Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 132 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАНТАНАЛАУ
Алдында уҡымышлы кеше ултырыуын күрә тороп, тәфтишсе үҙенең власть кешеһе икәнлеген күрһәтеп алыу мөмкинлегенән тантана итте. М. Хужин. [Тимашевтың] һәләк ҡәнәғәт йөҙ [өндә] йәшертен мыҫҡыллау ҙа, асыҡтан-асыҡ тантана итеү ҙә күренеп ҡала. И. Ноғманов.
3. Еңеп сығыу. □ Торжествовать, побеждать. Бәйгелә тантана итеү. Бәхәстә тантана итеү. ■ Яҡшылыҡтар гел тантана итһен. Н. Нәжми.
ТАНТАНАЛАУ (тантанала-) (Р.: торжествовать; И.: triumph; T: bayram etmek) ҡ.
Тантана итеү, байрам итеү. □ Торжествовать.
ТАНТАНАЛЫ (Р.: торжественный; И.: festiv; gala; T: törenli) с.
1. Ниндәйҙер бер тантанаға бәйле, мөнәсәбәтле булған. □ Торжественный, праздничный. Тантаналы сара. ■ Яраҫтыла шулай байрам бер аҙна элек башлана һәм тантаналы көндән һуң тағы ла бер аҙна дауам итә. Р. Ҡол-Дәүләт.
2. Мөһим ҙур ваҡиғаны йәки датаны билдәләүгә, байрам итеүгә арналған. □ Торжественный, официальный. Тантаналы йыйылыш. Тантаналы кисә. Тантаналы осрашыу.
3. Рухи күтәренкелек уятҡан; мөһабәт.
□ Торжественный. М Мөһабәт һәм тантаналы йәшеллек менән ҡапланған урмандарҙы кәкүктең саф, күтәренке тауышы яңғыратты. Т. Ғарипова.
4. Юғары хис менән әйтелгән, эшләнгән, ғорурлыҡ белдергән. □ Торжественный, пафосный. Тантаналы тауыш. Тантаналы һөйләү. Тантаналы рәүештә тапшырыу. ■ Ленаны ҡулынан тотоп, иң түрбаштағы ултырғысҡа тантаналы рәүештә ҡәҙерләп алып барып ултыртҡандан һуң, бала ҡыуанысынан көлдө, үҙ хәбәрҙәрен теҙеп һөйләргә тотондо. Я. Хамматов.
5. Әһәмиәте яғынан бик етди булған.
□ Торжественный. Тантаналы ант итеү. Тантаналы вәғәҙә.
ТАНТАНАЛЫЛЫҠ (тантаналылығы) (Р: торжественность; И.: solemnity; gravity; T: tören) и.
Шатлыҡ хисенән килгән рухи күтәренкелек. □ Торжественность. Байрамға тан-таналылыҡ төҫө биреү. Ваҡиғаның тантаналылығы. Байрам рухы, тантанолылыҡ тойола.
ТАНТРА [санскр.] (Р: тантра; И.: Tantra; Т: Tantra) и.
Индуизм һәм буддизмда эзотерик традицион йүнәлештәге текстар. □ Тантра. Тантраларҙа ҡулланылған символика.
ТАНТЫРАҠТАУ (тантыраҡта-) ҡ. диал. ҡар. тәнтерәкләү. Тантыраҡтап йөрөү. Тан-тыраҡтап барыу.
ТАНТЫУ (танты-) (Р: идти шатаясь; И.: lurch; stagger; wabble; T: zar zor yürümek) ҡ. һөйл.
1. Хәлһеҙләнеп, аяҡ быуындарын тота алмай атлау; тәнтерәкләү. □ Еле-еле ходить, идти шатаясь (от бессилия, измождения и т. п.). Эштән тантып ҡайттым. Хәл бөтөп, тантып китәм. Тантый башлау.
2. Ҡартайып, иҫ яңылыша башлау. □ Помутиться (о разуме). Тантый башлаған. Тан-тыныңмы әллә? Тантырға бик иртә әле.
ТАНҺЫҠ I (Р: желанный; И.: wished for, longed for; T: isteyerek alınan) c.
Бер ҙә булмай йәки һирәк булып һағынғандан теләп алынған, ялҡытмаған. □ Желанный. Танһыҡ бала. Танһыҡ аш. Танһыҡ эш. ■ Мәҙинә эргәһенә йәнә ике ҡурайсы килеп баҫты, залға йөрәккә, йөрәккә генә түгел, үҙәктәргә үтер илаһи һәм танһыҡ, ләззәтле һәм һағышлы моң таралды. Т. Ғарипова. Ул [Әсмә], бер мәлгә онотолоп, тын да алмай, тағы күңеленә яҡын, танһыҡ тауыштың моңон тыңланы. Л. Якшыбаева. • Ит күрмәгәнгә үпкә танһыҡ. Мәҡәл.
ТАНҺЫҠ II (танһығы) (Р: желание;
И.: desire; T: istek) и.
Бер ҙә булмай йәки һирәк булып һағынғандан килгән теләк. □ Желание. Танһыҡҡа ашау. ■ Танһыҡҡа бешергән балтырған ашын тәмләгәндә аслыҡ йылдарҙы иҫкә алдылар. А. Мағазов. • Танһыҡҡа — тары бутҡаһы. Мәҡәл.
ТАНҺЫҠ ИТЕҮ (танһыҡ ит-) (Р: желать; И.: desire; T: istemek) ҡ.
