Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 138 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВЕШАТЬ
тинаны стенаға элеп ҡуйыу 2. кого (казнить) аҫыу, аҫып үлтереү ♦ вешать голову башты түбән эйеү, төшөнкөлөккә (өмөтһөҙлөккә) бирелеү; вешать нос танау төшөү; вешать собак на кого бәлә тағыу; хоть топор вешай тын алғыһыҙ, тынсыу, ҡара төтөн
ВЕШАТЬ II несов. кого-что (взвешивать) үлсәү
ВЕШАТЬСЯ I несов. 1. аҫылыныу 2. страд. от вешать I ♦ вешаться на шею муйынға аҫылыныу
ВЕШАТЬСЯ II несов. 1. (взвешиваться) үлсәнеү 2. страд. от вешать II
ВЕШИТЬ несов. что; геод. билдә ҡуйыу; вешить дорогу юлға билдә ҡуйыу
вЕшка ж; уменьш. от веха
вЕшний, -яя, -ее уст. яҙғы; вешние воды яҙғы һыуҙар; вешние лучи яҙғы нурҙар
ВЕЩАНИЕ с 1. см. вещать; дар вещания һөйләү оҫталығы 2. радиотапшырыу, радионан һөйләү
ВЕЩАТЬ несов. 1. уст., высок. һөйләү, хәбәр итеү 2. (предсказывать) алдан белдереү, күрәҙәлек итеү 3. (передавать для слушания — о радио, телевидении) тапшырыу, хәбәр тапшырыу
ВЕЩЕВОЙ, -ая, -ое 1. әйберләтә, әйбер менән; вещевое довольствие әйберләтә тәьмин итеү; вещевое снабжение әйбер менән тәьмин итеү 2. әйбер ...ы, нәмә ...ы; вещевой склад әйбер склады; вещевой мешок әйбер тоғо
ВЕЩЕСТВЕННОСТЬ ж матдилыҡ; вещественность мира донъяның матдилығы
ВЕЩЕСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. филос. (материальный ) матди; вещественный мир матди донъя 2. (состоящий из вещей) әйберләтә ...ы, әйберҙәр нигеҙендә, әйберҙәр ...ы; вещественный урон әйберләтә зыян ♦ вещественные доказательства юр. әйберләтә (матди) дәлил
ВЕЩЕСТВО с матдә; органическое вещество органик матдә; химическое вещество химик матдә; горючее вещество яныусы матдә; отравляющее вещество ағыулаусы матдә
вЕщий, -ая, -ее 1. уст. (проницательный) зирәк аҡыллы, үтә күреүсе, алдан күрә белеүсе 2. күрәҙәлек ителгән, киләсәкте әйтеүсе, алдан әйтелгән, юралған; вещие слова киләсәкте әйтеүсе һүҙҙәр (юрау)
ВЕЩИЦА ж 1. уменьш. от вещь 1; 2. (небольшое музыкальное или литературное произведение ) әҫәр
вЕщный, -ая, -ое спец. әйберләтә ♦ вещное право юр. әйбергә булған хоҡуҡ (әйберҙәргә эйә булыу нормаларын билдәләгән гражданлыҡ хо-ҡугы )
ВЕЩУН м и ВЕЩУНЬЯ ж; уст. (прорицатель и прорицательница) күрәҙәсе, киләсәкте алдан әйтеүсе, юраусы
ВЕЩЬ ж 1. әйбер, нәмә 2. мн. вещи (об одежде и т.д.) кейемдәр, кейем-һалым 3. мн. вещи
