Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 126 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВДАВАТЬСЯ
ВДАВАТЬСЯ несов. см. вдаться
ВДАВИТЬ сов. что 1. во что батырыу, батырып индереү; вдавить пробку в бутылку бөкөнө шешәгә батырыу 2. (вмять) йәнсеү, йәнсекләү, йәнсеп бөтөрөү, йәмшәйтеү
ВДАВИТЬСЯ сов. 1. (вогнуться, вмяться) иҙелеү, йәнселеү; зерно под колесом вдавилось ашлыҡ тәгәрмәс аҫтында иҙелде 2. (углубиться) соҡорайтып (соҡорлатып) инеп китеү, соҡорлау
ВДАВЛИВАТЬ несов. см. вдавить
ВДАВЛИВАТЬСЯ несов. страд. от вдавливать
ВДАЛЕКЕ и ВДАЛИ нареч. алыҫта, йыраҡта; вдалеке от города ҡаланан алыҫта
ВДАЛЬ нареч. алыҫҡа, йыраҡҡа; глядеть вдаль алыҫҡа ҡарау
ВДАТЬСЯ сов. 1. (вклиниться) инеп китеү (тороу), эскә (төпкә) инеү; скала вдалась в море ҡая диңгеҙгә инеп тора 2. батыу, батып инеү, тишеп инеү, йәнсеп инеү, соҡорайтып инеп китеү 3. перен. (предаться чему-л.) бирелеү (бирелеп китеү), мауығыу; вдаться в мечтательность хыялға бирелеп китеү ♦ вдаться в крайности бер сиктән икенсеһенә һуғылыу; вдаться в обман алданыу; вдаться в подробности энәһенән ебенә тиклем тикшереү (төпсөнөү)
ВДВИГАТЬ несов. см. вдвинуть
ВДВИГАТЬСЯ несов. 1. см. вдвинуться 2. страд. от вдвигать
ВДВИЖНОЙ, -ая, -ое асылмалы; вдвижной ящик асылмалы тартма
ВДВИНУТЬ сов. что шыуҙырып (этеп) индереү
ВДВИНУТЬСЯ сов. инеү, инеп китеү (хәрәкәт иттерецҙән )
ВДВОЕ нареч. 1. ике тапҡыр, икеләтә; вдвое сильней икеләтә көслөрәк; вдвое меньше ике тапҡыр кәмерәк 2. икегә, урталай, (ҡап) уртаға; сложить вдвое икегә бөкләү
ВДВОЁМ нареч. икәүләп, икәү, икәүләшеп, икәү бергә; жить вдвоём икәүләп йәшәү
вдвойне нареч. икеләтә, ике тапҡыр; заплатить вдвойне икеләтә түләү
ВДЕВАЛЬНЫЙ, -ая, -ое күҙәүле; вдевальная игла күҙәүле энә
ВДЕВАНИЕ с см. вдевать; вдевание нитки в иглу энәгә еп үткәреү
ВДЕВАТЬ несов. см. вдеть
ВДЕВАТЬСЯ несов. 1. см. вдеться 2. страд. от вдевать
ВДЕВЯТЕРО нареч. туғыҙ тапҡыр (мәртәбә), туғыҙ ҡат, туғыҙлата; вдевятеро больше туғыҙ тапҡыр артыҡ
ВДЕВЯТЕРОМ нареч. туғыҙыбыҙ бергә, туғыҙлап; мы вдевятером беҙ туғыҙыбыҙ бергә
в-девЯтых вводн. сл. туғыҙынсынан
ВДЕЛАТЬ сов. что, во что (вставить внутрь, закрепив) ҡуйыу, индереп нығытыу,
индереп беркетеү; вделать камень в кольцо йөҙөккә ҡаш ҡуйыу
ВДЕЛЫВАТЬ несов. см. вделать
ВДЕЛЫВАТЬСЯ несов. страд. от вделывать
ВДЁРГИВАТЬ несов. см. вдёрнуть
ВДЁРГИВАТЬСЯ несов. страд. от вдёргивать
ВДЁРНУТЬ сов. что, во что (эскә) тартып үткәреү; вдёрнуть шнурки в ботинки ботинкаға бау тартып үткәреү
ВДЁРНУТЬСЯ сов. (эскә) тартып үткәрелеү
ВДЕСЯТЕРО нареч. ун тапҡыр (мәртәбә), ун ҡат, унлата; вдесятеро больше ун тапҡыр артыҡ
ВДЕСЯТЕРОМ нареч. унаулап, унауыбыҙ, уныбыҙ бергә
в-десЯтых вводн. сл. унынсынан
ВДЕТЬ сов. что, во что үткәреү, кейҙереү, һаплау, күҙләү; вдеть нитку в иглу энәнең күҙәүенә еп үткәреү, энә һаплау (һабаҡлау)
