Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 210 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАШТЫБАҠ
Йәйпәк ауыҙлы, тар төплө тотҡаһыҙ сынаяҡ. □ Пиала. Таштуҫтаҡҡа сәй яһау. Таштуҫтаҡ сатнау. Таштуҫтаҡтан эсеу.
ТАШТЫБАҠ (таштыбағы) (Р.: тарелка;
И.: plate; T.: tabak) и. диал. ҡар. тәрилкә.
Йәйпәк һай аш һауыты. □ Тарелка. Бәләкәй таштыбаҡ. Тимер таштыбаҡ. Сәскәле таштыбаҡ.
ТАШТЫЙ (Р.: ёрш; И.: ruff; T: platika) и. диал. ҡар. этеш.
Европа һәм Себер йылғаларында йәшәй торған ваҡ балыҡ; этбалыҡ. □ Ёрш (лат. Acerina сетиа). Ауына таштый эләккән. Таштый тотоу.
ТАШ ТЫНЫҒЫУ (таш тыныҡ-) (Р: уснуть (о камне); И.: fall to sleep (of stones); T.: taşların uyuya kalması) ҡ. миф.
Кис еткәс, таштарҙың йоҡоға талыуы. □ Уснуть (о камне). ■ Кистән таш тыныға, йоҡлай, уны ҡуҙғатырға ярамай. Оло гөнаһ була. «Башҡорт мифологияһы»нан.
ТАШТЫРЫУ (таштыр-) (Р: позволять, заставлять переливаться через край; И.: make overflow; T: taştırmak) ҡ.
Билдәле кимәлдән арттырыу. □ Позволять, заставлять переливаться через край. Ҡаҙандағы ашты таштырыу. Таштырып ебәреу. Таштырып ҡайнатыу.
ТАШҮПКӘ (Р: болезнь лёгких у животных; И.: kind of animals’ pulmonary sickness; T.: hayvanların akciğer hastalığı) и.
Һыйыр малының үпкә ауырыуы. □ Болезнь лёгких у животных, һыйырҙарҙы ташупкә йонсота. Ташупкәне дауалау. Та-шупкәгә ҡаршы дарыу.
ТАШЫҒЫС (Р: грузовая машина; И.: lorry; T.: kamyon) и. диал. ҡар. йөк автомобиле.
Йөк ташыу өсөн тәғәйенләнгән автомобиль. □ Грузовая машина. Ташығыс һатып алыу. Ташығыс менән тупраҡ ташыу. Ташығысты йунәтеу.
ТАШЫЙ I (Р: черепаха; И.: turtoise; Т.: kaplumbağa) и. диал. ҡар. гөбөргәйел.
Һөйрәлеүселәр ғаиләһенә ҡараған, ҡалын ҡабырсаҡ көплө, бик яй хәрәкәтле ер-һыу йәнлеге. □ Черепаха. / Черепаший; черепа
ховый (лат. Testudines). Ташый һатып алыу. һаҙ ташыйы. Ялан ташыйы.
ТАШЫЙ II и. диал. ҡар. ташбаш 1. Беҙҙең яҡтарҙа ташыйҙар куп. Ташый тотоу. Ташыйҙар өйөрө менән йөрөй.
ТАШЫЛДЫҠ (Р: наносный; И.: alluvial; T.: akarsuyun yığdığı) с.
Һыу менән ярға сығарып ташланған. □ Наносный. Ташылдыҡ ҡом. Ташылдыҡ тупраҡ.
ТАШЫЛМА с. диал. ҡар. ташылдыҡ.
Ташылма ер. Ташылма ҡом өйөмө.
ТАШЫЛЫУ (ташыл ) ҡ. төш. ҡар. ташыу. страд, от ташыу. Ташылған ашлыҡ. Ташылған бесән. Ташылған һаламды өйөу.
ТАШЫМ (Р: весенние талые воды; И.: water from melted snow; T.: kar suyu) и. диал. ҡар. өйәр.
Ҡар, боҙ иреп йәки оҙаҡ ямғыр яуып ташҡан һыу. □ Весенние талые воды. Ташым ваҡытында һаҡ бул. Ташым ныҡ булды бөгөн. Ташым ваҡытын куҙәтеу.
ТАШЫН I (Р: вздутие живота (болезнь домашнего скота); И.: sort of veterinary condition; T.: hayvanlarda karın şişmesi) u.
Малдың эс ташыу ауырыуы. □ Вздутие живота (болезнь домашнего скота). Малдарыбыҙҙы ташын йонсотто быйыл. Малдарҙы ташын булғанда йугертергә кәрәк.
ТАШЫН II и. диал. ҡар. ташҡын. Ташын ваҡыты. Ташынға эләгеу. Ташынға төшөу.
ТАШЫНЫУ I (ташын-) (Р.: таскать, перетаскивать; И.: carry; move; T.: taşınmak) ҡ. һөйл.
Нимәнелер бер нисә юллап икенсе урынға ташыу. □ Таскать, перетаскивать. Яңы өйгә ташыныу. Ташынып бөтөу. ■ [Тимер -ғәле] биреп ҡуйған малы бар һымаҡ, төнө буйы ташынды. И. Ғиззәтуллин.
ТАШЫНЫУ II (ташын-) ҡ. ҡайт. ҡар. ташыу II, 1, 2. возвр. от ташыу II, 1, 2. Я Ташынып аҡҡан йугерек һыуҙарҙай, таш урамдан улар ағалар. Ғ. Амантай.
ТАШЫТЫУ (ташыт-) ҡ. йөкм. ҡар. ташыу I. понуд. от ташыу I. Һарайға бесән ташытыу. Бағана ташытыу. Ташытып ҡуйыу.
