Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 152 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАПШЫРЫУ
9. Кемдеңдер йәки нимәнеңдер ҡарамағына, ихтыярына биреү, ҡалдырыу. □ Вверять; оставлять. // Вверение; оставление (на усмотрение, под ответственность). Тәрбиәһенә тапшырыу. ■ Донъяны уҙ йөрәгеңә һыйҙырыу — уҙеңде тыуған ереңә, кешеләргә ышанып тапшырыу тигән һуҙ. Ә. Вахитов.
10. тех. Хәрәкәт йәки энергияны бер урындан икенсегә төрлө юл менән күсереү. □ Передавать. // Передача (энергии, тока и т. д.). Тапшырыу механизмы.
11. Радио һәм телевидение аша халыҡҡа еткереү, ишеттереү. □ Передавать. // Передача. Радионан ҡыҙыҡлы концерт тапшыралар.
ТАПШЫРЫУ II (Р: передача; И.: broadcast; T.: program) и.
Радио йәки телевидение аша бирелгән хәбәр, һүрәтләмә, музыка һ.б. □ Передача. Музыкаль тапшырыу. Телевидение тапшырыуҙары. «Сәләм» тапшырыуы. ■ [Ғилман:] Беҙҙең яҡын-тирәләге бөтә ауылдар тип әйтерлек әлеге көндә Өфө, Мәскәу тапшырыуҙарын ҡарай. Д. Бүләков. Мөйөштәге телевизор аша ниндәйҙер тапшырыу бара, ләкин әлегә уға иғтибар итеусе юҡ. М. Ғиләжев.
ТАПЫЛАУ (тапыла-) (Р: испачкать; И.: pollute; T.: lekelemek) ҡ. диал. ҡар. бысратыу.
Кер, бысраҡ тейҙереп бысратыу. □ Испачкать. Кейем тапылау. Кулдәк тапылау. Ҡулъяулыҡты тапылау.
ТАПЫЛДАТЫУ (тапылдат-) (Р: топать;
И.: stomp; T.: tak tak ettirmek) ҡ.
1. Тап-топ (II) иттереү, тап-топ иткән тауыш сығарыу. □ Топать; стучать, постукивать. // Стук, постукивание.
2. ҡар. тапау I, И. Аяҡты тапылдатыу. Арҡанан тапылдатыу.
ТАПЫЛДАУ (тапылда-) (Р: топать;
И.: stomp; T: tak tak etmek) ҡ.
Тап итеү, тап-топ итеү, тап-топ килеү. □ Топать; стучать, постукивать, греметь. // Топот, цокот, постукивание. Тапылдап йугереу. Тапылдап атлау. М Бер һыбай кеше быларға тапылдап етеп тә килә. Т. Йәнәби.
ТАПЫРЛАУ (тапырла-) (Р: топать; И.: stamp; T: tak tak etmek) ҡ.
Тапыр-топор итеү, тапыр-топор килеү.
□ Топать; громыхать. // Топот; громыхание (ногами). Тояҡ тапырлауҙары ишетелә. Тапырлап йугереу.
ТАПЫРЛАШЫУ (тапырлаш-) ҡ. урт. ҡар. тапырлау, взаимн. от тапырлау. Тапыр-лашып килеу. Тапырлашып килеп етеу.
ТАПЫР-ТОПОР (Р: подражание топоту лошадей или людей; И.: sound imitation word; T: tak tak) оҡш.
Күмәк кеше йәки мал аяғының тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание топоту лошадей или людей; звук топота. Тапыр-топор сабыу. Тапыр-топор йугереу. Аттар куперҙән тапыр-топор итеп киләләр. Тапыр-топор бейейҙәр. ■ Алтын башаҡ игенде ырҙындарҙа баҫырбыҙ, тапыр-топор юрттырып, аҙбарҙарға ташырбыҙ. Ғ. Амантай.
ТАПЫРЫҠ I (тапырығы) (Р: паховый сустав; И.: groin joint; T: kasık oynağı) и.
Сат быуыны. □ Паховый сустав. Тапырыҡ һөйәге. Тапырығы һыҙлай.
ТАПЫРЫҠ II (Р: грязный; И.: dirty; muddy; T: lekeli) с. диал. ҡар. бысраҡ.
Таҙа түгел, бер нәмәгә буялған йәки ҡатышҡан. □ Грязный. Тапырыҡ кейем. Тапырыҡ иҙән. Тапырыҡ һыу.
ТАПЫС (Р: недостаточно; И.: deficiently; insufficiently; T: az)/?, диал. ҡар. әҙ.
Наҡыҫ, әҙерәк. □ Недостаточно, маловато. Аҡса тапыс ҡына. Еләкте тапыс ҡына йыйыу.
ТАР I (Р: узкий; И.: narrow; T: dar) с.
1. Иңе, киңлеге бәләкәй; киреһе — киң.
□ Узкий. Тар коридор. Тар һуҡмаҡ. Тар юлдан барыу. К Тар юл саң-туҙан, төтөн менән солғана. Ғ. Хөсәйенов. [Булат:] Ҡалаға ингәс, беҙҙе бер тар урамға индереп, шунда теҙеп ҡуйҙылар. Д. Юлтый.
2. Ян-яғы ҡыҫынҡы; киреһе — иркен.
