Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VII. 839 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
сәсән
СӘСӘК БУТҠАҺЫ (Р.: магический способ лечения оспы; И.: magical way to treat smallpox; T.: çiçek tedavisinde sihirli yol) и. миф.
Сәсәк менән ауырыусыға бешерелгән бутҡа (сәсәк бутҡаһы ашатып ауырыуҙы дауалау ысулы). □ Магический способ лечения (умилостивления) оспы. доел. Каша оспы. ■ Сәсәк ҡалҡһа, сәсәк инәһенә бағышлап, сәсәк бутҡаһы бешереп ашаталар. «Башҡорт мифологияһы»нан.
СӘСӘК ИНӘЙ и. миф. ҡар. сәсәк инәһе. Сәсәк инәйҙе имләу.
СӘСӘК ИНӘҺЕ (Р.: большой оспенный нарыв; И.: variolar boil; T.: çıban) и. миф.
Сәсәк үткәндән һуң шешеп сыҡҡан иң ҙур сабыртҡы. □ Большой оспенный нарыв. доел. Мать оспы. Сәсәк инәһе сығыу. Сәсәк инәһе бөтөу. ■ Сәсәк сыҡһа, сәсәк инәһенә бағышлап, аҡ ҡош-ҡорттан хәйер биргәндәр. «Башҡорт мифологияһы»нан.
СӘСӘКЛЕ (Р: с бахромой; И.: having a fringe; T.: saçaklı) с.
Сәсәк, суҡ ҡуйылған; ситендә, осонда суғы булған. □ С бахромой, бахромчатый. Сәсәкле уҡалы ҡалпаҡ кейеу. Итәк осо сәсәкле. Сәсәкле таҫтамал. Сәсәкле яулыҡ. Мендәр мөйөштәре сәсәкле.
СӘСӘКЛӘНЕҮ (сәсәклән-) (Р.: разлохматиться; И.: get dishevelled; T.: dağınık hale gelmek) ҡ.
1. Сәсәк рәүешенә килеү, сәсәк рәүешендә булыу. □ Разлохматиться, измочалиться. Сәсәкләнеп тороу. Яулығының остары сәсәкләнеп бөткән. Таҫтамал сите сәсәкләнеп сыҡҡан.
2. төш. ҡар. сәсәкләү 1. страд, от сәсәкләү 1. Бик матур сәсәкләнеу. Ебәк менән сәсәкләнеу.
СӘСӘКЛӘТЕҮ (сәсәкләт-) ҡ. йөкм. ҡар. сәсәкләү 1. понуд. от сәсәкләү 1. Сәсәк-ләтеп алыу. Балаҫ ситен сәсәкләтеу. Кейеҙ ситтәрен сәсәкләтеп сығыу.
СӘСӘКЛӘҮ (сәсәклә-) (Р.: украшать бахромой или кистями; И.: decorate with a fringe; T.: saçakla süslemek) ҡ.
1. Сәсәкле итеү, сәсәк ҡуйыу. □ Украшать бахромой или кистями. Сәсәкләп ҡуйыу. Сәсәкләп бөтөу. Шәлде сәсәкләп бәйләу. Сәсәкләп һуғылған таҫтамал.
2. мед. Сәсәк сығыу йә сәсәк менән ауырып ятыу. □ Заболеть оспой. Сәсәкләп ятыу. Оҙаҡ сәсәкләу. Кеше уҙ ғумерендә бер тапҡыр ғына сәсәкләй.
СӘСӘК ҺАЛЫУ (сәсәк һал ) (Р: при вивать оспу; И.: vaccinate somebody against smallpox; T.: çiçek aşısı yapmak) ҡ.
Сәсәккә ҡаршы иммунитет барлыҡҡа килеп, кеше сәсәк менән ауырымаһын өсөн тәнгә дарыу ебәреү. □ Прививать оспу. Сәсәк һалдырырға барыу. Сәсәк һалдырыу мотлаҡ.
