Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 129 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВЕЛИЧАВОСТЬ
2. (эпоха) дәүер, быуат; каменный век таш быуат; средние века урта быуаттар 3. (жизнь) ғүмер; на моём веку минең ғүмеремдә; прожить свой век үҙ ғүмереңде йәшәү 4. разг. (вечность) оҙаҡ (күп) ваҡыт; века прошли бик күп ваҡыттар үтте 5. в знач. нареч.; разг. (всегда, вечно) һәр ваҡыт, ғүмер буйына, гел; век слушать һәр ваҡыт тыңлау; век дома сидеть ғүмер баҡый өйҙә ултырыу ♦ веки вечные иҫ китмәле (бик) оҙаҡ; на веки вечные мәңгегә, ғүмергә, бөтөнләйгә; во веки веков уст. ғүмергә, ғүмер буйына, ғүмер-ғүмергә, мәңгегә, һәр ваҡыт, гел; в кои веки ҡасандан бирле, бик һирәк; испокон (спо-кон) веку (веков) элек-электән, бик күптән, борон-борондан, әүәл-әүәлдән
вЕки мн. (ед. веко с) күҙ ҡабағы; верхние веки күҙҙең өҫкө ҡабаҡтары
ВЕКОВАТЬ несов.; разг. ғүмер итеү, ғүмер һөрөү, йәшәү; бобылём вековать япа-яңғыҙ йәшәү ♦ век вековать фольк. ғүмер итеү, ғүмер һөрөү, йәшәү
ВЕКОВЕЧНЫЙ, -ая, -ое мәңгелек, ғүмерлек, борондан (ғүмер-ғүмергә, элек-электән) килгән
ВЕКОВОЙ, -ая, -ое 1. бик ҡарт (кцп йәшәгән ); вековой дуб бик ҡарт (йөҙйәшәр) имән 2. боронғо, быуаттар буйына (элек-электән) килгән; вековые обычаи боронғо ғөрөф-ғәҙәттәр; вековые чаяния народов халыҡтарҙың элек-электән килгән өмөтө
ВЕКСЕЛЕДАТЕЛЬ м вексель биреп тороусы, вексель биреүсе
ВЕКСЕЛЕДЕРЖАТЕЛЬ м вексель тотоусы
ВЕКСЕЛЬ м вексель (кемгә булһа ла билдәле ваҡыт эсендә аҡса тцләргә бирелгән яҙма йөкләмә); уплатить по векселю вексель буйынса түләү
ВЕКСЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое вексель ...ы; вексельный курс вексель курсы; вексельное право вексель хоҡуғы
ВЕКТОР м; мат. вектор (билдәле урыны һәм йцнәлеше булган тура һыҙыҡ)
векторный, -ая, -ое мат. вектор ...ы; векторная величина вектор дәүмәле ♦ векторное исчисление вектор иҫәпләүҙәре
ВЕЛЕНЕВЫЙ: веленевая бумага велен ҡағыҙ (югары сортлы ҡаты ҡагыҙ)
ВЕЛЕНИЕ с бойороҡ, әмер, фарман, ҡушыу; по велению времени ваҡыт ҡушыуы буйынса ♦ по щучьему велению бер кем дә ҡыҫылмайынса, үҙенән-үҙе, тылсым көсө менән
ВЕЛЕРЕЧИВЫЙ, -ая, -ое книжн., уст., ирон. күп һүҙле, оҫта телле; велеречивый человек оҫта телле кеше
велЕть сов., несов. кому-чему, что ҡушыу, бойороу, әмер биреү; сердце велит йөрәк ҡуша; велеть явиться килергә ҡушыу ♦ велеть долго жить үлеү
ВЕЛИКАН м алпамыша, ҙур кәүҙәле кеше
велИкий, -ая, -ое 1. ҙур, оло, ныҡ; великая радость ҙур шатлыҡ; великое зло оло яуызлыҡ; великое удивление ныҡ аптырау 2. ҙур, киң, иркен; ботинки велики ботинкалар ҙур 3. бөйөк; великая держава бөйөк держава; великий учёный бөйөк ғалим; великий полководец бөйөк полководец 4. (в составе различных названий и терминов) бөйөк; Великое княжество Владимирское Бөйөк Владимир кенәзлеге ♦ великое множество икһеҙ-сикһеҙ күп; (не) велика важность (беда) әһәмиәте юҡ, апты-рарлыҡ (бошонорлоҡ) түгел, иҫ китәрлек түгел, артыҡ зыяны юҡ; от мала до велика йәше-ҡар-ты, олоһо-кесеһе
