Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 129 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАНДЕМ
куда, во что. Кәрәк-кәрәкмәгәнгә танауын тыҡмаһын. Танау һалыныу ҡар. танау төшөү. Танау һуҙыу нимәгәлер ымһынып, өмөтләнеп тороу. □ На что-то надеяться. • Саҡыралар тип, танауың һуҙма, бирәләр тип, ҡулың һуҙма. Мәҡәл. Танауынан тартһаң, тәгәрәр үтә ябыҡ, хәлһеҙ кешегә ҡарата әйтелә. □ Очень худой, истощённый. Ауырыу йонсотҡан, танауынан тартһаң, тәгәрәр. Танауын һөртөү ҡар. танауға сиртеү. ■ [Бикмөхәмәтов:] Яҡшылап русса өйрәнеп, шул Сираевтың танауын һөртөп булырмы, юҡмы? Н. Мусин.
ТАНАУ БИЛЕ (Р.: переносица; И.: bridge of the nose; T.: burun kökü) и. анат.
Танауҙың маңлайға тоташҡан өҫкө өлөшө. □ Переносица. Танау биле һыныу. Танау биле ауыртыу.
ТАНАУ ТАРТЫНҠЫЛАРЫ (Р: носо вые согласные; И.: nasal consonants; T.: burun sessizleri) и. лингв.
Һауаның танау ҡыуышлығы аша сығы-уынан яһалған тартынҡылар. □ Носовые согласные. М, н, ң — танау тартынҡылары. Танау тартынҡыларынан һуң яңғырау тартынҡылары килә.
ТАНАУҺЫРАУ (Р: сап (заболевание у лошадей); И.: glanders; T: sakağı) и. диал.
Маңҡа ауырыуы (аттарҙа). □ Сап (заболевание у лошадей). Аттар танауһырау менән ауырый. Танауһырау аттарҙы ҡырҙы. Танауһырау киҙеүе.
ТАНАУ ЭЙӘРЕ и. диал. ҡар. танау биле. Танау эйәре һынған. Танау эйәре тирәһендә яраһы бар. Танау эйәре һыҙырылыу.
ТАНАУ ЯПРАҒЫ (Р: ноздри; И.: nostrils; T: burun deliği) и.
Танау осоноң ике яғындағы йомшаҡ кимерсәк. □ Ноздри. Танау япраҡтары киң. Танау япрағы кителгән. ■ Орловкала — Юлай Аҙналиндың, Нөркәлә Салауаттың ҡолаҡ, танау япраҡтарын ҡырҡып алып, маңлайҙарына, яңаҡтарына ҡыҙҙырылған тимер менән тамғалар баҫалар. «Башҡортостан», 17 февраль 2015.
ТАНА ҮГЕҘ (Р: бычок (на втором году); И.: steer; T: tosun) и. диал.
Икенсе йәшкә сыҡҡан үгеҙ. □ Бычок (на втором году). Тана үгеҙ көтөүҙән ҡайтманы. Тана үгеҙҙе һуғымға ҡалдырҙыҡ.
ТАНГЕНС [лат. tangens ‘тейеүсе’] (Р: тангенс; И.: tangent; T: tanjan) и. мат.
Тура мөйөшлө өсмөйөштә осло мөйөшкә ҡаршы ятҡан катеттың икенсе катетҡа нисбәте (мөйөштөң тригонометрик функцияларының береһе). □ Тангенс. Тангенс мәсьәләһе. Тангенс темаһын үтеү. ■ Ул [Емеш] алгебра, геометрия, тригонометрия дәрестәрен .. икс, игрек, зет, параллелограмм йәки синус, косинус, тангенс, котангенс кеүек әйтелеше мәҙәк тойолған һүҙҙәр күп булған өсөн ҡыҙыҡһынып ҡына өйрәнә ине.
3. Биишева.
ТАНГО [исп. tango] (Р: танго; И.: tango; T: tango) и. сәнғ.
1. Испан бейеүе. □ Танго (испанский народный танец). Танго өйрәнеү.
2. Дүрт өлөшлө тактҡа ҡоролоп, ҡатмарлы хәрәкәттәрҙән торған парлы һалмаҡ бейеү һәм шуның көйө. □ Танго. Танго көйөн тыңлау. Танго бейеүен ҡараныҡ. ■ Репродуктор яңынан-яңы тангоны, вальсты, фокстротты иғланлап ҡына торҙо. Й. Солтанов. Элек Рәшит менән Зөһрә йәшәгән бүлмәнән ниндәйҙер моңһоу танго, ят кешеләрҙең ҡысҡырып һөйләшеүҙәре ишетелә ине. Д. Исламов.
ТАНҒАЙ (Р: нёбо; И.: soft palate; T: damak) и. диал. ҡар. аңҡау.
Ауыҙ әсенең өҫкө өлөшө. □ Нёбо. Телде танғайға тейҙереү. Танғай боҙолоу. Танғай өндәре. Йомшаҡ танғай.
ТАНДЕМ [ингл. tandem] (Р: тандем; И.: tandem; Т: tandem) и.
1. Бер нисә (ғәҙәттә, ике) урынлы ике тәгәрмәсле велосипед. □ Тандем (двухместный двухколёсный велосипед). Тандем-да йөрөү. Тандем һатып алыу.
2. Бер төрлө ҡоролмаларҙың йәки уларҙың өлөштәренең агрегатта бер-бер артлы урынлашыуы. □ Тандем. Бер тандемда эшләү. Тандемда эшләтеү.
3. күсм. Килешеп эш итеү. □ Тандем. Тандемда эшләүсе төркөм. Ижади тандем.