СӘСӘК ҺӨЙӘГЕ и. диал. ҡар. сәсә һөйәге. Аттың сәсәк һөйәге.
СӘСӘК ЭБЕЙ и. миф. ҡар. сәсәк инәһе. ■ Сәсәк әбейенә хәйер бирмәһәң, ку-ҙеңә аҡ төшә. «Башҡорт мифологияһы»-нан.
СӘСӘК ЯЛ и. диал. ҡар. сәсә V. Кырт-мыштың сәсәк ялы ишелгән. Конандың сәсәк ялы оҙонайған. Айғырҙың сәсәк ялын ҡыҫҡартып ҡырҡыу.
СӘСӘ МӨЙӨҘӨ и. диал. ҡар. сәсә һөйәге. Айғырҙың сәсә мөйөҙө.
СӘСӘМӘ и. диал. ҡар. сәсәтмә. Сәсәмә менән ауырыу. Сәсәмә йутәл. Сәсәмәнән дауалау. Сәсәмәнән бурһыҡ майы эсереу.
СӘСӘН I (Р: сәсән; И.: improvisator; narrator; T.: sesen) и.
1. Шиғри һәләткә эйә булып, фәһемле оҫта һүҙе һәм ижады менән таныҡлыҡ алған кеше. □ Сәсән; импровизатор, сказитель. ■ Халыҡ сәсәне — халыҡтың тел ижадын яҡшы белеп, уны уҙ ижады менән байытҡан кешегә бирелә торған маҡтаулы исем. Картотека фондынан. Дауға сығыр сәсән бөтмәгәндәй, яу сабырлыҡ ирҙәр табылыр. Ф. Күзбәков. Үҙе лә һөйләй, уҙе көйләй, Ихсан сәсән кеуек ир ҡайҙа. Халыҡ йырынан. Сәсәндән һуҙ һөйләтеп, йыйылып ултырыр ҡарттар бар. Ҡобайырҙан. • Сәсән курке һуҙ булыр, мәргән курке куҙ
839
СӘСӘК БУТҠАҺЫ (Р.: магический способ лечения оспы; И.: magical way to treat smallpox; T.: çiçek tedavisinde sihirli yol) и. миф.
Сәсәк менән ауырыусыға бешерелгән бутҡа (сәсәк бутҡаһы ашатып ауырыуҙы дауалау ысулы). □ Магический способ лечения (умилостивления) оспы. доел. Каша оспы. ■ Сәсәк ҡалҡһа, сәсәк инәһенә бағышлап, сәсәк бутҡаһы бешереп ашаталар. «Башҡорт мифологияһы»нан.
СӘСӘК ИНӘЙ и. миф. ҡар. сәсәк инәһе. Сәсәк инәйҙе имләу.
СӘСӘК ИНӘҺЕ (Р.: большой оспенный нарыв; И.: variolar boil; T.: çıban) и. миф.
Сәсәк үткәндән һуң шешеп сыҡҡан иң ҙур сабыртҡы. □ Большой оспенный нарыв. доел. Мать оспы. Сәсәк инәһе сығыу. Сәсәк инәһе бөтөу. ■ Сәсәк сыҡһа, сәсәк инәһенә бағышлап, аҡ ҡош-ҡорттан хәйер биргәндәр. «Башҡорт мифологияһы»нан.
СӘСӘКЛЕ (Р: с бахромой; И.: having a fringe; T.: saçaklı) с.
Сәсәк, суҡ ҡуйылған; ситендә, осонда суғы булған. □ С бахромой, бахромчатый. Сәсәкле уҡалы ҡалпаҡ кейеу. Итәк осо сәсәкле. Сәсәкле таҫтамал. Сәсәкле яулыҡ. Мендәр мөйөштәре сәсәкле.
СӘСӘКЛӘНЕҮ (сәсәклән-) (Р.: разлохматиться; И.: get dishevelled; T.: dağınık hale gelmek) ҡ.
