Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 127 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАМЫУ
Яңы шытып сыҡҡан сөгөлдөр үҫентеһенең тамырын сереткән бәшмәк ауырыуы.
□ Корнеед. Тамыр сереге таралыу. Тамыр сереге ауырыуы эҙемтәләре.
ТАМЫР СИРЕ (Р.: туберкулёз желёз; И.: kind of tuberculosis; T.: bez tüberkülozu) и. диал.
Биҙ ыйығы. □ Туберкулёз желёз. Тамыр сире таралыу. Тамыр сире йоғошло. Тамыр сиренән дауалау.
ТАМЫР СЫҒАРЫУ (тамыр сығар-) ҡ. ҡар. тамырланыу. Сәскә үҫентеһенең тамыр сығарыуы.
ТАМЫРТАБАҠ (тамыртабағы) (Р.: чашка (изготовленная из корня дерева); И.: sort of cup; T.: ahşap tabak) и. диал.
Ағас тамырынан соҡоп яһалған табаҡ.
□ Чашка (изготовленная из корня дерева). Олатайым эшләгән тамыртабаҡ. Боронғо тамыртабаҡтар. Тамыртабаҡҡа йыуаса һалыу.
ТАМЫР ТАНЫШ (Р: близкий знакомый; И.: close friend; folks; T.: yakın arkadaş) и. диал.
Яҡын таныш. □ Близкий знакомый. Тамыр таныш кеше. Тамыр таныш ҡунаҡ. Тамыр таныш күршеләр.
ТАМЫР ТИБЕҮ (тамыр тип-) (Р: пульсировать; И.: beat; T: atmak) ҡ.
Һулҡ-Һулҡ итеп ҡағыу (тамырға ҡарата). □ Пульсировать. Йыш-йыш тамыр тибеү. Тамыр тибеү йышлығы.
ТАМЫР-ТОМОР (Р: коренья; И.: roots; T.: kökler) и. йыйн.
Төрлө үҫемлектәр тамыры. □ Коренья. ■ Иҫке үҙәндәрҙе, баҡасай, ылымыҡ алған күләүектәрҙе буръяҡ һыу баҫҡан, тал аралары ағып килгән таҡта, тамыр-томор менән тулған. 3. Ураҡсин. Сумғанда Нәфисәнең күҙе шар асыҡ, эре таштымы, йылға төбөндәге тамыр-томорҙо булһынмы, алдан уҡ күрә-шәйләй. Ш. Янбаев.
ТАМЫР ҮРЕҮ (тамыр үр-) ҡ.
1. ҡар. тамырланыу. Ағас тамыр үрә башлаған. Гөлдө, тамыр үргәс, күсереп ултыртыу.
2. күсм. Башланғыс алыу. □ Взять (брать) начало. Мөхәббәттең тамыр үреүе. ■ Йәшәү
дәрте тамыр үрә күңел түрендә. Ғ. Амантай.
ТАМЫР ЭНӘ (Р: игла с крючком; И.: needle with a hook T: çengelli iğne) и. диал.
Ырғаҡлы энә. □ Игла с крючком. Тамыр энә алыу. Тамыр энә менән бәйләү. Тамыр энә биреп тороу. Тамыр энәне юғалтыу.
ТАМЫС и. диал. ҡар. тамсы. Тәүге тамыс. Тамыс тамыу.
ТАМЫСЛЫ ГӨЛ и. диал. ҡар. тамсы гөл. Тамыслы гөлгә һыу ҡойоу. Тамыслы гөл сәскә атҡан. Тамыслы гөл бүләк итеү.
ТАМЫСТАУ (тамыста-) ҡ. диал. ҡар. тамсылау. Күҙ йәше тамыстау. Ямғыр та-мыстау.
ТАМЫУ (там-) (Р: капать; И.: drop; Т: damlamak) ҡ.
1. Тамсы-тамсы булып төшөү. □ Капать. // Капание. Һыу тамыу. Һөт тамыу. Ысыҡ тамыу. V Тып-тып итеп, түбәләрҙән тамсы тама, һәр тамсының үҙендә бер ҡояш яна. Р. Назаров. Өй ҡыйыҡтарына, аҙбар баштарына ҡунған ҡар йәһәт иреп, аяҡ аҫтына һыу булып тамды, төнгө һалҡында туңып, боҙға әүерелде. М. Хужин. Ҡарағаш ҡулындағы ҡурай осонан һөт тамды, ти. Әкиәттән.
2. Абайһыҙҙан бер нәмәгә әҙ генә булып төшөү. □ Капать; брызгать. Кейемгә буяу тамған. Май тамыу. М Бына Ҡырым — мәңге йырлар йырым, бабайҙарҙың тире тамған ер. Р. Назаров.
3. күсм. Тулышып бөркөлөү; балҡыу.
□ Сиять. Йөҙөнән нур тама. Н Һыуҙары, терегөмөштәй, йылтырап ағып тора; баҡсаларында емештәр ерҙәргә тамып тора. Р. Ниғмәти. Был ағастан [алмағастан] балдар тамып тора, һәм емеше тора һутланып. С. Әбүзәр. Керпегенән гөлдәр тама, күрһәм, йөрәгем яна. Халыҡ йырынан.
4. күсм. Төшөм төшөү, файҙа килеү. □ Перепадать (на долю кого); иметь доход, барыш. Был эштән аҙ тама. Аҡса тамыу. М Өлөшөңә тейгән көмөштәрең ят устарға таммай таланып. Р. Бикбаев.
♦ Аҡмаһа ла тама әҙ-мәҙ булһа ла эләгеп тора, ҡулға төшә (мал, аҡса тураһында).
