Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 117 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАМАМЛАУ
ТАМАҠТУН (Р.: шуба из шейной части лисьей шкуры; И.: kind of foxskin overcoat; T.: tilki kürk) и. этн.
Төлкөнөң тамаҡ, күкрәк тәңгәлендәге тиреһенән тегелгән тун. □ Шуба из шейной части лисьей шкуры. Тамаҡтун тектереу. Тамаҡтун буләк итеу. Тамаҡтун кейеу.
ТАМАҠҺА (Р.: супонь; И.: hame-strap; T.: hamut kayışı) и. диал. ҡар. тамаҡбау.
Атты еккәс, ҡамыт ағасының башын тартып бәйләй торған бау. □ Супонь. Тамаҡһаны бушатыу. Тамаҡһаны ыскындырыу.
ТАМ АҠҺАУ (Р: обжора; И.: glutton; Т: obur) с. диал. ҡар. ашамһаҡ.
Ашарға яратҡан. □ Обжора. Тамаҡһау ҡатын. Тамаҡһау мал. ■ Бындай мәлдә тамаҡһау дуҫ-иште һыйлау бер яҡта торһон, уға [Хәйрушкә] хатта ҡатыны менән ике малайын туйындырыу ҙа ауырлаша. Ә. Хәкимов.
ТАМАҠҺЫНЫУ (тамаҡһын-) (Р: шнырять (вынюхивая, выискивая что-л.); И.: nose out; T: araştırmak) ҡ. диал. ҡар. темеҫкенеү.
Нимәлер өмөт итеп эҙләнеү, төрлө ерҙе ҡыҙырыу. □ Шнырять (вынюхивая, выискивая что-л.). Кеше араһында тамаҡһынып йөрөу.
ТАМ АҠҺЫУ (тамакһы-) (Р: проголодаться; И.: grow hungry; T: karnı acıkmak) ҡ. диал. ҡар. асығыу.
Аслыҡ кисереү. □ Проголодаться. Юлдан тамаҡһып ҡайтыу. Кискә табан тамаҡһыу.
ТАМАҠ ШЕШЕ (Р: ангина; И.: angina; T.: anjin) и. диал.
Тамаҡ ауырыуы. □ Ангина. Тамаҡ шеше менән ауырыу. Тамаҡ шеше оҙаҡ бөтмәне. Тамаҡ шеше ашарға ҡамасаулай.
ТАМАМ I [ғәр. (Р: окончательно; И.: completely; T: tamam) р.
1. Бөтөнләй, тулыһынса, шыпа. □ Окончательно, совсем, полностью. Тамам ялҡытты. Тамам арытыу. И Мәҙинә сабыйының йоҡлап китеуенә тамам ышанып, инде сығам тигәндә, Маһинур куршеһе килеп инде. Т. Ғарипова. Бер аҙнанан Фатима тамам төҙәлде, ләкин ул ауылға ҡайтманы. Б. Бикбай.
2. Эш-хәлдең һуңы еткәнен, бөткәнен белдерә; бөттө. □ Конец (в функции сказуемого). Дәрес тамам. М Сығышым ошоноң менән тамам. Ә. Әминев. [Батша:] Кыҙым-ды һиңә бирәм. Шуның менән туй тамам. Әкиәттән.
ТАМАМ II с. диал. ҡар. таман 1, 2. Кулдәге тамам.
ТАМАМ БУЛЫУ (тамам бул-) ҡ. ҡар. тамамланыу. ■ Был хикәйәт тамам булды ошо урында. «Бабсаҡ менән Күсәк».
ТАМАМИ [ғәр. (Р: законченный, завершённый; И.: terminated; T: tamamlanmış) с. иҫк. кит.
Тамам булған; бөткән. □ Законченный, завершённый. Тамами хеҙмәт. Тамами эш. Тамами төҙөлөш.
ТАМАМ ИТЕҮ (тамам ит-) (Р: завершить; И.: end up; terminate; T: tamamlamak) ҡ.
Тамамлау, бөтөрөү. □ Завершить, закончить. Эште тамам итеу. Намаҙҙы тамам итеу. ■ Шуның менән тамам итәм инде бөтә һуҙемде. Бәйеттән.
ТАМАМЛАНЫУ (тамамлан-) (Р: оканчиваться, заканчиваться; И.: end; terminate; T: tamamlanmak) ҡ.
Ниндәйҙер эш-хәлдең һуңы етеү; бөтөү. □ Оканчиваться, заканчиваться, завершаться. // Окончание, завершение. Каникулдар тамамланды. Сәсеу эштәре тамамланды. ■ Хор тамамланғас, халыҡ гөж килде. Т. Ғарипова. Якушев, эш ошоноң менән тамамланды, буғай, тип, эстән шатланып, сығырға рөхсәт һорағайны ла, капитан уны туҡтатты. Ғ. Аллаяров. Йыйылыш оҙаҡ барҙы һәм шау-шыу менән тамамланды. Р. Байбулатов.
ТАМАМЛАТЫУ (тамамлат-) ҡ. йөкм. тамамлау, понуд. от тамамлау. Ярышты тамамлатыу. Уҡыуҙы тамамлатыу.
ТАМАМЛАУ (тамамла-) (Р: заканчивать, И.: finish, end; T: tamamlamak) ҡ.
Эш-хәлде аҙағына еткереү; бөтөрөү. □ Заканчивать, кончать, оканчивать. Университетты тамамлау. Диссертацияны тамамлау. ■ Институтты Фазлетдин иң юғары
117
ТАМАҠТУН (Р.: шуба из шейной части лисьей шкуры; И.: kind of foxskin overcoat; T.: tilki kürk) и. этн.
