Башҡорт теленең академик һүҙлеге. Том VIII. 88 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ТАЙҒАҠЛАТЫУ
ғаҡлана. Ш. Янбаев. Өҙлөкһөҙ һибәләп торған быҫҡаҡ ямғырҙан ер утә лә тайғаҡланып, аяҡҡа һырыша башланы. 3. Биишева. Шамил һикереп сана артына баҫты, тайғаҡланып боҙланған мискәгә сат йәбеште. Й. Мостафин.
ТАЙҒАҠЛАТЫУ (тайғаҡлат-) ҡ. йөкм. ҡар. тайғаҡлау, понуд. от тайғаҡлау.
ТАЙҒАҠЛАУ (тайғаҡла-) (Р.: делать скользким; И.: make slippery; T.: kayganlaştırmak) ҡ.
1. Тайғаҡҡа өйләндереү, тайғаҡ итеү.
□ Делать скользким. И һыу тугеп, аяҡ аҫтын тайғаҡлап бөткәндәр. Б. Бикбай.
2. Тайғаҡҡа әйләнеү, тайғаҡ булыу. □ Становиться скользким. Я Йәшәреп муклән-гән еуеш таштар аяҡ аҫтында тайғаҡлап торҙо. Ғ. Аллаяров.
3. Тегеләй-былай тайыу, тайып-тайып китеү (машина тәгәрмәстәренә ҡарата).
□ Буксовать; скользить. Машина тайғаҡлап бара. ■ Машина, ҡыш көнө сана кәйелгән төҫлө, тайғаҡлап барҙы. Ә. Вәли.
ТАЙҒАЛАҠ с. диал. ҡар. тайғаҡ I, 1. Тайғалаҡ урам. Тайғалаҡ иҙән. ■ Аяҡ аҫты туң, тайғалаҡ. Я. Хамматов. Яҙғы өҙәрем бер сама ялғанды, тайғалаҡ һуҡмаҡтар һурыға төштө. Г. Яҡупова.
ТАЙҒЫ Л АУ (тайғыла-) (Р.: поскальзываться (время от времени)', И.: slide; glide; slip; T: bazen kaymak) ҡ.
Тегеләй-былай тайыу, тайып-тайып китеү.
□ Поскальзываться (время от времени). Тайғылап барыу. Машина юлда тайғылай.
ТАЙҘЫРЫУ (тайҙыр-) (Р: скользить;
И.: slide; glide; slip; T.: kaydırmak) ҡ.
1. Тайғаҡ булғанлыҡтан шыуып тороу.
□ Скользить, быть скользким. Итек тайҙыра. ■ Канау эсе тубыҡтан һыу. Куп урыны тайҙыра. Д. Юлтый.
2. Урынынан ҡуҙғатыу, кимәлйетеү (аяҡ-ҡулға ҡарата). □ Вывихнуть, вывернуть. Быуынды тайҙырыу. Тубыҡты тайҙырыу. Яңылыш баҫып, аяғының быуынын тайҙырған.
3. кусм. Ниндәйҙер ғәҙәти бер һәләттән, хәлдән яҙҙырыу. □ Лишать чего-л. (сил и
т. д.). Хәлдән тайҙырыу. ■ Байрастың аяҡ-ҡулын бәйләп, хәлдән тайҙырғансы туҡмап, ауылға алып киләләр. Я. Хамматов. Ҡояш, әйтерһең дә, тилергән: янған уттай ҡыҙҙыра һәм хәлдән тайҙыра. В. Исхаҡов. [Атаһы — Юлдашҡа:] Беҙҙең халыҡ шулай ул. Уны һин туҡмау тугел, ултерһәң дә, ошо холҡонан ситкә тайҙыра алмайһың. 3. Биишева.
4. кусм. һөйл. Урлап алып китеү; шылдырыу. □ Стащить, украсть. Игенде тайҙырыу. Аҡсаны тайҙырыу. М [Фәйруш:] Кеше куҙ-ҡолаҡ булмаған саҡта арышын да, бойҙайын да тайҙырып була. Ҡ. Даян.