□ Нет-нет да перепадает, доел. Хоть и не те-
127
Яңы шытып сыҡҡан сөгөлдөр үҫентеһенең тамырын сереткән бәшмәк ауырыуы.
□ Корнеед. Тамыр сереге таралыу. Тамыр сереге ауырыуы эҙемтәләре.
ТАМЫР СИРЕ (Р.: туберкулёз желёз; И.: kind of tuberculosis; T.: bez tüberkülozu) и. диал.
Биҙ ыйығы. □ Туберкулёз желёз. Тамыр сире таралыу. Тамыр сире йоғошло. Тамыр сиренән дауалау.
ТАМЫР СЫҒАРЫУ (тамыр сығар-) ҡ. ҡар. тамырланыу. Сәскә үҫентеһенең тамыр сығарыуы.
ТАМЫРТАБАҠ (тамыртабағы) (Р.: чашка (изготовленная из корня дерева); И.: sort of cup; T.: ahşap tabak) и. диал.
Ағас тамырынан соҡоп яһалған табаҡ.
□ Чашка (изготовленная из корня дерева). Олатайым эшләгән тамыртабаҡ. Боронғо тамыртабаҡтар. Тамыртабаҡҡа йыуаса һалыу.
ТАМЫР ТАНЫШ (Р: близкий знакомый; И.: close friend; folks; T.: yakın arkadaş) и. диал.
Яҡын таныш. □ Близкий знакомый. Тамыр таныш кеше. Тамыр таныш ҡунаҡ. Тамыр таныш күршеләр.
ТАМЫР ТИБЕҮ (тамыр тип-) (Р: пульсировать; И.: beat; T: atmak) ҡ.
Һулҡ-Һулҡ итеп ҡағыу (тамырға ҡарата). □ Пульсировать. Йыш-йыш тамыр тибеү. Тамыр тибеү йышлығы.
ТАМЫР-ТОМОР (Р: коренья; И.: roots; T.: kökler) и. йыйн.
Төрлө үҫемлектәр тамыры. □ Коренья. ■ Иҫке үҙәндәрҙе, баҡасай, ылымыҡ алған күләүектәрҙе буръяҡ һыу баҫҡан, тал аралары ағып килгән таҡта, тамыр-томор менән тулған. 3. Ураҡсин. Сумғанда Нәфисәнең күҙе шар асыҡ, эре таштымы, йылға төбөндәге тамыр-томорҙо булһынмы, алдан уҡ күрә-шәйләй. Ш. Янбаев.
ТАМЫР ҮРЕҮ (тамыр үр-) ҡ.
1. ҡар. тамырланыу. Ағас тамыр үрә башлаған. Гөлдө, тамыр үргәс, күсереп ултыртыу.
2. күсм. Башланғыс алыу. □ Взять (брать) начало. Мөхәббәттең тамыр үреүе. ■ Йәшәү
дәрте тамыр үрә күңел түрендә. Ғ. Амантай.
ТАМЫР ЭНӘ (Р: игла с крючком; И.: needle with a hook T: çengelli iğne) и. диал.
Ырғаҡлы энә. □ Игла с крючком. Тамыр энә алыу. Тамыр энә менән бәйләү. Тамыр энә биреп тороу. Тамыр энәне юғалтыу.
ТАМЫС и. диал. ҡар. тамсы. Тәүге тамыс. Тамыс тамыу.
ТАМЫСЛЫ ГӨЛ и. диал. ҡар. тамсы гөл. Тамыслы гөлгә һыу ҡойоу. Тамыслы гөл сәскә атҡан. Тамыслы гөл бүләк итеү.
ТАМЫСТАУ (тамыста-) ҡ. диал. ҡар. тамсылау. Күҙ йәше тамыстау. Ямғыр та-мыстау.
ТАМЫУ (там-) (Р: капать; И.: drop; Т: damlamak) ҡ.
1. Тамсы-тамсы булып төшөү. □ Капать. // Капание. Һыу тамыу. Һөт тамыу. Ысыҡ тамыу. V Тып-тып итеп, түбәләрҙән тамсы тама, һәр тамсының үҙендә бер ҡояш яна. Р. Назаров. Өй ҡыйыҡтарына, аҙбар баштарына ҡунған ҡар йәһәт иреп, аяҡ аҫтына һыу булып тамды, төнгө һалҡында туңып, боҙға әүерелде. М. Хужин. Ҡарағаш ҡулындағы ҡурай осонан һөт тамды, ти. Әкиәттән.
2. Абайһыҙҙан бер нәмәгә әҙ генә булып төшөү. □ Капать; брызгать. Кейемгә буяу тамған. Май тамыу. М Бына Ҡырым — мәңге йырлар йырым, бабайҙарҙың тире тамған ер. Р. Назаров.
3. күсм. Тулышып бөркөлөү; балҡыу.
□ Сиять. Йөҙөнән нур тама. Н Һыуҙары, терегөмөштәй, йылтырап ағып тора; баҡсаларында емештәр ерҙәргә тамып тора. Р. Ниғмәти. Был ағастан [алмағастан] балдар тамып тора, һәм емеше тора һутланып. С. Әбүзәр. Керпегенән гөлдәр тама, күрһәм, йөрәгем яна. Халыҡ йырынан.
4. күсм. Төшөм төшөү, файҙа килеү. □ Перепадать (на долю кого); иметь доход, барыш. Был эштән аҙ тама. Аҡса тамыу. М Өлөшөңә тейгән көмөштәрең ят устарға таммай таланып. Р. Бикбаев.
♦ Аҡмаһа ла тама әҙ-мәҙ булһа ла эләгеп тора, ҡулға төшә (мал, аҡса тураһында).
□ Нет-нет да перепадает, доел. Хоть и не те-
127