вдЕться сов. үткәрелеү, кейҙерелеү, һапланыу, күҙләнеү
ВДОБАВОК нареч.; разг. өҫтәүенә, шуның өҫтөнә, етмәһә
вдовЕть несов.; разг. тол ҡалыу
ВДОВЕЦ м тол ир; вдова ж тол ҡатын ♦ соломенная вдова шутл. иренән ваҡытлыса айырылып торған ҡатын
ВДОВИЙ, -ья, -ье тол ҡатын ...ы; вдовья жизнь тол ҡатын тормошо
ВДОВОЛЬ нареч.; разг. 1. (до полного удовлетворения ) туйғансы, теләгәнсе, етерлек, танһыҡ ҡанғансы; мы вдоволь наелись ягод беҙ туйғансы еләк ашаныҡ 2. в знач. сказ. мул, етерлек, етеш, күп; у нас всего вдоволь беҙҙә бөтәһе лә етерлек
ВДОВСТВО с толлоҡ, тол йәшәү
ВДОВСТВОВАТЬ несов. тол ҡалыу, тол йәшәү
ВДОВУШКА ж; разг., ласк. от вдова тол ҡатынҡай
вдОвый, -ая тол, тол йәшәүсе, тол ҡалған
ВДОГОНКУ нареч.; разг. артынан, артынан баҫтырып (ҡыуып); крикнуть вдогонку артынан ҡысҡырыу; побежать вдогонку артынан баҫтырыу
ВДОЛБИТЬ сов. что 1. (вбить) ҡағып индереү 2. кому; перен., прост. төшөндөрөү, аңлатыу, туҡыу, тылҡыу
ВДОЛЬ нареч. и предлог 1. нареч. буйға, буйына; раскалывать бревно вдоль бүрәнәне буйға ярыу 2. предлог с род. п. буйлап, буйынса; вдоль реки йылға буйлап; вдоль дороги юл буйынан ♦ вдоль и поперёк: 1) (во всех направлениях ) иңләп-буйлап, арҡырыһынан буйына; 2) (до мельчайших подробностей) энәһенән ебенә тиклем, үтәнән-үтәгә
ВДОХ м тын (һулыш) алыу; сделать глубокий вдох тәрән итеп тын алыу
ВДОХНОВЕНИЕ с илһам, ижади күтәренкелек, дәрт, рух; работать с вдохновением илһам
126
ВДАВАТЬСЯ несов. см. вдаться
ВДАВИТЬ сов. что 1. во что батырыу, батырып индереү; вдавить пробку в бутылку бөкөнө шешәгә батырыу 2. (вмять) йәнсеү, йәнсекләү, йәнсеп бөтөрөү, йәмшәйтеү
ВДАВИТЬСЯ сов. 1. (вогнуться, вмяться) иҙелеү, йәнселеү; зерно под колесом вдавилось ашлыҡ тәгәрмәс аҫтында иҙелде 2. (углубиться) соҡорайтып (соҡорлатып) инеп китеү, соҡорлау
ВДАВЛИВАТЬ несов. см. вдавить
ВДАВЛИВАТЬСЯ несов. страд. от вдавливать
ВДАЛЕКЕ и ВДАЛИ нареч. алыҫта, йыраҡта; вдалеке от города ҡаланан алыҫта
ВДАЛЬ нареч. алыҫҡа, йыраҡҡа; глядеть вдаль алыҫҡа ҡарау
ВДАТЬСЯ сов. 1. (вклиниться) инеп китеү (тороу), эскә (төпкә) инеү; скала вдалась в море ҡая диңгеҙгә инеп тора 2. батыу, батып инеү, тишеп инеү, йәнсеп инеү, соҡорайтып инеп китеү 3. перен. (предаться чему-л.) бирелеү (бирелеп китеү), мауығыу; вдаться в мечтательность хыялға бирелеп китеү ♦ вдаться в крайности бер сиктән икенсеһенә һуғылыу; вдаться в обман алданыу; вдаться в подробности энәһенән ебенә тиклем тикшереү (төпсөнөү)
ВДВИГАТЬ несов. см. вдвинуть
ВДВИГАТЬСЯ несов. 1. см. вдвинуться 2. страд. от вдвигать
ВДВИЖНОЙ, -ая, -ое асылмалы; вдвижной ящик асылмалы тартма
ВДВИНУТЬ сов. что шыуҙырып (этеп) индереү
ВДВИНУТЬСЯ сов. инеү, инеп китеү (хәрәкәт иттерецҙән )
ВДВОЕ нареч. 1. ике тапҡыр, икеләтә; вдвое сильней икеләтә көслөрәк; вдвое меньше ике тапҡыр кәмерәк 2. икегә, урталай, (ҡап) уртаға; сложить вдвое икегә бөкләү