5- 1.0037.16
129
куда, во что. Кәрәк-кәрәкмәгәнгә танауын тыҡмаһын. Танау һалыныу ҡар. танау төшөү. Танау һуҙыу нимәгәлер ымһынып, өмөтләнеп тороу. □ На что-то надеяться. • Саҡыралар тип, танауың һуҙма, бирәләр тип, ҡулың һуҙма. Мәҡәл. Танауынан тартһаң, тәгәрәр үтә ябыҡ, хәлһеҙ кешегә ҡарата әйтелә. □ Очень худой, истощённый. Ауырыу йонсотҡан, танауынан тартһаң, тәгәрәр. Танауын һөртөү ҡар. танауға сиртеү. ■ [Бикмөхәмәтов:] Яҡшылап русса өйрәнеп, шул Сираевтың танауын һөртөп булырмы, юҡмы? Н. Мусин.
ТАНАУ БИЛЕ (Р.: переносица; И.: bridge of the nose; T.: burun kökü) и. анат.
Танауҙың маңлайға тоташҡан өҫкө өлөшө. □ Переносица. Танау биле һыныу. Танау биле ауыртыу.
ТАНАУ ТАРТЫНҠЫЛАРЫ (Р: носо вые согласные; И.: nasal consonants; T.: burun sessizleri) и. лингв.
Һауаның танау ҡыуышлығы аша сығы-уынан яһалған тартынҡылар. □ Носовые согласные. М, н, ң — танау тартынҡылары. Танау тартынҡыларынан һуң яңғырау тартынҡылары килә.
ТАНАУҺЫРАУ (Р: сап (заболевание у лошадей); И.: glanders; T: sakağı) и. диал.
Маңҡа ауырыуы (аттарҙа). □ Сап (заболевание у лошадей). Аттар танауһырау менән ауырый. Танауһырау аттарҙы ҡырҙы. Танауһырау киҙеүе.
ТАНАУ ЭЙӘРЕ и. диал. ҡар. танау биле. Танау эйәре һынған. Танау эйәре тирәһендә яраһы бар. Танау эйәре һыҙырылыу.
ТАНАУ ЯПРАҒЫ (Р: ноздри; И.: nostrils; T: burun deliği) и.
Танау осоноң ике яғындағы йомшаҡ кимерсәк. □ Ноздри. Танау япраҡтары киң. Танау япрағы кителгән. ■ Орловкала — Юлай Аҙналиндың, Нөркәлә Салауаттың ҡолаҡ, танау япраҡтарын ҡырҡып алып, маңлайҙарына, яңаҡтарына ҡыҙҙырылған тимер менән тамғалар баҫалар. «Башҡортостан», 17 февраль 2015.
ТАНА ҮГЕҘ (Р: бычок (на втором году); И.: steer; T: tosun) и. диал.
Икенсе йәшкә сыҡҡан үгеҙ. □ Бычок (на втором году). Тана үгеҙ көтөүҙән ҡайтманы. Тана үгеҙҙе һуғымға ҡалдырҙыҡ.
ТАНГЕНС [лат. tangens ‘тейеүсе’] (Р: тангенс; И.: tangent; T: tanjan) и. мат.
Тура мөйөшлө өсмөйөштә осло мөйөшкә ҡаршы ятҡан катеттың икенсе катетҡа нисбәте (мөйөштөң тригонометрик функцияларының береһе). □ Тангенс. Тангенс мәсьәләһе. Тангенс темаһын үтеү. ■ Ул [Емеш] алгебра, геометрия, тригонометрия дәрестәрен .. икс, игрек, зет, параллелограмм йәки синус, косинус, тангенс, котангенс кеүек әйтелеше мәҙәк тойолған һүҙҙәр күп булған өсөн ҡыҙыҡһынып ҡына өйрәнә ине.
3. Биишева.
ТАНГО [исп. tango] (Р: танго; И.: tango; T: tango) и. сәнғ.
1. Испан бейеүе. □ Танго (испанский народный танец). Танго өйрәнеү.
2. Дүрт өлөшлө тактҡа ҡоролоп, ҡатмарлы хәрәкәттәрҙән торған парлы һалмаҡ бейеү һәм шуның көйө. □ Танго. Танго көйөн тыңлау. Танго бейеүен ҡараныҡ. ■ Репродуктор яңынан-яңы тангоны, вальсты, фокстротты иғланлап ҡына торҙо. Й. Солтанов. Элек Рәшит менән Зөһрә йәшәгән бүлмәнән ниндәйҙер моңһоу танго, ят кешеләрҙең ҡысҡырып һөйләшеүҙәре ишетелә ине. Д. Исламов.
ТАНҒАЙ (Р: нёбо; И.: soft palate; T: damak) и. диал. ҡар. аңҡау.
Ауыҙ әсенең өҫкө өлөшө. □ Нёбо. Телде танғайға тейҙереү. Танғай боҙолоу. Танғай өндәре. Йомшаҡ танғай.
ТАНДЕМ [ингл. tandem] (Р: тандем; И.: tandem; Т: tandem) и.
1. Бер нисә (ғәҙәттә, ике) урынлы ике тәгәрмәсле велосипед. □ Тандем (двухместный двухколёсный велосипед). Тандем-да йөрөү. Тандем һатып алыу.
2. Бер төрлө ҡоролмаларҙың йәки уларҙың өлөштәренең агрегатта бер-бер артлы урынлашыуы. □ Тандем. Бер тандемда эшләү. Тандемда эшләтеү.
3. күсм. Килешеп эш итеү. □ Тандем. Тандемда эшләүсе төркөм. Ижади тандем.
5- 1.0037.16
129