Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 120 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАМҒА
знак. Ырыу тамғаһы. Бөрйән тамғаһы. Сумес тамға. И [Айғырҙың] уң ботона беҙҙең нәҫелдең һәнәк тамғаһы һуғылған.
3. Ураҡсин. Етегән йондоҙ — ете ырыуымдың куккә тишеп һалған тамғаһы. Р. Бикбаев.
2. Мал-мөлкәткә һалына торған шул уҡ билдә. □ Клеймо, тавро, һыйырға тамға баҫыу. Һарыҡтарҙың ҡолағына тамға һалыу. ■ Ул [старшина] оҙаҡ ҡына итеп тирелә ҡырҡылмай ҡалған ике инле ҡолаҡтың булыуы, шул индәрҙең Мырҙағәленең тамғаһы икәнен, тирене кем ҡайҙан тапҡанды, уны кем кургәнде тәпсирләп һөйләне. 3. Ураҡсин.
3. Кешенең үҙ шәхесен дөрөҫләү өсөн исем, фамилия урынына ҡуйылған билдә. □ Подпись. Тамға баҫыу. Тамға ҡуйыу. Олатайымдың тамғаһы.
4. Бер нәмәне башҡаһынан айырыу өсөн ҡуйылған билдә. □ Метка, маркировка, засечка, зарубка. Тамға һалыу. ■ Балалыҡтың тамғалары рәт-рәт булып тора бында. Р. Бикбаев. Тамға һалдым бөҙрә ҡуш ҡайынға дуҫлыҡ билдәһе итеп ғумергә. Н. Иҙелбай.
5. кусм. Ниндәйҙер сифатты, хәлде белдергән билдә. □ Печать, клеймо; отпечаток чего-л. Бәхет тамғаһы. Хурлыҡ тамғаһы. М Ирек менән типкән йөрәктәргә ҡәһәр тамғалары киртелгәс, ҡара төндөң ҡараңғы кугендә кескәй генә осҡон куренде. Т. Йәнәби.
6. Нимәнеңдер шартлы билдәһе. □ Знак; условное обозначение чего-л. Географик тамға. Үлсәу тамғаһы. Юл хәуефһеҙлеге тамғалары.
7. тар. XII—XV быуаттарҙа таможняла аҡсалата һалым. □ Таможенный налог. Тамға йыйыу.
ТАМҒА II (Р: приспособление для клеймения; И.: fixture for branding; T.: damga vurma aleti) и.
Билдә, тамға һала торған ҡорал. □ Приспособление для клеймения. Тамға ҡулланыу. Тамға эҙе.
ТАМҒАЛАНЫУ (тамғалан-) ҡ. төш. ҡар. тамғалау, страд, от тамғалау. Тамғаланған һыйыр. Тамғаланған әйбер. R Шамун быуындан быуынға кусеп килгән, тыумаҫтан элек
ук тамғаланған көтөуселәр нәҫеленән ине. Д. Исламов. Тайшет .. хәҙер ҡала тип аталып, административ карталарҙа кескәй генә туңәрәк менән тамғалана башлауға бер йыл да утеп китте. Й. Мостафин.
ТАМҒАЛАТЫУ (тамғалат-) (Р: ставить клеймо; И.: brand; stamp; T: damgalatmak) ҡ.
Тамға һуҡтырыу. □ Ставить клеймо. Малды тамғалатыу. Ҡош-ҡортто тамғалатыу.
ТАМҒАЛАУ (тамғала-) (Р: клеймить;
И.: brand; stamp; T: damgalamak) ҡ.
1. Тамға менән билдәләү; тамғалы итеү, тамға һуғыу. □ Клеймить, таврить. // Клеймение. Тамғалап ҡуйылған урын. Йортто тамғалау.
