Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 120 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВАКУУММЕТР
ВАКУУММЕТР м вакуум үлсәгес
вАкуум-насОс м вакуум-насос (вакуум барлыҡҡа килтерец өсөн газ ҡыуҙырыу ҡорамалы )
вакуумный, -ая, -ое физ., тех. вакуум ...ы, вакуумлы; вакуумная лампа вакуумлы лампа; вакуумная техника вакуум техникаһы
ВАКФ и ВАКУФ м ваҡыф (дин буйынса хөкцмәт йәки айырым кешеләр тарафынан диндарҙарга, ярлылары ярҙам кцрһәтец өсөн йыйылган милек)
ВАКХАНАЛИЯ ж 1. ист. вакханалия (Бороны Римда шарап һәм кццел асыу аллаһы Вакх хөрмәтенә эске, кәйеф-сафа ҡороу менән цткәрелгән байрам) 2. перен. (оргия) эскелек, эсеп типтереү
ВАКХАНКА ж 1. вакханка (Вакх аллаһына бирелгән, вакханалия байрамында ҡатнашыусы ҡатын-ҡыҙ) 2. уст. фәхишә ҡатын
ВАКЦИНА ж; мед. вакцина, һаҡлаусы им (йоышло ауырыуҙары ҡаршы тороу, шулай уҡ дауалау өсөн ҡулланылган препараттар); противотифозная вакцина тифҡа ҡаршы вакцина
ВАКЦИНАЦИЯ ж; мед. вакцинация (йоышло ауырыуҙарҙан һаҡланыу өсөн алдан яһала торган прививка)
ВАКЦИНИРОВАТЬ сов., несов. кого-что; мед. вакцинация яһау, вакцинациялау
ВАЛ I м 1. (насыпь) вал, ур; крепостной вал ҡәлғә уры 2. (волна) ҙур тулҡын ♦ огневой вал воен. ут өйөрмәһе (артиллерияның атакага барыусы гәскәр алдынан кцсә барган утҡа тотоу һыҙыгы )
ВАЛ II м; тех. вал, үҙәк, күсәр (һәр төрлө механизмдарҙагы әйләнеп тороусы цҙәк, ҡулса, цилиндр); коленчатый вал бөгөмлө вал; вал сцепления тоташтырыу үҙәге
ВАЛ III: по валу эк. вал, вал буйынса (кцләме буйынса халыҡ хужалыгында етештерелгән продукция)
ВАЛАНДАТЬСЯ несов.; прост. 1. һуҙмай-лау, һуҙмаҡайлау 2. ваҡыт уҙғарыу, әшнәләшеп йөрөү (берәйһе менән )
ВАЛЕЖНИК м собир. лапы, киҫкә, ятыҡ; гора валежника лапы өйөмө
ВАЛЁК м 1. валёк (тцңәрәк агас йәки металл бурса); катать на вальках валёктар өҫтөнән тәгәрләтеү 2. ишкәк һабы 3. (в упряжи) вә-лүк, тейәк 4. (бельевой) сәпәмә, бәләк, кер туҡмағы, кер тәгәрәткес
ВАЛЕНКИ мн. (ед. валенок м) быйма; надеть валенки быйма кейеү
ВАЛЕНТНОСТЬ ж; хим. валентлыҡ (атомдың башҡа атомдарҙагы билдәле бер һаны менән берләшец цҙенсәлеге); постоянная валентность даими валентлыҡ; переменная валентность алмаш валентлыҡ
ВАЛЕРЬЯНА и ВАЛЕРИАНА ж валерьян, бесәй үләне (дарыу цләне)
ВАЛЕРЬЯНКА ж; разг. валерьянка, валерьян дарыуы
ВАЛЕРЬЯНОВЫЙ и ВАЛЕРИАНОВЫЙ, -ая, -ое валерьян ...ы, бесәй үләне ...ы; валерьяновые капли валерьян тамсыһы; валерьяновый корень бесәй үләне тамыры
валЕт м; карт. валет; бубновый валет шаҡмаҡ валет
ВАЛИК м 1. уменьш. от вал II; 2. валик (тахта йәки дивандың ике яҡ башындагы йомро мендәр )
