Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 68 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАБЛОИД
Күҙәткән объекттың эшен йәки рекламаға, спорт ярыштарына һ. б. бәйле мәғлүмәттәрҙе күрһәтә торған таҡта, экран. □ Табло. Электрон табло. Таблолағы һандар. Тимер юл таблоһы.
ТАБЛОИД [ингл. tabloid] (Р.: таблоид; И.: tabloid; T: ufak resimli gazete) и.
1. Һүрәттәрҙән, ҡыҫҡа текстарҙан торған ҙур булмаған форматтағы гәзит. □ Таблоид. Таблоид һатып алыу. Таблоид уҡыу. Таблоидҡа текст яҙыу.
2. «һары матбуғат»тың мыҫҡыллы атамаһы. □ Таблоид («жёлтая пресса»). Таблоидҡа эләгеу. Таблоид уйҙырмалары. Таблоид хәбәрсеһе.
ТАБОР и. ҡар. табыр. Сиғандар таборы. Н Табор өҫтөнө ниндәйҙер һыбайлыларҙың ябырылып килеуҙәре бер ер буйы ара ҡалғас ҡына асыҡланды. X. Зарипов. Быуаттар буйы илдән илгә сиған таборҙары кусеп йөрөгән. С. Шәрипов.
ТАБУ [полин. ‘тыйыу’] (Р: табу; И.: taboo; T: tabu) и.
1. Тәүтормош кешеләрендә: бәлә килеү ҡурҡынысы менән ниндәйҙер һүҙ, эш-ҡылыҡ йәки берәй нәмәнең тыйылыуы. □ Табу. / Табуированный. ■ Әҙәм араһында йөрөп купте кургән ғалим эстән һиҫкәнде: халыҡ хөрәфәттәренең ситкә сығарылмай торған, тыйылған төйөрөнә — туба (табу) йоҙағына һаҡһыҙ ҡағылды, шикелле. Й. Солтанов.
2. Ниндәй ҙә булһа тыйыу □ Табу, запрет. Табу һуҙҙәр. Табу ҡуйыу.
ТАБУЛЯТОР [лат. tabula ‘таҡта, таблица’] (Р: табулятор; И.: sort of counting appliance; T: tabülatör) и.
Аналитик һанау машинаһының бер механизмы. □ Табулятор. Табулятор менән иҫәпләу. Табулятор коды. Табулятор төҙөлөшө.
ТАБУЛЯЦИЯ [рус.] (Р: табуляция; И.: tabulation; T: listeleme) и. инф.
Клавиатурала текст төҙөлөшөн төҙәтеү өсөн тәғәйенләнгән баҫмаҡ (TAB, Tab). □ Табуляция. Табуляция менән эшләу. Табуляция менән кусереу. Табуляция баҫмағы.
ТАБУН I [төрки] (Р: табун; И.: herd; T: sürü) и. иҫк. ҡар. өйөр.
Бер айғыр йөрөткән йылҡы өйөрө. □ Табун. Йылҡы табуны. ■ Табун туп-туп булып иркен далаларҙы иңләгән, тарпан бауырына етер улән-сәскәле туғай-яландарҙы ҡыҙырған. Ғ. Хөсәйенов.
ТАБУН II [нем. 7я₺шг] (Р: табун; И.: tabun; T: tabun) и.
Ағыулай торған матдәләр төрө. □ Табун (отравляющее вещество нервно-паралитического действия). Төҫһөҙ табун. Табун еҫе.
ТАБУРЕТ [рус. табурет] (Р: табурет; И.: stool; T: tabure) и.
Артһыҙ ултырғыс. □ Табурет. Табуретка ултырыу. Табурет етмәне. Кук төҫлө табурет алдым.
ТАБУТ [ғәр. (P: гроб; И.: coffin; T: tabut) и.
1. Мәйетте һалып күмә торған ҡапҡаслы оҙонса махсус ҡумта. □ Гроб. / Гробовой. Ә өйгә Шәйсолтан ағай уҙен [улын] цинк табут менән алып ҡайтты. Р. Ғабдрахманов. Табутты ҡәбергә төшөргәндә, винтовканан бер-бер артлы куккә аттылар. Р. Низамов.
2. Мәйетте һалып йыуа торған ялғаш. □ Мостки (для обмывания покойника). Табут әҙерләу. М [Бабайҙар] һаман табут хәстәрләйҙәр. Ғ. Хисамов.
ТАБЫҠ (табығы) и. диал. ҡар. тап II. ■ Ғәйсар бабай ҡарайып бөткән сәйнуген дә, балтаһын да ҡалдырмаған, кырандас алдына табыҡ, утын киҫәктәре лә һалған икән. Ғ. Аллаяров.
ТАБЫҠТЫҠ (табыҡтығы) (Р: дровяник; И.: courtyard area to cut firewood; woodshed; T: odunluk) и. диал. ҡар. утынлыҡ.
Утын бысыла, ярыла, өйөлә һәм һаҡлана торған урын. □ Дровяник (участок двора, где рубят и складывают дрова). Табыҡтыҡҡа сығыу. Табыҡтыҡта утын куп. Табыҡтыҡта бысраҡ. Табыҡтыҡҡа утын өйөу.
ТАБЫЛДЫҠ I (Р: приобретённый; И.: acquired; T: bulunmuş) с.
1. Булдырылған, табылған. □ Приобретённый. М Табылдыҡ малҡайҙарым да ҡалһын, әйҙә, һеҙҙәргә. Халыҡ йырынан.
2. Табылған, табып алынған. □ Найденный. / Находка. Табылдыҡ әйбер. Табылдыҡ дәфтәр. Табылдыҡ ҡомартҡы.
