □ Цветная капуста. Сәскәле кәбеҫтә тоҙлау. Сәскәле кәбеҫтә салаты.
СӘСКӘЛЕ ҠАМЫШ (Р: сусак зонтичный; И.: flowering rush; T.: bataklıkgülü) и. бот.
Йылға, күл буйҙарында үҫә торған аҡһыл ал сатыр сәскәле күп йыллыҡ эре үлән. □ Сусак зонтичный (лат. Butomus umbellatus). Сәскәле ҡамыш тамыры. Сәскәле ҡамыш һабағы.
СӘСКӘЛӘНЕҮ (сәскәлән-) (Р: цвести; И.: blossom; T.: çiçeklenmek) ҡ.
1. Сәскәлегә әйләнеү, сәскә атыу.
□ Цвести, расцвести. Ер еләге сәскәләнеу. Иген сәскәләнгән ваҡыт. Сәскәләнеп бөтөу. К Ҡышлау ҡынам бер ни белмәй, сәскәлә-нә көн һайын. Ә. Вахитова. Елэк сәскәләнгән, кәзә һаҡалы, ҡаҡы ла ҡатҡан. С. Шәрипов. Ҡул өҫтөндә тәңкә-тәңкә томбойоҡ сәскә-ләнә. Халыҡ йырынан.
832