Төлкөнөң тамаҡ, күкрәк тәңгәлендәге тиреһенән тегелгән тун. □ Шуба из шейной части лисьей шкуры. Тамаҡтун тектереу. Тамаҡтун буләк итеу. Тамаҡтун кейеу.
ТАМАҠҺА (Р.: супонь; И.: hame-strap; T.: hamut kayışı) и. диал. ҡар. тамаҡбау.
Атты еккәс, ҡамыт ағасының башын тартып бәйләй торған бау. □ Супонь. Тамаҡһаны бушатыу. Тамаҡһаны ыскындырыу.
ТАМ АҠҺАУ (Р: обжора; И.: glutton; Т: obur) с. диал. ҡар. ашамһаҡ.
Ашарға яратҡан. □ Обжора. Тамаҡһау ҡатын. Тамаҡһау мал. ■ Бындай мәлдә тамаҡһау дуҫ-иште һыйлау бер яҡта торһон, уға [Хәйрушкә] хатта ҡатыны менән ике малайын туйындырыу ҙа ауырлаша. Ә. Хәкимов.
ТАМАҠҺЫНЫУ (тамаҡһын-) (Р: шнырять (вынюхивая, выискивая что-л.); И.: nose out; T: araştırmak) ҡ. диал. ҡар. темеҫкенеү.
Нимәлер өмөт итеп эҙләнеү, төрлө ерҙе ҡыҙырыу. □ Шнырять (вынюхивая, выискивая что-л.). Кеше араһында тамаҡһынып йөрөу.
ТАМ АҠҺЫУ (тамакһы-) (Р: проголодаться; И.: grow hungry; T: karnı acıkmak) ҡ. диал. ҡар. асығыу.
Аслыҡ кисереү. □ Проголодаться. Юлдан тамаҡһып ҡайтыу. Кискә табан тамаҡһыу.
ТАМАҠ ШЕШЕ (Р: ангина; И.: angina; T.: anjin) и. диал.
Тамаҡ ауырыуы. □ Ангина. Тамаҡ шеше менән ауырыу. Тамаҡ шеше оҙаҡ бөтмәне. Тамаҡ шеше ашарға ҡамасаулай.
ТАМАМ I [ғәр. (Р: окончательно; И.: completely; T: tamam) р.
1. Бөтөнләй, тулыһынса, шыпа. □ Окончательно, совсем, полностью. Тамам ялҡытты. Тамам арытыу. И Мәҙинә сабыйының йоҡлап китеуенә тамам ышанып, инде сығам тигәндә, Маһинур куршеһе килеп инде. Т. Ғарипова. Бер аҙнанан Фатима тамам төҙәлде, ләкин ул ауылға ҡайтманы. Б. Бикбай.
2. Эш-хәлдең һуңы еткәнен, бөткәнен белдерә; бөттө. □ Конец (в функции сказуемого). Дәрес тамам. М Сығышым ошоноң менән тамам. Ә. Әминев. [Батша:] Кыҙым-ды һиңә бирәм. Шуның менән туй тамам. Әкиәттән.
ТАМАМ II с. диал. ҡар. таман 1, 2. Кулдәге тамам.
ТАМАМ БУЛЫУ (тамам бул-) ҡ. ҡар. тамамланыу. ■ Был хикәйәт тамам булды ошо урында. «Бабсаҡ менән Күсәк».
ТАМАМИ [ғәр. (Р: законченный, завершённый; И.: terminated; T: tamamlanmış) с. иҫк. кит.
Тамам булған; бөткән. □ Законченный, завершённый. Тамами хеҙмәт. Тамами эш. Тамами төҙөлөш.
ТАМАМ ИТЕҮ (тамам ит-) (Р: завершить; И.: end up; terminate; T: tamamlamak) ҡ.
Тамамлау, бөтөрөү. □ Завершить, закончить. Эште тамам итеу. Намаҙҙы тамам итеу. ■ Шуның менән тамам итәм инде бөтә һуҙемде. Бәйеттән.
ТАМАМЛАНЫУ (тамамлан-) (Р: оканчиваться, заканчиваться; И.: end; terminate; T: tamamlanmak) ҡ.
Ниндәйҙер эш-хәлдең һуңы етеү; бөтөү. □ Оканчиваться, заканчиваться, завершаться. // Окончание, завершение. Каникулдар тамамланды. Сәсеу эштәре тамамланды. ■ Хор тамамланғас, халыҡ гөж килде. Т. Ғарипова. Якушев, эш ошоноң менән тамамланды, буғай, тип, эстән шатланып, сығырға рөхсәт һорағайны ла, капитан уны туҡтатты. Ғ. Аллаяров. Йыйылыш оҙаҡ барҙы һәм шау-шыу менән тамамланды. Р. Байбулатов.
ТАМАМЛАТЫУ (тамамлат-) ҡ. йөкм. тамамлау, понуд. от тамамлау. Ярышты тамамлатыу. Уҡыуҙы тамамлатыу.
ТАМАМЛАУ (тамамла-) (Р: заканчивать, И.: finish, end; T: tamamlamak) ҡ.
Эш-хәлде аҙағына еткереү; бөтөрөү. □ Заканчивать, кончать, оканчивать. Университетты тамамлау. Диссертацияны тамамлау. ■ Институтты Фазлетдин иң юғары
117