♦ Табан тайҙырмай эҙ һыуытмай; йыш. □ Часто, постоянно. Юлдан тайҙырыу эш-тормошта дөрөҫ йүнәлештән тайпылдырыу, яңылыштырыу. □ Сбить с верного пути.
ТАЙҠАЛАТЫП ӘЙТЕҮ (тайҡалатып әйт-) (Р: намекать; И.: allude; hint; insinuate; T.: ima etmek) ҡ. диал. ҡар. ишаралау.
Ситләтеп әйтеү. □ Намекать, говорить намёками. Тайҡалатып әйтеп сығарҙы.
ТАЙҠАЛАУ (тайҡала-) (Р: сторониться чего', И.: make way; step aside; T.: yana çekilmek) ҡ.
1. Ситкә сығыу, ситкә китеү; тайпылыу. □ Сторониться чего', отступиться. Юлдан тайҡалау. Ситкә тайҡалау. ■ [Ат] ары бармай, бер улай, бер былай тайҡалай. һ. Дәүләтшина.
2. кусм. Әйткән һүҙҙән, алға ҡуйған эштән кире ҡайтыу, дүнеү. □ Разубеждаться в чём', отказываться (от своего решения, намерения, слов и т.д.). Ниәттән тайҡалау. Үҙ һуҙеңдән тайҡалау. ■ [Хажи — Абдрахманға:] Мин һинең ошағыңдан өркөп, ҡылған эшемдән баш тартып, тайҡала торған кеше тугел. Р. Өмөтбаев.
3. Кешене алдау; алдаштырыу. □ Обманывать. Тайҡалап һөйләу. Баланы тайҡалау.
ТАЙҠАЛЫУ (тайҡал-) (Р: пятиться;
И.: back; hang back; move back; jib; T.: geri geri çekilmek) ҡ. диал.
Сигенеү; кирегә барыу. □ Пятиться. Дошмандан тайҡалыу. Урманға тайҡалыу.
ТАЙ ҠАНЫ (Р: кровь жеребёнка; И.: foals blood; T.: tay kam) и. миф.
88
ғаҡлана. Ш. Янбаев. Өҙлөкһөҙ һибәләп торған быҫҡаҡ ямғырҙан ер утә лә тайғаҡланып, аяҡҡа һырыша башланы. 3. Биишева. Шамил һикереп сана артына баҫты, тайғаҡланып боҙланған мискәгә сат йәбеште. Й. Мостафин.
ТАЙҒАҠЛАТЫУ (тайғаҡлат-) ҡ. йөкм. ҡар. тайғаҡлау, понуд. от тайғаҡлау.
ТАЙҒАҠЛАУ (тайғаҡла-) (Р.: делать скользким; И.: make slippery; T.: kayganlaştırmak) ҡ.
1. Тайғаҡҡа өйләндереү, тайғаҡ итеү.
□ Делать скользким. И һыу тугеп, аяҡ аҫтын тайғаҡлап бөткәндәр. Б. Бикбай.
2. Тайғаҡҡа әйләнеү, тайғаҡ булыу. □ Становиться скользким. Я Йәшәреп муклән-гән еуеш таштар аяҡ аҫтында тайғаҡлап торҙо. Ғ. Аллаяров.
3. Тегеләй-былай тайыу, тайып-тайып китеү (машина тәгәрмәстәренә ҡарата).
□ Буксовать; скользить. Машина тайғаҡлап бара. ■ Машина, ҡыш көнө сана кәйелгән төҫлө, тайғаҡлап барҙы. Ә. Вәли.
ТАЙҒАЛАҠ с. диал. ҡар. тайғаҡ I, 1. Тайғалаҡ урам. Тайғалаҡ иҙән. ■ Аяҡ аҫты туң, тайғалаҡ. Я. Хамматов. Яҙғы өҙәрем бер сама ялғанды, тайғалаҡ һуҡмаҡтар һурыға төштө. Г. Яҡупова.
ТАЙҒЫ Л АУ (тайғыла-) (Р.: поскальзываться (время от времени)', И.: slide; glide; slip; T: bazen kaymak) ҡ.