□ Тесный. Тар булмә. Тар урын. М һабрау, хеҙмәтселәр йортонда уҙенә бирелгән тар булмәлә бикләнеп, думбыра сиртергә тотона. Ә. Хәкимов. Ҡасандыр бер тар бишеккә һыйып, бишек йыры баҫҡан куңелем бар
152
9. Кемдеңдер йәки нимәнеңдер ҡарамағына, ихтыярына биреү, ҡалдырыу. □ Вверять; оставлять. // Вверение; оставление (на усмотрение, под ответственность). Тәрбиәһенә тапшырыу. ■ Донъяны уҙ йөрәгеңә һыйҙырыу — уҙеңде тыуған ереңә, кешеләргә ышанып тапшырыу тигән һуҙ. Ә. Вахитов.
10. тех. Хәрәкәт йәки энергияны бер урындан икенсегә төрлө юл менән күсереү. □ Передавать. // Передача (энергии, тока и т. д.). Тапшырыу механизмы.
11. Радио һәм телевидение аша халыҡҡа еткереү, ишеттереү. □ Передавать. // Передача. Радионан ҡыҙыҡлы концерт тапшыралар.
ТАПШЫРЫУ II (Р: передача; И.: broadcast; T.: program) и.
Радио йәки телевидение аша бирелгән хәбәр, һүрәтләмә, музыка һ.б. □ Передача. Музыкаль тапшырыу. Телевидение тапшырыуҙары. «Сәләм» тапшырыуы. ■ [Ғилман:] Беҙҙең яҡын-тирәләге бөтә ауылдар тип әйтерлек әлеге көндә Өфө, Мәскәу тапшырыуҙарын ҡарай. Д. Бүләков. Мөйөштәге телевизор аша ниндәйҙер тапшырыу бара, ләкин әлегә уға иғтибар итеусе юҡ. М. Ғиләжев.
ТАПЫЛАУ (тапыла-) (Р: испачкать; И.: pollute; T.: lekelemek) ҡ. диал. ҡар. бысратыу.
Кер, бысраҡ тейҙереп бысратыу. □ Испачкать. Кейем тапылау. Кулдәк тапылау. Ҡулъяулыҡты тапылау.
ТАПЫЛДАТЫУ (тапылдат-) (Р: топать;
И.: stomp; T.: tak tak ettirmek) ҡ.
1. Тап-топ (II) иттереү, тап-топ иткән тауыш сығарыу. □ Топать; стучать, постукивать. // Стук, постукивание.
2. ҡар. тапау I, И. Аяҡты тапылдатыу. Арҡанан тапылдатыу.
ТАПЫЛДАУ (тапылда-) (Р: топать;
И.: stomp; T: tak tak etmek) ҡ.
Тап итеү, тап-топ итеү, тап-топ килеү. □ Топать; стучать, постукивать, греметь. // Топот, цокот, постукивание. Тапылдап йугереу. Тапылдап атлау. М Бер һыбай кеше быларға тапылдап етеп тә килә. Т. Йәнәби.
ТАПЫРЛАУ (тапырла-) (Р: топать; И.: stamp; T: tak tak etmek) ҡ.
Тапыр-топор итеү, тапыр-топор килеү.
□ Топать; громыхать. // Топот; громыхание (ногами). Тояҡ тапырлауҙары ишетелә. Тапырлап йугереу.
ТАПЫРЛАШЫУ (тапырлаш-) ҡ. урт. ҡар. тапырлау, взаимн. от тапырлау. Тапыр-лашып килеу. Тапырлашып килеп етеу.
ТАПЫР-ТОПОР (Р: подражание топоту лошадей или людей; И.: sound imitation word; T: tak tak) оҡш.
Күмәк кеше йәки мал аяғының тауышын белдергән һүҙ. □ Подражание топоту лошадей или людей; звук топота. Тапыр-топор сабыу. Тапыр-топор йугереу. Аттар куперҙән тапыр-топор итеп киләләр. Тапыр-топор бейейҙәр. ■ Алтын башаҡ игенде ырҙындарҙа баҫырбыҙ, тапыр-топор юрттырып, аҙбарҙарға ташырбыҙ. Ғ. Амантай.
ТАПЫРЫҠ I (тапырығы) (Р: паховый сустав; И.: groin joint; T: kasık oynağı) и.
Сат быуыны. □ Паховый сустав. Тапырыҡ һөйәге. Тапырығы һыҙлай.
ТАПЫРЫҠ II (Р: грязный; И.: dirty; muddy; T: lekeli) с. диал. ҡар. бысраҡ.
Таҙа түгел, бер нәмәгә буялған йәки ҡатышҡан. □ Грязный. Тапырыҡ кейем. Тапырыҡ иҙән. Тапырыҡ һыу.
ТАПЫС (Р: недостаточно; И.: deficiently; insufficiently; T: az)/?, диал. ҡар. әҙ.
Наҡыҫ, әҙерәк. □ Недостаточно, маловато. Аҡса тапыс ҡына. Еләкте тапыс ҡына йыйыу.
ТАР I (Р: узкий; И.: narrow; T: dar) с.
1. Иңе, киңлеге бәләкәй; киреһе — киң.
□ Узкий. Тар коридор. Тар һуҡмаҡ. Тар юлдан барыу. К Тар юл саң-туҙан, төтөн менән солғана. Ғ. Хөсәйенов. [Булат:] Ҡалаға ингәс, беҙҙе бер тар урамға индереп, шунда теҙеп ҡуйҙылар. Д. Юлтый.
2. Ян-яғы ҡыҫынҡы; киреһе — иркен.
□ Тесный. Тар булмә. Тар урын. М һабрау, хеҙмәтселәр йортонда уҙенә бирелгән тар булмәлә бикләнеп, думбыра сиртергә тотона. Ә. Хәкимов. Ҡасандыр бер тар бишеккә һыйып, бишек йыры баҫҡан куңелем бар
152