Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 194 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАУА
тауы. Болот тауҙары өйоролөп килә. ■ Таң елдәре уның [Сәлимәнең] аҡ ҡар тауы артынан ҡалҡып килгән ҡара болот шикелле булып яурындарын ҡаплап торған тулҡынлы ҡалын сәстәрен һыйпап уйнанылар.
3. Биишева.
4. Ер аҫты эштәренә ҡағылғанды, бәйле булғанды белдерә. □ Гора. / Горный. Тау инженеры. Тау эшселәре. Тау сәнәғәте.
5. миф. Мифлаштырылған, Тәңрегә яҡын ер. □ Гора (мифологизированный природный объект). ■ Тауға менгәндә теләк теләйҙәр, ризалыҡ алалар. Халыҡ ижадынан.
ТАЖ и. диал. ҡар. дарыу. Taya бирҙеләр, һалып эсеп ебәрҙем.
ТАУ АНАҺЫ и. диал. миф. ҡар. тау эйәһе. Тау анаһына ышаныу. Тау анаһы тауҙы һаҡлай.
ТАУАР [рус. товар] (Р.: товар; И.: wares, goods; T: ticaret malı) и.
1. иҡт. һатыу өсөн етештерелгән әйбер, продукт. □ Товар. / Товарный. Тауарҙың ҡиммәте. Тауар етештереу. Тауар алмашыу.
■ Ғәжәп хәл: ҡалала тауар етештереу юҡ тиерлек, әммә, ҡайҙа ҡарама, сауҙа итәләр. Р. Вәлиев. Һуңғы йылдарҙа Рәсәй — Ҡытай хеҙмәттәшлеге уҫә барып, тауар әйләнеше куләме 82 миллиард доллар тәшкил итә. «Башҡортостан», 28 март 2013.
2. Һатыуға тәғәйенләнгән нәмә. □ Товар. Үтемле тауар. Аҙыҡ-тулек тауары. Көн-куреш тауары. Тауар хаҡы. Тауар тейәу.
■ Кун заводында быға тиклем файҙаланылмай ятҡан мөгөҙ һәм тояҡтарҙан бик куп киң ҡулланыу тауарҙары: тараҡтар, бәке һаптары һәм мөштөктәр эшләп сығарылды. С. Агиш. Улар [һатыусылар] бөтә тауарҙарын балаҫ өҫтөнә теҙеп һалғандар.
3. Биишева.
3. һатыуҙағы туҡыма. □ Ткань, материал. / Тканевый. Буй тауар. Йөн тауар. Ҡалын тауар. ■ Ситса лавкаһы янына ҡатын-ҡыҙ йыйылған, курәһең, сауҙагәр Хисмәтулла Бөрөнән яңы тауар алып ҡайтҡандыр. И. Абдуллин. [Роман] Төлкөсураға аҡсанан тыш ун ике аршын самаһы сатин тауар ҙа сығарып тотторҙо. Н. Мусин.
♦ Үтмәҫ тауар бер кемгә лә ярамаған йәки бер ҡайҙа ла һыймаған кешегә ҡарата әйтелә. □ Никчёмный человек.
ТАУАРЛЫҠ I (тауарлығы) (Р: способность к товаропроизводству; И.: ability to manufacture goods; T: pazar için üretim yapabilme kapasitesi) и. иҡт.
һатыу өсөн тауар етештереү һәләте. □ Способность к товаропроизводству. Хужалыҡтың тауарлыҡ йәһәтенән уҫеуе. Тауарлыҡты яйға һалыу.
ТАУАРЛЫҠ II (Р: товарный, предназначенный на продажу; И.: marketable; T: pazar için üretilen) c.
Һатыу өсөн тәғәйенле. □ Товарный, предназначенный на продажу. Тауарлыҡ он. Тауарлыҡ um етештереу.
ТАУАРЛЫҠЛЫ (Р: товарный; И.: commodity; T: pazar için üretim yapabilen) с. иҡт.
Һатыу өсөн тауар етештереүгә һәләтле. □ Товарный. Тауарлыҡлы хужалыҡ. Тауарлыҡлы ашлыҡ. Тауарлыҡлы урман. ■ Был яҡтарҙа шәхси тауарлыҡлы хужалыҡтарҙа ябыҡ грунтта йәшелсә уҫтереу киң таралған. «Башҡортостан», 10 июль 2012.
ТАУ БӨРҘӨГӘНЕ и. диал. ҡар. ҡыҙыл бөрлөгән. Тау бөрҙөгәне бик ҡыҙарып бешкән. Тау бөрҙөгәне йыйыу. Тау бөрҙөгәне ашау.
ТАУҒА МЕНЕҮ и. этн. ҡар. тауға сығыу.
Тауға менеу йолаһы уйындары.
ТАУҒА СЫҒЫУ (Р: проведение обрядового праздника на склоне горы; И.: sort of ethnographic festivity; T: bir bahar geleneği) и. этн.
Ҡарҙан асылған тау битенә йәштәрҙең, балаларҙың уйынға йыйылыу йолаһы. □ Проведение обрядового праздника весной на склоне горы. Яҙ еткәс, ҡыҙҙар тауға сығалар.
ТАУ ЕЛЕ (Р: весенний ветер; И.: spring wind; T: bahar rüzgârı) и. диал.
Ағастар япраҡ ярған ваҡытта иҫкән һалҡын ел; япраҡ еле. □ Весенний ветер. Тау еле иҫә. Тау еле һалҡын.
ТАУ ЕЛӘГЕ и. диал. ҡар. ҡайын еләге.
Тау еләге йыйҙым. Тау еләге өлгөргән.