Тегеләй-былай тайыу, тайып-тайып китеү.
□ Поскальзываться (время от времени). Тайғылап барыу. Машина юлда тайғылай.
ТАЙҘЫРЫУ (тайҙыр-) (Р: скользить;
И.: slide; glide; slip; T.: kaydırmak) ҡ.
1. Тайғаҡ булғанлыҡтан шыуып тороу.
□ Скользить, быть скользким. Итек тайҙыра. ■ Канау эсе тубыҡтан һыу. Куп урыны тайҙыра. Д. Юлтый.
2. Урынынан ҡуҙғатыу, кимәлйетеү (аяҡ-ҡулға ҡарата). □ Вывихнуть, вывернуть. Быуынды тайҙырыу. Тубыҡты тайҙырыу. Яңылыш баҫып, аяғының быуынын тайҙырған.
3. кусм. Ниндәйҙер ғәҙәти бер һәләттән, хәлдән яҙҙырыу. □ Лишать чего-л. (сил и
т. д.). Хәлдән тайҙырыу. ■ Байрастың аяҡ-ҡулын бәйләп, хәлдән тайҙырғансы туҡмап, ауылға алып киләләр. Я. Хамматов. Ҡояш, әйтерһең дә, тилергән: янған уттай ҡыҙҙыра һәм хәлдән тайҙыра. В. Исхаҡов. [Атаһы — Юлдашҡа:] Беҙҙең халыҡ шулай ул. Уны һин туҡмау тугел, ултерһәң дә, ошо холҡонан ситкә тайҙыра алмайһың. 3. Биишева.
4. кусм. һөйл. Урлап алып китеү; шылдырыу. □ Стащить, украсть. Игенде тайҙырыу. Аҡсаны тайҙырыу. М [Фәйруш:] Кеше куҙ-ҡолаҡ булмаған саҡта арышын да, бойҙайын да тайҙырып була. Ҡ. Даян.
♦ Табан тайҙырмай эҙ һыуытмай; йыш. □ Часто, постоянно. Юлдан тайҙырыу эш-тормошта дөрөҫ йүнәлештән тайпылдырыу, яңылыштырыу. □ Сбить с верного пути.
ТАЙҠАЛАТЫП ӘЙТЕҮ (тайҡалатып әйт-) (Р: намекать; И.: allude; hint; insinuate; T.: ima etmek) ҡ. диал. ҡар. ишаралау.
Ситләтеп әйтеү. □ Намекать, говорить намёками. Тайҡалатып әйтеп сығарҙы.
ТАЙҠАЛАУ (тайҡала-) (Р: сторониться чего', И.: make way; step aside; T.: yana çekilmek) ҡ.
1. Ситкә сығыу, ситкә китеү; тайпылыу. □ Сторониться чего', отступиться. Юлдан тайҡалау. Ситкә тайҡалау. ■ [Ат] ары бармай, бер улай, бер былай тайҡалай. һ. Дәүләтшина.
2. кусм. Әйткән һүҙҙән, алға ҡуйған эштән кире ҡайтыу, дүнеү. □ Разубеждаться в чём', отказываться (от своего решения, намерения, слов и т.д.). Ниәттән тайҡалау. Үҙ һуҙеңдән тайҡалау. ■ [Хажи — Абдрахманға:] Мин һинең ошағыңдан өркөп, ҡылған эшемдән баш тартып, тайҡала торған кеше тугел. Р. Өмөтбаев.
3. Кешене алдау; алдаштырыу. □ Обманывать. Тайҡалап һөйләу. Баланы тайҡалау.
ТАЙҠАЛЫУ (тайҡал-) (Р: пятиться;
И.: back; hang back; move back; jib; T.: geri geri çekilmek) ҡ. диал.
Сигенеү; кирегә барыу. □ Пятиться. Дошмандан тайҡалыу. Урманға тайҡалыу.
ТАЙ ҠАНЫ (Р: кровь жеребёнка; И.: foals blood; T.: tay kam) и. миф.
88