1. Сәсәк рәүешенә килеү, сәсәк рәүешендә булыу. □ Разлохматиться, измочалиться. Сәсәкләнеп тороу. Яулығының остары сәсәкләнеп бөткән. Таҫтамал сите сәсәкләнеп сыҡҡан.
2. төш. ҡар. сәсәкләү 1. страд, от сәсәкләү 1. Бик матур сәсәкләнеу. Ебәк менән сәсәкләнеу.
СӘСӘКЛӘТЕҮ (сәсәкләт-) ҡ. йөкм. ҡар. сәсәкләү 1. понуд. от сәсәкләү 1. Сәсәк-ләтеп алыу. Балаҫ ситен сәсәкләтеу. Кейеҙ ситтәрен сәсәкләтеп сығыу.
СӘСӘКЛӘҮ (сәсәклә-) (Р.: украшать бахромой или кистями; И.: decorate with a fringe; T.: saçakla süslemek) ҡ.
1. Сәсәкле итеү, сәсәк ҡуйыу. □ Украшать бахромой или кистями. Сәсәкләп ҡуйыу. Сәсәкләп бөтөу. Шәлде сәсәкләп бәйләу. Сәсәкләп һуғылған таҫтамал.
2. мед. Сәсәк сығыу йә сәсәк менән ауырып ятыу. □ Заболеть оспой. Сәсәкләп ятыу. Оҙаҡ сәсәкләу. Кеше уҙ ғумерендә бер тапҡыр ғына сәсәкләй.
СӘСӘК ҺАЛЫУ (сәсәк һал ) (Р: при вивать оспу; И.: vaccinate somebody against smallpox; T.: çiçek aşısı yapmak) ҡ.
Сәсәккә ҡаршы иммунитет барлыҡҡа килеп, кеше сәсәк менән ауырымаһын өсөн тәнгә дарыу ебәреү. □ Прививать оспу. Сәсәк һалдырырға барыу. Сәсәк һалдырыу мотлаҡ.
СӘСӘК ҺӨЙӘГЕ и. диал. ҡар. сәсә һөйәге. Аттың сәсәк һөйәге.
СӘСӘК ЭБЕЙ и. миф. ҡар. сәсәк инәһе. ■ Сәсәк әбейенә хәйер бирмәһәң, ку-ҙеңә аҡ төшә. «Башҡорт мифологияһы»-нан.
СӘСӘК ЯЛ и. диал. ҡар. сәсә V. Кырт-мыштың сәсәк ялы ишелгән. Конандың сәсәк ялы оҙонайған. Айғырҙың сәсәк ялын ҡыҫҡартып ҡырҡыу.
СӘСӘ МӨЙӨҘӨ и. диал. ҡар. сәсә һөйәге. Айғырҙың сәсә мөйөҙө.
СӘСӘМӘ и. диал. ҡар. сәсәтмә. Сәсәмә менән ауырыу. Сәсәмә йутәл. Сәсәмәнән дауалау. Сәсәмәнән бурһыҡ майы эсереу.
СӘСӘН I (Р: сәсән; И.: improvisator; narrator; T.: sesen) и.
1. Шиғри һәләткә эйә булып, фәһемле оҫта һүҙе һәм ижады менән таныҡлыҡ алған кеше. □ Сәсән; импровизатор, сказитель. ■ Халыҡ сәсәне — халыҡтың тел ижадын яҡшы белеп, уны уҙ ижады менән байытҡан кешегә бирелә торған маҡтаулы исем. Картотека фондынан. Дауға сығыр сәсән бөтмәгәндәй, яу сабырлыҡ ирҙәр табылыр. Ф. Күзбәков. Үҙе лә һөйләй, уҙе көйләй, Ихсан сәсән кеуек ир ҡайҙа. Халыҡ йырынан. Сәсәндән һуҙ һөйләтеп, йыйылып ултырыр ҡарттар бар. Ҡобайырҙан. • Сәсән курке һуҙ булыр, мәргән курке куҙ
839