2. Нимәлер менән билдәләү. □ Отмечать, выделять. ■ Барсынбикә уҙенә кәрәк уләнде, тамырын ҡара көҙ килеп еткәс ҡаҙып алырмын тип, эргәһендә өйкөм-өйкөм уҫкән селеккә ҡыҙыл сепрәк бәйләп, тамғалап киткәйне. Т. Ғарипова. Былай тамғалау «ҡабат килеп эләкһәгеҙ, яҡшылыҡ көтмәгеҙ, инегеҙҙән танып торасаҡбыҙ» тигәнде анрата ине.
3. Ураҡсин.
ТАМҒАЛЫ (Р: клеймёный; И.: branded; T: damgalı) с.
Билдә, тамға (I, 1, 2,4) һалынған. □ Клеймёный, таврёный, с клеймом, с тавром. Тамғалы умарта. Тамғалы мал. Тамғалы йорт. ■ Ялбыр ҡайындар, йыуан йукәләр, Үҙәште туғайындағы суҡ тирәктәр, һырттарҙағы һырғый ҡарағайҙар — барыһы ла тамғалы, улар — Баһауҙыҡы. Ж. Кейекбаев. Хәйер, был тарафтарҙа солоҡтарҙы вата-емерә балын алмаҡ алама ғәҙәте юҡ кешеләрҙә, һәр кемдең тамғалы тәғәйен уҙ солоҡ биләмәләре бар. Ғ. Хөсәйенов. Аркаш шундағы уҫаҡ олонона балта менән бер киртек яһап ҡуя — артабан ошондай тамғалы ҡапҡандар гел Шамилдыҡы буласаҡ. Д. Шәрәфетдинов.
ТАМҒЫ [ғәр. (Р.: надежда; вожделение; И.: desire; T: umut) и. иҫк. кит.
Нимәлер алыуға бағлаған өмөт; нәпселе өмөт. □ Надежда; вожделение. Тамғыны арттырыу. Тамғыны һуҙыу. 9 Таһирйән хәлфәнең эштәре алға киткән һайын, тамғыһы арта барҙы. 3. һаҙый.
120
знак. Ырыу тамғаһы. Бөрйән тамғаһы. Сумес тамға. И [Айғырҙың] уң ботона беҙҙең нәҫелдең һәнәк тамғаһы һуғылған.
3. Ураҡсин. Етегән йондоҙ — ете ырыуымдың куккә тишеп һалған тамғаһы. Р. Бикбаев.
2. Мал-мөлкәткә һалына торған шул уҡ билдә. □ Клеймо, тавро, һыйырға тамға баҫыу. Һарыҡтарҙың ҡолағына тамға һалыу. ■ Ул [старшина] оҙаҡ ҡына итеп тирелә ҡырҡылмай ҡалған ике инле ҡолаҡтың булыуы, шул индәрҙең Мырҙағәленең тамғаһы икәнен, тирене кем ҡайҙан тапҡанды, уны кем кургәнде тәпсирләп һөйләне. 3. Ураҡсин.
3. Кешенең үҙ шәхесен дөрөҫләү өсөн исем, фамилия урынына ҡуйылған билдә. □ Подпись. Тамға баҫыу. Тамға ҡуйыу. Олатайымдың тамғаһы.
4. Бер нәмәне башҡаһынан айырыу өсөн ҡуйылған билдә. □ Метка, маркировка, засечка, зарубка. Тамға һалыу. ■ Балалыҡтың тамғалары рәт-рәт булып тора бында. Р. Бикбаев. Тамға һалдым бөҙрә ҡуш ҡайынға дуҫлыҡ билдәһе итеп ғумергә. Н. Иҙелбай.
5. кусм. Ниндәйҙер сифатты, хәлде белдергән билдә. □ Печать, клеймо; отпечаток чего-л. Бәхет тамғаһы. Хурлыҡ тамғаһы. М Ирек менән типкән йөрәктәргә ҡәһәр тамғалары киртелгәс, ҡара төндөң ҡараңғы кугендә кескәй генә осҡон куренде. Т. Йәнәби.