ВДВОЁМ нареч. икәүләп, икәү, икәүләшеп, икәү бергә; жить вдвоём икәүләп йәшәү
вдвойне нареч. икеләтә, ике тапҡыр; заплатить вдвойне икеләтә түләү
ВДЕВАЛЬНЫЙ, -ая, -ое күҙәүле; вдевальная игла күҙәүле энә
ВДЕВАНИЕ с см. вдевать; вдевание нитки в иглу энәгә еп үткәреү
ВДЕВАТЬ несов. см. вдеть
ВДЕВАТЬСЯ несов. 1. см. вдеться 2. страд. от вдевать
ВДЕВЯТЕРО нареч. туғыҙ тапҡыр (мәртәбә), туғыҙ ҡат, туғыҙлата; вдевятеро больше туғыҙ тапҡыр артыҡ
ВДЕВЯТЕРОМ нареч. туғыҙыбыҙ бергә, туғыҙлап; мы вдевятером беҙ туғыҙыбыҙ бергә
в-девЯтых вводн. сл. туғыҙынсынан
ВДЕЛАТЬ сов. что, во что (вставить внутрь, закрепив) ҡуйыу, индереп нығытыу,
индереп беркетеү; вделать камень в кольцо йөҙөккә ҡаш ҡуйыу
ВДЕЛЫВАТЬ несов. см. вделать
ВДЕЛЫВАТЬСЯ несов. страд. от вделывать
ВДЁРГИВАТЬ несов. см. вдёрнуть
ВДЁРГИВАТЬСЯ несов. страд. от вдёргивать
ВДЁРНУТЬ сов. что, во что (эскә) тартып үткәреү; вдёрнуть шнурки в ботинки ботинкаға бау тартып үткәреү
ВДЁРНУТЬСЯ сов. (эскә) тартып үткәрелеү
ВДЕСЯТЕРО нареч. ун тапҡыр (мәртәбә), ун ҡат, унлата; вдесятеро больше ун тапҡыр артыҡ
ВДЕСЯТЕРОМ нареч. унаулап, унауыбыҙ, уныбыҙ бергә
в-десЯтых вводн. сл. унынсынан
ВДЕТЬ сов. что, во что үткәреү, кейҙереү, һаплау, күҙләү; вдеть нитку в иглу энәнең күҙәүенә еп үткәреү, энә һаплау (һабаҡлау)
вдЕться сов. үткәрелеү, кейҙерелеү, һапланыу, күҙләнеү
ВДОБАВОК нареч.; разг. өҫтәүенә, шуның өҫтөнә, етмәһә
вдовЕть несов.; разг. тол ҡалыу
ВДОВЕЦ м тол ир; вдова ж тол ҡатын ♦ соломенная вдова шутл. иренән ваҡытлыса айырылып торған ҡатын
ВДОВИЙ, -ья, -ье тол ҡатын ...ы; вдовья жизнь тол ҡатын тормошо
ВДОВОЛЬ нареч.; разг. 1. (до полного удовлетворения ) туйғансы, теләгәнсе, етерлек, танһыҡ ҡанғансы; мы вдоволь наелись ягод беҙ туйғансы еләк ашаныҡ 2. в знач. сказ. мул, етерлек, етеш, күп; у нас всего вдоволь беҙҙә бөтәһе лә етерлек
ВДОВСТВО с толлоҡ, тол йәшәү
ВДОВСТВОВАТЬ несов. тол ҡалыу, тол йәшәү
ВДОВУШКА ж; разг., ласк. от вдова тол ҡатынҡай
вдОвый, -ая тол, тол йәшәүсе, тол ҡалған
ВДОГОНКУ нареч.; разг. артынан, артынан баҫтырып (ҡыуып); крикнуть вдогонку артынан ҡысҡырыу; побежать вдогонку артынан баҫтырыу
ВДОЛБИТЬ сов. что 1. (вбить) ҡағып индереү 2. кому; перен., прост. төшөндөрөү, аңлатыу, туҡыу, тылҡыу
ВДОЛЬ нареч. и предлог 1. нареч. буйға, буйына; раскалывать бревно вдоль бүрәнәне буйға ярыу 2. предлог с род. п. буйлап, буйынса; вдоль реки йылға буйлап; вдоль дороги юл буйынан ♦ вдоль и поперёк: 1) (во всех направлениях ) иңләп-буйлап, арҡырыһынан буйына; 2) (до мельчайших подробностей) энәһенән ебенә тиклем, үтәнән-үтәгә
ВДОХ м тын (һулыш) алыу; сделать глубокий вдох тәрән итеп тын алыу
ВДОХНОВЕНИЕ с илһам, ижади күтәренкелек, дәрт, рух; работать с вдохновением илһам
126