132
Алдында уҡымышлы кеше ултырыуын күрә тороп, тәфтишсе үҙенең власть кешеһе икәнлеген күрһәтеп алыу мөмкинлегенән тантана итте. М. Хужин. [Тимашевтың] һәләк ҡәнәғәт йөҙ [өндә] йәшертен мыҫҡыллау ҙа, асыҡтан-асыҡ тантана итеү ҙә күренеп ҡала. И. Ноғманов.
3. Еңеп сығыу. □ Торжествовать, побеждать. Бәйгелә тантана итеү. Бәхәстә тантана итеү. ■ Яҡшылыҡтар гел тантана итһен. Н. Нәжми.
ТАНТАНАЛАУ (тантанала-) (Р.: торжествовать; И.: triumph; T: bayram etmek) ҡ.
Тантана итеү, байрам итеү. □ Торжествовать.
ТАНТАНАЛЫ (Р.: торжественный; И.: festiv; gala; T: törenli) с.
1. Ниндәйҙер бер тантанаға бәйле, мөнәсәбәтле булған. □ Торжественный, праздничный. Тантаналы сара. ■ Яраҫтыла шулай байрам бер аҙна элек башлана һәм тантаналы көндән һуң тағы ла бер аҙна дауам итә. Р. Ҡол-Дәүләт.
2. Мөһим ҙур ваҡиғаны йәки датаны билдәләүгә, байрам итеүгә арналған. □ Торжественный, официальный. Тантаналы йыйылыш. Тантаналы кисә. Тантаналы осрашыу.
3. Рухи күтәренкелек уятҡан; мөһабәт.
□ Торжественный. М Мөһабәт һәм тантаналы йәшеллек менән ҡапланған урмандарҙы кәкүктең саф, күтәренке тауышы яңғыратты. Т. Ғарипова.
4. Юғары хис менән әйтелгән, эшләнгән, ғорурлыҡ белдергән. □ Торжественный, пафосный. Тантаналы тауыш. Тантаналы һөйләү. Тантаналы рәүештә тапшырыу. ■ Ленаны ҡулынан тотоп, иң түрбаштағы ултырғысҡа тантаналы рәүештә ҡәҙерләп алып барып ултыртҡандан һуң, бала ҡыуанысынан көлдө, үҙ хәбәрҙәрен теҙеп һөйләргә тотондо. Я. Хамматов.
5. Әһәмиәте яғынан бик етди булған.
□ Торжественный. Тантаналы ант итеү. Тантаналы вәғәҙә.
ТАНТАНАЛЫЛЫҠ (тантаналылығы) (Р: торжественность; И.: solemnity; gravity; T: tören) и.
Шатлыҡ хисенән килгән рухи күтәренкелек. □ Торжественность. Байрамға тан-таналылыҡ төҫө биреү. Ваҡиғаның тантаналылығы. Байрам рухы, тантанолылыҡ тойола.
ТАНТРА [санскр.] (Р: тантра; И.: Tantra; Т: Tantra) и.
Индуизм һәм буддизмда эзотерик традицион йүнәлештәге текстар. □ Тантра. Тантраларҙа ҡулланылған символика.
ТАНТЫРАҠТАУ (тантыраҡта-) ҡ. диал. ҡар. тәнтерәкләү. Тантыраҡтап йөрөү. Тан-тыраҡтап барыу.
ТАНТЫУ (танты-) (Р: идти шатаясь; И.: lurch; stagger; wabble; T: zar zor yürümek) ҡ. һөйл.
1. Хәлһеҙләнеп, аяҡ быуындарын тота алмай атлау; тәнтерәкләү. □ Еле-еле ходить, идти шатаясь (от бессилия, измождения и т. п.). Эштән тантып ҡайттым. Хәл бөтөп, тантып китәм. Тантый башлау.
2. Ҡартайып, иҫ яңылыша башлау. □ Помутиться (о разуме). Тантый башлаған. Тан-тыныңмы әллә? Тантырға бик иртә әле.
ТАНҺЫҠ I (Р: желанный; И.: wished for, longed for; T: isteyerek alınan) c.
Бер ҙә булмай йәки һирәк булып һағынғандан теләп алынған, ялҡытмаған. □ Желанный. Танһыҡ бала. Танһыҡ аш. Танһыҡ эш. ■ Мәҙинә эргәһенә йәнә ике ҡурайсы килеп баҫты, залға йөрәккә, йөрәккә генә түгел, үҙәктәргә үтер илаһи һәм танһыҡ, ләззәтле һәм һағышлы моң таралды. Т. Ғарипова. Ул [Әсмә], бер мәлгә онотолоп, тын да алмай, тағы күңеленә яҡын, танһыҡ тауыштың моңон тыңланы. Л. Якшыбаева. • Ит күрмәгәнгә үпкә танһыҡ. Мәҡәл.
ТАНҺЫҠ II (танһығы) (Р: желание;
И.: desire; T: istek) и.
Бер ҙә булмай йәки һирәк булып һағынғандан килгән теләк. □ Желание. Танһыҡҡа ашау. ■ Танһыҡҡа бешергән балтырған ашын тәмләгәндә аслыҡ йылдарҙы иҫкә алдылар. А. Мағазов. • Танһыҡҡа — тары бутҡаһы. Мәҡәл.
ТАНҺЫҠ ИТЕҮ (танһыҡ ит-) (Р: желать; И.: desire; T: istemek) ҡ.
132