Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 208 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАШЛАШЫУ
килеп, эш-хәрәкәттең тулылыҡ, киҫкенлек мәғәнәһен белдерә. □ С формой -п деепричастия обозначает полноту, резкость действия. Аҡтарып ташлау. Онтап ташлау. Өйөп ташлау. Сисенеп ташлау, һөйләп ташлау. Эшләп ташлау. М Иртә менән күбәләкләп ҡар яуа, ер өҫтөн ағартып ташлай. Д. Юлтый, һөйгәнемдең тик бер генә һүҙен юйып ташла минең күңелдән. Р. Бикбаев.
12. миф. Магик дауалау ысулы. □ Магический способ лечения. Ауырыу ташлау. Осоҡ ташлау.
t Йөҙөнә бысраҡ ташлау кешегә яла яғыу. □ Облить грязью кого-л.
ТАШЛАШЫУ (ташлаш-) (Р.: бросаться; И.: fling, shy; T.: atışmak) ҡ.
1. Бер-береңә нимәлер ташлау. □ Бросаться, кидаться. Ҡар ташлашып уйнау, һүҙ ташлашыу.
2. Үҙ-ара мөнәсәбәттәрҙе өҙөү. □ Разлучаться, расходиться. И һөйөп-һөйөп ташлашыуҙан түгел ине уйҙарым. Халыҡ йырынан.
ТАШЛЫ (Р: каменистый; И.: stony; Т.: taşlı) с.
Ташы күп булған. □ Каменистый. Ташлы юл. ■ Юлым тағы ташлы тауға еткәс, мин әйләнеп артҡа ҡараным. С. Кулибай. Һаҡмарҙа йылға ташлы икән, Искәндәр ҡара ҡашлы икән. Халыҡ йырынан.
ТАШЛЫҠ (ташлығы) (Р: каменистое место; И.: stony spot; T.: taşlı yer) и.
Таш күп булған ер. □ Каменистое место; каменистая местность. Ташлыҡтан барыу. ■ Аҡты йылға, үтте дала һәм урмандар аша, үтте йырып тауҙар ташлығын. Н. Нәжми. Герман ере гел ташлыҡ, юҡтыр уларҙа ашлыҡ. Бәйеттән.
ТАШ МАЙЛАУ (Р.: обряд остановки дождя; И.: kind of magical ritual; T: yağmuru durdurma töreni) и. миф.
Ямғыр туҡтатыу ысулы. □ Обряд остановки дождя. ■ Ямғыр оҙаҡҡа китһә, Сәйфетдин мулла, ауылдан май йыйып, барып ямғыр ташын майлай ине. «Башҡорт мифологияһынан.
ТАШМАЙТЫУ (ташмайт ) (Р: вздувать;
И.: make bulge; T: kabartmak) ҡ. диал. ҡар. кәпәйтеү.
Ташмыҡ итеү. □ Вздувать (живот). Эсте ташмайтыу. Эсен ташмайтып китеп бара.
ТАШ МАИЫ (Р: известковый натёк; И.: limestone deposit; T: kiraçtaşı) и.
Таштан аҡҡан эзбизле матдә. □ Известковый натёк. Таш майы таштан ҡайнап сығып ята, яраға буйтым килешә.
ТАШМАЙЫУ (ташмай-, ташмая) (Р: вздуваться (о животе); И.: bulge out; T: kabarmak) ҡ. диал. ҡар. кәпәйеү.
Ташмыҡ булыу. □ Вздуваться (о животе). Ҡорһағы ташмайып тора. Эс ташмайғансы ашау.
ТАШМАМЫҠ (ташмамығы) (Р: асбест;
И.: asbestos; T: asbest) и. диал.
Утҡа, кислотаға сыҙамлы сүсле минерал.
□ Асбест. Ташмамыҡтың химик составы. Ташмамыҡтың төҙөлөштә ҡулланылышы.
ТАШМҮК (ташмүге) и. диал. ҡар. ылымыҡ. Ташмүк ағып килә. Ауына тик ташмүк йыйылған.
ТАШМЫҠ (Р: вздутый; И.: inflated; Т.: kabarık) с. диал.
Ташып, кәпәйеп торған (эскә ҡарата).
□ Вздутый. Ташмыҡ эсле кеше.
ТАШ ӨЙ (Р: пещера; И.: cave; T: mağara) и. диал. ҡар. мәмерйә.
Ер аҫтында барлыҡҡа килгән ҡыуышлыҡ; тау тишеге. □ Пещера. Таш өй эсендә ҡараңғы. Таш өй стенаһында боронғо һүрәттәр тапҡандар. Шүлгән мәмерйәһен таш өй ҙә тиҙәр.
ТАШ ӨЙ ЭЙӘҺЕ и. миф. ҡар. мәмерйә эйәһе. ■ Таш өй эйәһе йәки мәмерйә эйәһе кешегә йәнлек, ҡош, һаҡаллы ҡарт булып күренә, тиҙәр. «Башҡорт мифологияһынан.
ТАШ ӨҢ и. диал. ҡар. мәмерйә. Таш өңгә инеп йәшенеү.
ТАШПАЙГҮҘ с. диал. ҡар. аҡыш. Таш-пайгүҙ малай.
ТАШПАҠА и. диал. ҡар. ташбаҡа. Ташпаҡа китеп бара. Ташпаҡа кеүек яй йөрөйһөң.
ТАШПАШ (Р: вьюн (рыба)', И.: loach; T.: çoprabalığı) и. диал.