210
Йәйпәк ауыҙлы, тар төплө тотҡаһыҙ сынаяҡ. □ Пиала. Таштуҫтаҡҡа сәй яһау. Таштуҫтаҡ сатнау. Таштуҫтаҡтан эсеу.
ТАШТЫБАҠ (таштыбағы) (Р.: тарелка;
И.: plate; T.: tabak) и. диал. ҡар. тәрилкә.
Йәйпәк һай аш һауыты. □ Тарелка. Бәләкәй таштыбаҡ. Тимер таштыбаҡ. Сәскәле таштыбаҡ.
ТАШТЫЙ (Р.: ёрш; И.: ruff; T: platika) и. диал. ҡар. этеш.
Европа һәм Себер йылғаларында йәшәй торған ваҡ балыҡ; этбалыҡ. □ Ёрш (лат. Acerina сетиа). Ауына таштый эләккән. Таштый тотоу.
ТАШ ТЫНЫҒЫУ (таш тыныҡ-) (Р: уснуть (о камне); И.: fall to sleep (of stones); T.: taşların uyuya kalması) ҡ. миф.
Кис еткәс, таштарҙың йоҡоға талыуы. □ Уснуть (о камне). ■ Кистән таш тыныға, йоҡлай, уны ҡуҙғатырға ярамай. Оло гөнаһ була. «Башҡорт мифологияһы»нан.
ТАШТЫРЫУ (таштыр-) (Р: позволять, заставлять переливаться через край; И.: make overflow; T: taştırmak) ҡ.
Билдәле кимәлдән арттырыу. □ Позволять, заставлять переливаться через край. Ҡаҙандағы ашты таштырыу. Таштырып ебәреу. Таштырып ҡайнатыу.
ТАШҮПКӘ (Р: болезнь лёгких у животных; И.: kind of animals’ pulmonary sickness; T.: hayvanların akciğer hastalığı) и.
Һыйыр малының үпкә ауырыуы. □ Болезнь лёгких у животных, һыйырҙарҙы ташупкә йонсота. Ташупкәне дауалау. Та-шупкәгә ҡаршы дарыу.
ТАШЫҒЫС (Р: грузовая машина; И.: lorry; T.: kamyon) и. диал. ҡар. йөк автомобиле.
Йөк ташыу өсөн тәғәйенләнгән автомобиль. □ Грузовая машина. Ташығыс һатып алыу. Ташығыс менән тупраҡ ташыу. Ташығысты йунәтеу.
ТАШЫЙ I (Р: черепаха; И.: turtoise; Т.: kaplumbağa) и. диал. ҡар. гөбөргәйел.
Һөйрәлеүселәр ғаиләһенә ҡараған, ҡалын ҡабырсаҡ көплө, бик яй хәрәкәтле ер-һыу йәнлеге. □ Черепаха. / Черепаший; черепа
ховый (лат. Testudines). Ташый һатып алыу. һаҙ ташыйы. Ялан ташыйы.
ТАШЫЙ II и. диал. ҡар. ташбаш 1. Беҙҙең яҡтарҙа ташыйҙар куп. Ташый тотоу. Ташыйҙар өйөрө менән йөрөй.
ТАШЫЛДЫҠ (Р: наносный; И.: alluvial; T.: akarsuyun yığdığı) с.
Һыу менән ярға сығарып ташланған. □ Наносный. Ташылдыҡ ҡом. Ташылдыҡ тупраҡ.
ТАШЫЛМА с. диал. ҡар. ташылдыҡ.
Ташылма ер. Ташылма ҡом өйөмө.
ТАШЫЛЫУ (ташыл ) ҡ. төш. ҡар. ташыу. страд, от ташыу. Ташылған ашлыҡ. Ташылған бесән. Ташылған һаламды өйөу.
ТАШЫМ (Р: весенние талые воды; И.: water from melted snow; T.: kar suyu) и. диал. ҡар. өйәр.
Ҡар, боҙ иреп йәки оҙаҡ ямғыр яуып ташҡан һыу. □ Весенние талые воды. Ташым ваҡытында һаҡ бул. Ташым ныҡ булды бөгөн. Ташым ваҡытын куҙәтеу.
ТАШЫН I (Р: вздутие живота (болезнь домашнего скота); И.: sort of veterinary condition; T.: hayvanlarda karın şişmesi) u.
Малдың эс ташыу ауырыуы. □ Вздутие живота (болезнь домашнего скота). Малдарыбыҙҙы ташын йонсотто быйыл. Малдарҙы ташын булғанда йугертергә кәрәк.
ТАШЫН II и. диал. ҡар. ташҡын. Ташын ваҡыты. Ташынға эләгеу. Ташынға төшөу.
ТАШЫНЫУ I (ташын-) (Р.: таскать, перетаскивать; И.: carry; move; T.: taşınmak) ҡ. һөйл.
Нимәнелер бер нисә юллап икенсе урынға ташыу. □ Таскать, перетаскивать. Яңы өйгә ташыныу. Ташынып бөтөу. ■ [Тимер -ғәле] биреп ҡуйған малы бар һымаҡ, төнө буйы ташынды. И. Ғиззәтуллин.
ТАШЫНЫУ II (ташын-) ҡ. ҡайт. ҡар. ташыу II, 1, 2. возвр. от ташыу II, 1, 2. Я Ташынып аҡҡан йугерек һыуҙарҙай, таш урамдан улар ағалар. Ғ. Амантай.
ТАШЫТЫУ (ташыт-) ҡ. йөкм. ҡар. ташыу I. понуд. от ташыу I. Һарайға бесән ташытыу. Бағана ташытыу. Ташытып ҡуйыу.
210