6. Нимәнеңдер шартлы билдәһе. □ Знак; условное обозначение чего-л. Географик тамға. Үлсәу тамғаһы. Юл хәуефһеҙлеге тамғалары.
7. тар. XII—XV быуаттарҙа таможняла аҡсалата һалым. □ Таможенный налог. Тамға йыйыу.
ТАМҒА II (Р: приспособление для клеймения; И.: fixture for branding; T.: damga vurma aleti) и.
Билдә, тамға һала торған ҡорал. □ Приспособление для клеймения. Тамға ҡулланыу. Тамға эҙе.
ТАМҒАЛАНЫУ (тамғалан-) ҡ. төш. ҡар. тамғалау, страд, от тамғалау. Тамғаланған һыйыр. Тамғаланған әйбер. R Шамун быуындан быуынға кусеп килгән, тыумаҫтан элек
ук тамғаланған көтөуселәр нәҫеленән ине. Д. Исламов. Тайшет .. хәҙер ҡала тип аталып, административ карталарҙа кескәй генә туңәрәк менән тамғалана башлауға бер йыл да утеп китте. Й. Мостафин.
ТАМҒАЛАТЫУ (тамғалат-) (Р: ставить клеймо; И.: brand; stamp; T: damgalatmak) ҡ.
Тамға һуҡтырыу. □ Ставить клеймо. Малды тамғалатыу. Ҡош-ҡортто тамғалатыу.
ТАМҒАЛАУ (тамғала-) (Р: клеймить;
И.: brand; stamp; T: damgalamak) ҡ.
1. Тамға менән билдәләү; тамғалы итеү, тамға һуғыу. □ Клеймить, таврить. // Клеймение. Тамғалап ҡуйылған урын. Йортто тамғалау.
2. Нимәлер менән билдәләү. □ Отмечать, выделять. ■ Барсынбикә уҙенә кәрәк уләнде, тамырын ҡара көҙ килеп еткәс ҡаҙып алырмын тип, эргәһендә өйкөм-өйкөм уҫкән селеккә ҡыҙыл сепрәк бәйләп, тамғалап киткәйне. Т. Ғарипова. Былай тамғалау «ҡабат килеп эләкһәгеҙ, яҡшылыҡ көтмәгеҙ, инегеҙҙән танып торасаҡбыҙ» тигәнде анрата ине.
3. Ураҡсин.
ТАМҒАЛЫ (Р: клеймёный; И.: branded; T: damgalı) с.
Билдә, тамға (I, 1, 2,4) һалынған. □ Клеймёный, таврёный, с клеймом, с тавром. Тамғалы умарта. Тамғалы мал. Тамғалы йорт. ■ Ялбыр ҡайындар, йыуан йукәләр, Үҙәште туғайындағы суҡ тирәктәр, һырттарҙағы һырғый ҡарағайҙар — барыһы ла тамғалы, улар — Баһауҙыҡы. Ж. Кейекбаев. Хәйер, был тарафтарҙа солоҡтарҙы вата-емерә балын алмаҡ алама ғәҙәте юҡ кешеләрҙә, һәр кемдең тамғалы тәғәйен уҙ солоҡ биләмәләре бар. Ғ. Хөсәйенов. Аркаш шундағы уҫаҡ олонона балта менән бер киртек яһап ҡуя — артабан ошондай тамғалы ҡапҡандар гел Шамилдыҡы буласаҡ. Д. Шәрәфетдинов.
ТАМҒЫ [ғәр. (Р.: надежда; вожделение; И.: desire; T: umut) и. иҫк. кит.
Нимәлер алыуға бағлаған өмөт; нәпселе өмөт. □ Надежда; вожделение. Тамғыны арттырыу. Тамғыны һуҙыу. 9 Таһирйән хәлфәнең эштәре алға киткән һайын, тамғыһы арта барҙы. 3. һаҙый.
120