68
Күҙәткән объекттың эшен йәки рекламаға, спорт ярыштарына һ. б. бәйле мәғлүмәттәрҙе күрһәтә торған таҡта, экран. □ Табло. Электрон табло. Таблолағы һандар. Тимер юл таблоһы.
ТАБЛОИД [ингл. tabloid] (Р.: таблоид; И.: tabloid; T: ufak resimli gazete) и.
1. Һүрәттәрҙән, ҡыҫҡа текстарҙан торған ҙур булмаған форматтағы гәзит. □ Таблоид. Таблоид һатып алыу. Таблоид уҡыу. Таблоидҡа текст яҙыу.
2. «һары матбуғат»тың мыҫҡыллы атамаһы. □ Таблоид («жёлтая пресса»). Таблоидҡа эләгеу. Таблоид уйҙырмалары. Таблоид хәбәрсеһе.
ТАБОР и. ҡар. табыр. Сиғандар таборы. Н Табор өҫтөнө ниндәйҙер һыбайлыларҙың ябырылып килеуҙәре бер ер буйы ара ҡалғас ҡына асыҡланды. X. Зарипов. Быуаттар буйы илдән илгә сиған таборҙары кусеп йөрөгән. С. Шәрипов.
ТАБУ [полин. ‘тыйыу’] (Р: табу; И.: taboo; T: tabu) и.
1. Тәүтормош кешеләрендә: бәлә килеү ҡурҡынысы менән ниндәйҙер һүҙ, эш-ҡылыҡ йәки берәй нәмәнең тыйылыуы. □ Табу. / Табуированный. ■ Әҙәм араһында йөрөп купте кургән ғалим эстән һиҫкәнде: халыҡ хөрәфәттәренең ситкә сығарылмай торған, тыйылған төйөрөнә — туба (табу) йоҙағына һаҡһыҙ ҡағылды, шикелле. Й. Солтанов.
2. Ниндәй ҙә булһа тыйыу □ Табу, запрет. Табу һуҙҙәр. Табу ҡуйыу.
ТАБУЛЯТОР [лат. tabula ‘таҡта, таблица’] (Р: табулятор; И.: sort of counting appliance; T: tabülatör) и.
Аналитик һанау машинаһының бер механизмы. □ Табулятор. Табулятор менән иҫәпләу. Табулятор коды. Табулятор төҙөлөшө.
ТАБУЛЯЦИЯ [рус.] (Р: табуляция; И.: tabulation; T: listeleme) и. инф.
Клавиатурала текст төҙөлөшөн төҙәтеү өсөн тәғәйенләнгән баҫмаҡ (TAB, Tab). □ Табуляция. Табуляция менән эшләу. Табуляция менән кусереу. Табуляция баҫмағы.
ТАБУН I [төрки] (Р: табун; И.: herd; T: sürü) и. иҫк. ҡар. өйөр.
Бер айғыр йөрөткән йылҡы өйөрө. □ Табун. Йылҡы табуны. ■ Табун туп-туп булып иркен далаларҙы иңләгән, тарпан бауырына етер улән-сәскәле туғай-яландарҙы ҡыҙырған. Ғ. Хөсәйенов.
ТАБУН II [нем. 7я₺шг] (Р: табун; И.: tabun; T: tabun) и.
Ағыулай торған матдәләр төрө. □ Табун (отравляющее вещество нервно-паралитического действия). Төҫһөҙ табун. Табун еҫе.
ТАБУРЕТ [рус. табурет] (Р: табурет; И.: stool; T: tabure) и.
Артһыҙ ултырғыс. □ Табурет. Табуретка ултырыу. Табурет етмәне. Кук төҫлө табурет алдым.
ТАБУТ [ғәр. (P: гроб; И.: coffin; T: tabut) и.
1. Мәйетте һалып күмә торған ҡапҡаслы оҙонса махсус ҡумта. □ Гроб. / Гробовой. Ә өйгә Шәйсолтан ағай уҙен [улын] цинк табут менән алып ҡайтты. Р. Ғабдрахманов. Табутты ҡәбергә төшөргәндә, винтовканан бер-бер артлы куккә аттылар. Р. Низамов.
2. Мәйетте һалып йыуа торған ялғаш. □ Мостки (для обмывания покойника). Табут әҙерләу. М [Бабайҙар] һаман табут хәстәрләйҙәр. Ғ. Хисамов.
ТАБЫҠ (табығы) и. диал. ҡар. тап II. ■ Ғәйсар бабай ҡарайып бөткән сәйнуген дә, балтаһын да ҡалдырмаған, кырандас алдына табыҡ, утын киҫәктәре лә һалған икән. Ғ. Аллаяров.
ТАБЫҠТЫҠ (табыҡтығы) (Р: дровяник; И.: courtyard area to cut firewood; woodshed; T: odunluk) и. диал. ҡар. утынлыҡ.
Утын бысыла, ярыла, өйөлә һәм һаҡлана торған урын. □ Дровяник (участок двора, где рубят и складывают дрова). Табыҡтыҡҡа сығыу. Табыҡтыҡта утын куп. Табыҡтыҡта бысраҡ. Табыҡтыҡҡа утын өйөу.
ТАБЫЛДЫҠ I (Р: приобретённый; И.: acquired; T: bulunmuş) с.
1. Булдырылған, табылған. □ Приобретённый. М Табылдыҡ малҡайҙарым да ҡалһын, әйҙә, һеҙҙәргә. Халыҡ йырынан.
2. Табылған, табып алынған. □ Найденный. / Находка. Табылдыҡ әйбер. Табылдыҡ дәфтәр. Табылдыҡ ҡомартҡы.
68