1. Эт балығы. □ Вьюн (рыба) (лат. Misgumus fossilis). ■ Күҙе ҙур, башы ҙур,
208
килеп, эш-хәрәкәттең тулылыҡ, киҫкенлек мәғәнәһен белдерә. □ С формой -п деепричастия обозначает полноту, резкость действия. Аҡтарып ташлау. Онтап ташлау. Өйөп ташлау. Сисенеп ташлау, һөйләп ташлау. Эшләп ташлау. М Иртә менән күбәләкләп ҡар яуа, ер өҫтөн ағартып ташлай. Д. Юлтый, һөйгәнемдең тик бер генә һүҙен юйып ташла минең күңелдән. Р. Бикбаев.
12. миф. Магик дауалау ысулы. □ Магический способ лечения. Ауырыу ташлау. Осоҡ ташлау.
t Йөҙөнә бысраҡ ташлау кешегә яла яғыу. □ Облить грязью кого-л.
ТАШЛАШЫУ (ташлаш-) (Р.: бросаться; И.: fling, shy; T.: atışmak) ҡ.
1. Бер-береңә нимәлер ташлау. □ Бросаться, кидаться. Ҡар ташлашып уйнау, һүҙ ташлашыу.
2. Үҙ-ара мөнәсәбәттәрҙе өҙөү. □ Разлучаться, расходиться. И һөйөп-һөйөп ташлашыуҙан түгел ине уйҙарым. Халыҡ йырынан.
ТАШЛЫ (Р: каменистый; И.: stony; Т.: taşlı) с.
Ташы күп булған. □ Каменистый. Ташлы юл. ■ Юлым тағы ташлы тауға еткәс, мин әйләнеп артҡа ҡараным. С. Кулибай. Һаҡмарҙа йылға ташлы икән, Искәндәр ҡара ҡашлы икән. Халыҡ йырынан.
ТАШЛЫҠ (ташлығы) (Р: каменистое место; И.: stony spot; T.: taşlı yer) и.
Таш күп булған ер. □ Каменистое место; каменистая местность. Ташлыҡтан барыу. ■ Аҡты йылға, үтте дала һәм урмандар аша, үтте йырып тауҙар ташлығын. Н. Нәжми. Герман ере гел ташлыҡ, юҡтыр уларҙа ашлыҡ. Бәйеттән.
ТАШ МАЙЛАУ (Р.: обряд остановки дождя; И.: kind of magical ritual; T: yağmuru durdurma töreni) и. миф.
Ямғыр туҡтатыу ысулы. □ Обряд остановки дождя. ■ Ямғыр оҙаҡҡа китһә, Сәйфетдин мулла, ауылдан май йыйып, барып ямғыр ташын майлай ине. «Башҡорт мифологияһынан.
ТАШМАЙТЫУ (ташмайт ) (Р: вздувать;
И.: make bulge; T: kabartmak) ҡ. диал. ҡар. кәпәйтеү.
Ташмыҡ итеү. □ Вздувать (живот). Эсте ташмайтыу. Эсен ташмайтып китеп бара.
ТАШ МАИЫ (Р: известковый натёк; И.: limestone deposit; T: kiraçtaşı) и.
Таштан аҡҡан эзбизле матдә. □ Известковый натёк. Таш майы таштан ҡайнап сығып ята, яраға буйтым килешә.
ТАШМАЙЫУ (ташмай-, ташмая) (Р: вздуваться (о животе); И.: bulge out; T: kabarmak) ҡ. диал. ҡар. кәпәйеү.
Ташмыҡ булыу. □ Вздуваться (о животе). Ҡорһағы ташмайып тора. Эс ташмайғансы ашау.
ТАШМАМЫҠ (ташмамығы) (Р: асбест;
И.: asbestos; T: asbest) и. диал.
Утҡа, кислотаға сыҙамлы сүсле минерал.
□ Асбест. Ташмамыҡтың химик составы. Ташмамыҡтың төҙөлөштә ҡулланылышы.
ТАШМҮК (ташмүге) и. диал. ҡар. ылымыҡ. Ташмүк ағып килә. Ауына тик ташмүк йыйылған.
ТАШМЫҠ (Р: вздутый; И.: inflated; Т.: kabarık) с. диал.
Ташып, кәпәйеп торған (эскә ҡарата).
□ Вздутый. Ташмыҡ эсле кеше.
ТАШ ӨЙ (Р: пещера; И.: cave; T: mağara) и. диал. ҡар. мәмерйә.
Ер аҫтында барлыҡҡа килгән ҡыуышлыҡ; тау тишеге. □ Пещера. Таш өй эсендә ҡараңғы. Таш өй стенаһында боронғо һүрәттәр тапҡандар. Шүлгән мәмерйәһен таш өй ҙә тиҙәр.
ТАШ ӨЙ ЭЙӘҺЕ и. миф. ҡар. мәмерйә эйәһе. ■ Таш өй эйәһе йәки мәмерйә эйәһе кешегә йәнлек, ҡош, һаҡаллы ҡарт булып күренә, тиҙәр. «Башҡорт мифологияһынан.
ТАШ ӨҢ и. диал. ҡар. мәмерйә. Таш өңгә инеп йәшенеү.
ТАШПАЙГҮҘ с. диал. ҡар. аҡыш. Таш-пайгүҙ малай.
ТАШПАҠА и. диал. ҡар. ташбаҡа. Ташпаҡа китеп бара. Ташпаҡа кеүек яй йөрөйһөң.
ТАШПАШ (Р: вьюн (рыба)', И.: loach; T.: çoprabalığı) и. диал.
1. Эт балығы. □ Вьюн (рыба) (лат. Misgumus fossilis). ■ Күҙе ҙур, башы ҙур,
208