ВЕЛИКОВОЗРАСТНЫЙ и уст. ВЕЛИКОВОЗРАСТНЫЙ, -ая, -ое йәше уҙған (үткән), оло йәштәге; великовозрастный ученик (уҡыуҙан) йәше уҙған уҡыусы
ВЕЛИКОДЕРЖАВНЫЙ, -ая, -ое 1. уст. бөйөк держава ...ы; великодержавная сила бөйөк держава көсө 2. (стремящийся к господству над более слабыми) бөйөк держава ...ы; великодержавные народы бөйөк держава халыҡтары ♦ великодержавный шовинизм бөйөк державасылыҡ шовинизмы
ВЕЛИКОДУШИЕ с киң (хуш) күңеллелек, миһырбанлылыҡ, мөрәүәт; он является образцом великодушия ул киң күңеллелек өлгөһө булып тора
ВЕЛИКОДУШНИЧАТЬ несов.; разг. киң (хуш) күңеллелек күрһәтеү, киң күңеллелек күрһәтеп маташыу
ВЕЛИКОДУШНЫЙ, -ая, -ое 1. киң (хуш) күңелле, миһырбанлы, мөрәүәтле; великодушный человек киң күңелле кеше 2. (продиктованный великодушием) киң күңелдән, ихлас эшләнгән; великодушный поступок ихлас эшләнгән эш
ВЕЛИКОЛЕПИЕ с күркәмлек, гүзәллек, зин-нәтлелек
ВЕЛИКОЛЕПНЫЙ, -ая, -ое 1. (роскошный) күркәм, гүзәл, бик матур, зиннәтле; великолепный дворец күркәм (зиннәтле) һарай; великолепный вид бик матур ҡиәфәт 2. разг. (отличный ) бик шәп, бына тигән, бик яҡшы, бик һәйбәт; великолепный певец бик шәп йырсы
ВЕЛИКОРУССКИЙ, -ая, -ое уст. великорус ...ы; великорусские говоры великорус һөйләштәре
ВЕЛИКОРУСЫ мн. (ед. великорус м); уст. великорустар (урыҫтарҙың элекке исеме)
ВЕЛИКОСВЕТСКИЙ, -ая, -ое уст. аҡһөйәктәр ...ы, юғары синыфтар ...ы; великосветский салон аҡһөйәктәр салоны
ВЕЛИКОСТЬ ж; книжн., уст. әһәмиәтлелек, мөһимлек
ВЕЛИЧАВОСТЬ ж мөһабәтлек, олпатлылыҡ, тантаналылыҡ
129
5 зак. 2.0084.05
2. (эпоха) дәүер, быуат; каменный век таш быуат; средние века урта быуаттар 3. (жизнь) ғүмер; на моём веку минең ғүмеремдә; прожить свой век үҙ ғүмереңде йәшәү 4. разг. (вечность) оҙаҡ (күп) ваҡыт; века прошли бик күп ваҡыттар үтте 5. в знач. нареч.; разг. (всегда, вечно) һәр ваҡыт, ғүмер буйына, гел; век слушать һәр ваҡыт тыңлау; век дома сидеть ғүмер баҡый өйҙә ултырыу ♦ веки вечные иҫ китмәле (бик) оҙаҡ; на веки вечные мәңгегә, ғүмергә, бөтөнләйгә; во веки веков уст. ғүмергә, ғүмер буйына, ғүмер-ғүмергә, мәңгегә, һәр ваҡыт, гел; в кои веки ҡасандан бирле, бик һирәк; испокон (спо-кон) веку (веков) элек-электән, бик күптән, борон-борондан, әүәл-әүәлдән
вЕки мн. (ед. веко с) күҙ ҡабағы; верхние веки күҙҙең өҫкө ҡабаҡтары
ВЕКОВАТЬ несов.; разг. ғүмер итеү, ғүмер һөрөү, йәшәү; бобылём вековать япа-яңғыҙ йәшәү ♦ век вековать фольк. ғүмер итеү, ғүмер һөрөү, йәшәү
ВЕКОВЕЧНЫЙ, -ая, -ое мәңгелек, ғүмерлек, борондан (ғүмер-ғүмергә, элек-электән) килгән
ВЕКОВОЙ, -ая, -ое 1. бик ҡарт (кцп йәшәгән ); вековой дуб бик ҡарт (йөҙйәшәр) имән 2. боронғо, быуаттар буйына (элек-электән) килгән; вековые обычаи боронғо ғөрөф-ғәҙәттәр; вековые чаяния народов халыҡтарҙың элек-электән килгән өмөтө
ВЕКСЕЛЕДАТЕЛЬ м вексель биреп тороусы, вексель биреүсе
ВЕКСЕЛЕДЕРЖАТЕЛЬ м вексель тотоусы
ВЕКСЕЛЬ м вексель (кемгә булһа ла билдәле ваҡыт эсендә аҡса тцләргә бирелгән яҙма йөкләмә); уплатить по векселю вексель буйынса түләү
ВЕКСЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое вексель ...ы; вексельный курс вексель курсы; вексельное право вексель хоҡуғы
ВЕКТОР м; мат. вектор (билдәле урыны һәм йцнәлеше булган тура һыҙыҡ)
векторный, -ая, -ое мат. вектор ...ы; векторная величина вектор дәүмәле ♦ векторное исчисление вектор иҫәпләүҙәре
ВЕЛЕНЕВЫЙ: веленевая бумага велен ҡағыҙ (югары сортлы ҡаты ҡагыҙ)
ВЕЛЕНИЕ с бойороҡ, әмер, фарман, ҡушыу; по велению времени ваҡыт ҡушыуы буйынса ♦ по щучьему велению бер кем дә ҡыҫылмайынса, үҙенән-үҙе, тылсым көсө менән
ВЕЛЕРЕЧИВЫЙ, -ая, -ое книжн., уст., ирон. күп һүҙле, оҫта телле; велеречивый человек оҫта телле кеше
велЕть сов., несов. кому-чему, что ҡушыу, бойороу, әмер биреү; сердце велит йөрәк ҡуша; велеть явиться килергә ҡушыу ♦ велеть долго жить үлеү
ВЕЛИКАН м алпамыша, ҙур кәүҙәле кеше
велИкий, -ая, -ое 1. ҙур, оло, ныҡ; великая радость ҙур шатлыҡ; великое зло оло яуызлыҡ; великое удивление ныҡ аптырау 2. ҙур, киң, иркен; ботинки велики ботинкалар ҙур 3. бөйөк; великая держава бөйөк держава; великий учёный бөйөк ғалим; великий полководец бөйөк полководец 4. (в составе различных названий и терминов) бөйөк; Великое княжество Владимирское Бөйөк Владимир кенәзлеге ♦ великое множество икһеҙ-сикһеҙ күп; (не) велика важность (беда) әһәмиәте юҡ, апты-рарлыҡ (бошонорлоҡ) түгел, иҫ китәрлек түгел, артыҡ зыяны юҡ; от мала до велика йәше-ҡар-ты, олоһо-кесеһе
ВЕЛИКОВОЗРАСТНЫЙ и уст. ВЕЛИКОВОЗРАСТНЫЙ, -ая, -ое йәше уҙған (үткән), оло йәштәге; великовозрастный ученик (уҡыуҙан) йәше уҙған уҡыусы
ВЕЛИКОДЕРЖАВНЫЙ, -ая, -ое 1. уст. бөйөк держава ...ы; великодержавная сила бөйөк держава көсө 2. (стремящийся к господству над более слабыми) бөйөк держава ...ы; великодержавные народы бөйөк держава халыҡтары ♦ великодержавный шовинизм бөйөк державасылыҡ шовинизмы
ВЕЛИКОДУШИЕ с киң (хуш) күңеллелек, миһырбанлылыҡ, мөрәүәт; он является образцом великодушия ул киң күңеллелек өлгөһө булып тора
ВЕЛИКОДУШНИЧАТЬ несов.; разг. киң (хуш) күңеллелек күрһәтеү, киң күңеллелек күрһәтеп маташыу
ВЕЛИКОДУШНЫЙ, -ая, -ое 1. киң (хуш) күңелле, миһырбанлы, мөрәүәтле; великодушный человек киң күңелле кеше 2. (продиктованный великодушием) киң күңелдән, ихлас эшләнгән; великодушный поступок ихлас эшләнгән эш
ВЕЛИКОЛЕПИЕ с күркәмлек, гүзәллек, зин-нәтлелек
ВЕЛИКОЛЕПНЫЙ, -ая, -ое 1. (роскошный) күркәм, гүзәл, бик матур, зиннәтле; великолепный дворец күркәм (зиннәтле) һарай; великолепный вид бик матур ҡиәфәт 2. разг. (отличный ) бик шәп, бына тигән, бик яҡшы, бик һәйбәт; великолепный певец бик шәп йырсы
ВЕЛИКОРУССКИЙ, -ая, -ое уст. великорус ...ы; великорусские говоры великорус һөйләштәре
ВЕЛИКОРУСЫ мн. (ед. великорус м); уст. великорустар (урыҫтарҙың элекке исеме)
ВЕЛИКОСВЕТСКИЙ, -ая, -ое уст. аҡһөйәктәр ...ы, юғары синыфтар ...ы; великосветский салон аҡһөйәктәр салоны
ВЕЛИКОСТЬ ж; книжн., уст. әһәмиәтлелек, мөһимлек
ВЕЛИЧАВОСТЬ ж мөһабәтлек, олпатлылыҡ, тантаналылыҡ
129
5 зак. 2.0084.05