194
тауы. Болот тауҙары өйоролөп килә. ■ Таң елдәре уның [Сәлимәнең] аҡ ҡар тауы артынан ҡалҡып килгән ҡара болот шикелле булып яурындарын ҡаплап торған тулҡынлы ҡалын сәстәрен һыйпап уйнанылар.
3. Биишева.
4. Ер аҫты эштәренә ҡағылғанды, бәйле булғанды белдерә. □ Гора. / Горный. Тау инженеры. Тау эшселәре. Тау сәнәғәте.
5. миф. Мифлаштырылған, Тәңрегә яҡын ер. □ Гора (мифологизированный природный объект). ■ Тауға менгәндә теләк теләйҙәр, ризалыҡ алалар. Халыҡ ижадынан.
ТАЖ и. диал. ҡар. дарыу. Taya бирҙеләр, һалып эсеп ебәрҙем.
ТАУ АНАҺЫ и. диал. миф. ҡар. тау эйәһе. Тау анаһына ышаныу. Тау анаһы тауҙы һаҡлай.
ТАУАР [рус. товар] (Р.: товар; И.: wares, goods; T: ticaret malı) и.
1. иҡт. һатыу өсөн етештерелгән әйбер, продукт. □ Товар. / Товарный. Тауарҙың ҡиммәте. Тауар етештереу. Тауар алмашыу.
■ Ғәжәп хәл: ҡалала тауар етештереу юҡ тиерлек, әммә, ҡайҙа ҡарама, сауҙа итәләр. Р. Вәлиев. Һуңғы йылдарҙа Рәсәй — Ҡытай хеҙмәттәшлеге уҫә барып, тауар әйләнеше куләме 82 миллиард доллар тәшкил итә. «Башҡортостан», 28 март 2013.
2. Һатыуға тәғәйенләнгән нәмә. □ Товар. Үтемле тауар. Аҙыҡ-тулек тауары. Көн-куреш тауары. Тауар хаҡы. Тауар тейәу.
■ Кун заводында быға тиклем файҙаланылмай ятҡан мөгөҙ һәм тояҡтарҙан бик куп киң ҡулланыу тауарҙары: тараҡтар, бәке һаптары һәм мөштөктәр эшләп сығарылды. С. Агиш. Улар [һатыусылар] бөтә тауарҙарын балаҫ өҫтөнә теҙеп һалғандар.
3. Биишева.
3. һатыуҙағы туҡыма. □ Ткань, материал. / Тканевый. Буй тауар. Йөн тауар. Ҡалын тауар. ■ Ситса лавкаһы янына ҡатын-ҡыҙ йыйылған, курәһең, сауҙагәр Хисмәтулла Бөрөнән яңы тауар алып ҡайтҡандыр. И. Абдуллин. [Роман] Төлкөсураға аҡсанан тыш ун ике аршын самаһы сатин тауар ҙа сығарып тотторҙо. Н. Мусин.
♦ Үтмәҫ тауар бер кемгә лә ярамаған йәки бер ҡайҙа ла һыймаған кешегә ҡарата әйтелә. □ Никчёмный человек.
ТАУАРЛЫҠ I (тауарлығы) (Р: способность к товаропроизводству; И.: ability to manufacture goods; T: pazar için üretim yapabilme kapasitesi) и. иҡт.
һатыу өсөн тауар етештереү һәләте. □ Способность к товаропроизводству. Хужалыҡтың тауарлыҡ йәһәтенән уҫеуе. Тауарлыҡты яйға һалыу.
ТАУАРЛЫҠ II (Р: товарный, предназначенный на продажу; И.: marketable; T: pazar için üretilen) c.
Һатыу өсөн тәғәйенле. □ Товарный, предназначенный на продажу. Тауарлыҡ он. Тауарлыҡ um етештереу.
ТАУАРЛЫҠЛЫ (Р: товарный; И.: commodity; T: pazar için üretim yapabilen) с. иҡт.
Һатыу өсөн тауар етештереүгә һәләтле. □ Товарный. Тауарлыҡлы хужалыҡ. Тауарлыҡлы ашлыҡ. Тауарлыҡлы урман. ■ Был яҡтарҙа шәхси тауарлыҡлы хужалыҡтарҙа ябыҡ грунтта йәшелсә уҫтереу киң таралған. «Башҡортостан», 10 июль 2012.
ТАУ БӨРҘӨГӘНЕ и. диал. ҡар. ҡыҙыл бөрлөгән. Тау бөрҙөгәне бик ҡыҙарып бешкән. Тау бөрҙөгәне йыйыу. Тау бөрҙөгәне ашау.
ТАУҒА МЕНЕҮ и. этн. ҡар. тауға сығыу.
Тауға менеу йолаһы уйындары.
ТАУҒА СЫҒЫУ (Р: проведение обрядового праздника на склоне горы; И.: sort of ethnographic festivity; T: bir bahar geleneği) и. этн.
Ҡарҙан асылған тау битенә йәштәрҙең, балаларҙың уйынға йыйылыу йолаһы. □ Проведение обрядового праздника весной на склоне горы. Яҙ еткәс, ҡыҙҙар тауға сығалар.
ТАУ ЕЛЕ (Р: весенний ветер; И.: spring wind; T: bahar rüzgârı) и. диал.
Ағастар япраҡ ярған ваҡытта иҫкән һалҡын ел; япраҡ еле. □ Весенний ветер. Тау еле иҫә. Тау еле һалҡын.
ТАУ ЕЛӘГЕ и. диал. ҡар. ҡайын еләге.
Тау еләге йыйҙым. Тау еләге өлгөргән.
194