ВАЛИТЬ I несов. 1. кого-что йығыу, ҡолатыу, ауҙарыу, тәгәрәтеү, тәкмәстереү; ветер валил телеграфные столбы ел телеграф бағаналарын ауҙарҙы; валить с ног кого-л. кемделер аяҡтан йығыу 2. что ҡырҡыу, йығыу, ҡолатыу, ауҙарыу; валить деревья ағас ҡырҡыу (йығыу) 3. кого-что; перен., прост. үлтереү, юҡ итеү, һәләк итеү, ҡырыу, ҡырып бөтөрөү; сибирская язва стала валить скот себер язваһы малдарҙы ҡыра башланы 4. что; разг. тырым-тырағай ташлау, быраҡтырыу; валить книги в ящик китаптарҙы йәшниккә быраҡтырыу 5. что, на кого-что ; перен. һылтау, ауҙарыу, япһарыу; валить вину на кого-л. кемгәлер ғәйепте япһарыу ♦ валить всё в одну кучу бөтәһен бер ергә өйөү; валить с больной головы на здоровую аҡ эттең бәләһе ҡара эткә; валить через пень колоду илке-һалҡы ғына эшләү
ВАЛИТЬ II несов.; разг. 1. ағылыу, ағылып килеү, ағылып барыу; народ валил на площадь халыҡ майҙанға ағылды 2. (о дыме, паре, снеге и т.д.) борҡорап сығыу, ҡойоп (баҫып) яуыу; из трубы валил дым торбанан борҡорап төтөн сыҡты; снег валил хлопьями ҡар (ябалаҡлап) баҫып яуҙы 3. повел. вали(те) прост. (побуждение к действию) әйҙә, йүгер, әйт, һөйлә, эшлә; вали до дому йүгер өйгә тиклем; что молчишь, вали скорей нишләп өңдәшмәйһең, әйт (һөйлә) тиҙерәк ♦ валом валить см. валом
ВАЛИТЬСЯ I несов. 1. ҡойолоу, төшөп ҡалыу, яуыу; из телеги валилось сено арбанан бесән ҡойолоп ҡалды; шапка валится с его головы башынан бүреге төшә; снег хлопьями валился ҡар ябалаҡлап яуҙы 2. ауыу, ишелеү, емерелеү; с треском валились деревья шартлап ағастар ауҙы; старый замок валится иҫке замок емерелә 3. (крениться) ҡыйшайыу, ҡырынайыу; корабль валится на борт карап бортҡа ҡырыная ♦ валиться с ног аяҡтан яҙыу, арып йығылыу; валится из рук: 1) ҡулдан килмәү; 2) ҡулға эш бармау
ВАЛИТЬСЯ II несов. см. валить II
ВАЛКА I ж см. валить I 1, 2; валка леса урман ҡырҡыу
120
ВАКУУММЕТР м вакуум үлсәгес
вАкуум-насОс м вакуум-насос (вакуум барлыҡҡа килтерец өсөн газ ҡыуҙырыу ҡорамалы )
вакуумный, -ая, -ое физ., тех. вакуум ...ы, вакуумлы; вакуумная лампа вакуумлы лампа; вакуумная техника вакуум техникаһы
ВАКФ и ВАКУФ м ваҡыф (дин буйынса хөкцмәт йәки айырым кешеләр тарафынан диндарҙарга, ярлылары ярҙам кцрһәтец өсөн йыйылган милек)
ВАКХАНАЛИЯ ж 1. ист. вакханалия (Бороны Римда шарап һәм кццел асыу аллаһы Вакх хөрмәтенә эске, кәйеф-сафа ҡороу менән цткәрелгән байрам) 2. перен. (оргия) эскелек, эсеп типтереү
ВАКХАНКА ж 1. вакханка (Вакх аллаһына бирелгән, вакханалия байрамында ҡатнашыусы ҡатын-ҡыҙ) 2. уст. фәхишә ҡатын
ВАКЦИНА ж; мед. вакцина, һаҡлаусы им (йоышло ауырыуҙары ҡаршы тороу, шулай уҡ дауалау өсөн ҡулланылган препараттар); противотифозная вакцина тифҡа ҡаршы вакцина
ВАКЦИНАЦИЯ ж; мед. вакцинация (йоышло ауырыуҙарҙан һаҡланыу өсөн алдан яһала торган прививка)
ВАКЦИНИРОВАТЬ сов., несов. кого-что; мед. вакцинация яһау, вакцинациялау
ВАЛ I м 1. (насыпь) вал, ур; крепостной вал ҡәлғә уры 2. (волна) ҙур тулҡын ♦ огневой вал воен. ут өйөрмәһе (артиллерияның атакага барыусы гәскәр алдынан кцсә барган утҡа тотоу һыҙыгы )
ВАЛ II м; тех. вал, үҙәк, күсәр (һәр төрлө механизмдарҙагы әйләнеп тороусы цҙәк, ҡулса, цилиндр); коленчатый вал бөгөмлө вал; вал сцепления тоташтырыу үҙәге
ВАЛ III: по валу эк. вал, вал буйынса (кцләме буйынса халыҡ хужалыгында етештерелгән продукция)
ВАЛАНДАТЬСЯ несов.; прост. 1. һуҙмай-лау, һуҙмаҡайлау 2. ваҡыт уҙғарыу, әшнәләшеп йөрөү (берәйһе менән )
ВАЛЕЖНИК м собир. лапы, киҫкә, ятыҡ; гора валежника лапы өйөмө
ВАЛЁК м 1. валёк (тцңәрәк агас йәки металл бурса); катать на вальках валёктар өҫтөнән тәгәрләтеү 2. ишкәк һабы 3. (в упряжи) вә-лүк, тейәк 4. (бельевой) сәпәмә, бәләк, кер туҡмағы, кер тәгәрәткес
ВАЛЕНКИ мн. (ед. валенок м) быйма; надеть валенки быйма кейеү
ВАЛЕНТНОСТЬ ж; хим. валентлыҡ (атомдың башҡа атомдарҙагы билдәле бер һаны менән берләшец цҙенсәлеге); постоянная валентность даими валентлыҡ; переменная валентность алмаш валентлыҡ
ВАЛЕРЬЯНА и ВАЛЕРИАНА ж валерьян, бесәй үләне (дарыу цләне)
ВАЛЕРЬЯНКА ж; разг. валерьянка, валерьян дарыуы
ВАЛЕРЬЯНОВЫЙ и ВАЛЕРИАНОВЫЙ, -ая, -ое валерьян ...ы, бесәй үләне ...ы; валерьяновые капли валерьян тамсыһы; валерьяновый корень бесәй үләне тамыры
валЕт м; карт. валет; бубновый валет шаҡмаҡ валет
ВАЛИК м 1. уменьш. от вал II; 2. валик (тахта йәки дивандың ике яҡ башындагы йомро мендәр )
ВАЛИТЬ I несов. 1. кого-что йығыу, ҡолатыу, ауҙарыу, тәгәрәтеү, тәкмәстереү; ветер валил телеграфные столбы ел телеграф бағаналарын ауҙарҙы; валить с ног кого-л. кемделер аяҡтан йығыу 2. что ҡырҡыу, йығыу, ҡолатыу, ауҙарыу; валить деревья ағас ҡырҡыу (йығыу) 3. кого-что; перен., прост. үлтереү, юҡ итеү, һәләк итеү, ҡырыу, ҡырып бөтөрөү; сибирская язва стала валить скот себер язваһы малдарҙы ҡыра башланы 4. что; разг. тырым-тырағай ташлау, быраҡтырыу; валить книги в ящик китаптарҙы йәшниккә быраҡтырыу 5. что, на кого-что ; перен. һылтау, ауҙарыу, япһарыу; валить вину на кого-л. кемгәлер ғәйепте япһарыу ♦ валить всё в одну кучу бөтәһен бер ергә өйөү; валить с больной головы на здоровую аҡ эттең бәләһе ҡара эткә; валить через пень колоду илке-һалҡы ғына эшләү
ВАЛИТЬ II несов.; разг. 1. ағылыу, ағылып килеү, ағылып барыу; народ валил на площадь халыҡ майҙанға ағылды 2. (о дыме, паре, снеге и т.д.) борҡорап сығыу, ҡойоп (баҫып) яуыу; из трубы валил дым торбанан борҡорап төтөн сыҡты; снег валил хлопьями ҡар (ябалаҡлап) баҫып яуҙы 3. повел. вали(те) прост. (побуждение к действию) әйҙә, йүгер, әйт, һөйлә, эшлә; вали до дому йүгер өйгә тиклем; что молчишь, вали скорей нишләп өңдәшмәйһең, әйт (һөйлә) тиҙерәк ♦ валом валить см. валом
ВАЛИТЬСЯ I несов. 1. ҡойолоу, төшөп ҡалыу, яуыу; из телеги валилось сено арбанан бесән ҡойолоп ҡалды; шапка валится с его головы башынан бүреге төшә; снег хлопьями валился ҡар ябалаҡлап яуҙы 2. ауыу, ишелеү, емерелеү; с треском валились деревья шартлап ағастар ауҙы; старый замок валится иҫке замок емерелә 3. (крениться) ҡыйшайыу, ҡырынайыу; корабль валится на борт карап бортҡа ҡырыная ♦ валиться с ног аяҡтан яҙыу, арып йығылыу; валится из рук: 1) ҡулдан килмәү; 2) ҡулға эш бармау
ВАЛИТЬСЯ II несов. см. валить II
ВАЛКА I ж см. валить I 1, 2; валка леса урман ҡырҡыу
120