(имущество) әйберҙәр, мөлкәт 4. (произведение литературы, искусства, науки) әҫәр; написать хорошую вещь яҡшы әҫәр яҙыу 5. (явление действительности , факт) күренеш, хәл, ваҡиға, хәл-ваҡиға; вникать в причину вещей хәл-ваҡиғаларҙың сәбәптәренә төшөнөү 6. (нечто, что-то) нәмә, ниҙер; странная вещь сердце человеческое кеше йөрәге ғәжәп нәмә 7. обычно мн. вещи; филос. нәмә, зат; есть вещи вне нашего сознания беҙҙең аңыбыҙҙан тыш нәмәләр бар ♦ в порядке вещей ғәҙәттәге, тәбиғи; называть вещи своими именами дөрөҫөн һөйләү, тураһын әйтеү
вЕялка ж; с. -х. елгәргес
ВЕЯЛЬЩИК м и ВЕЯЛЬЩИЦА ж елгәреү-
се, елгәргестә эшләүсе
ВЕЯНИЕ с 1. иҫеү, өрөү (ел); лёгкое веяние ветра елдең йомшаҡ ҡына иҫеүе 2. билге, билдә; первые веяния осени көҙҙөң беренсе билдәләре 3. перен. (направление, тенденция) ағым, йүнәлеш; новые веяния в искусстве сәнғәттәге яңы йүнәлештәр
вЕяный, -ая, -ое елгәргән, елгәрелгән; веяное зерно елгәрелгән ашлыҡ
вЕять несов. 1. (дуть — о слабом ветре) иҫеү, өрөү; ветер веет ел иҫә 2. чем обычно безл. бәреү, еҫе килеү, аңҡыу; веет прохладой һалҡын бәрелә; веет весной яҙ еҫе килә 3. (развеваться ) елберҙәү; веют знамёна байраҡтар ел-берҙәй 4. что и без доп. (очищать зерно) елгәреү; веять пшеницу бойҙай елгәреү
ВЖАТЬ сов. что ҡыҫыу, ҡыҫтырыу
ВЖАТЬСЯ сов. ҡыҫылыу, һырыныу; вжаться в спинку сиденья ултырғыс арҡаһына һырыныу
ВЖИВАТЬСЯ несов. см. вжиться
ВЖИТЬСЯ сов.; разг. (свыкнуться) эйәләшеү, күнегеү, үҙләшеү, инеп китеү; актёр вжился в свою роль актер үҙенең роленә инеп китте
ВЗ... (взо..., взъ..., вс...) приставка
1. хәрәкәттең югарыга ҡарай йцнәлешен белдерә, мәҫ., взлететь юғарыға ҡарай осоу
2. хәрәкәттең йә берәй хәлдең көсәйецен, арта барыуын, мәҫ., взбухнуть бүртеп (ҡабарып) китеү; взорвать шартлатыу; взвыть (о животных ) олоп ебәреү; (о человеке) үкереп илап ебәреү
3. хәрәкәттең тамамланыуын, тулыланырын , мәҫ., взбесить асыуын ҡабартыу (үртәү); взболтать болғатыу, туғыу (туҡыу); встать туҡтау (туҡталыу)
ВЗАД: взад и вперёд артҡа-алға, үрле-түрле, тегеләй ҙә былай; ни взад, ни вперёд ни артҡа, ни алға (бармау); йә ары, йә бире (йөрөмәү); бер урында туҡтап ҡалыу
ВЗАИМНОСТЬ ж уртаҡлыҡ, ҡара-ҡаршы (үҙ-ара) мөнәсәбәттәшлек, хөрмәт, дуҫлыҡ,
138
тинаны стенаға элеп ҡуйыу 2. кого (казнить) аҫыу, аҫып үлтереү ♦ вешать голову башты түбән эйеү, төшөнкөлөккә (өмөтһөҙлөккә) бирелеү; вешать нос танау төшөү; вешать собак на кого бәлә тағыу; хоть топор вешай тын алғыһыҙ, тынсыу, ҡара төтөн
ВЕШАТЬ II несов. кого-что (взвешивать) үлсәү
ВЕШАТЬСЯ I несов. 1. аҫылыныу 2. страд. от вешать I ♦ вешаться на шею муйынға аҫылыныу
ВЕШАТЬСЯ II несов. 1. (взвешиваться) үлсәнеү 2. страд. от вешать II
ВЕШИТЬ несов. что; геод. билдә ҡуйыу; вешить дорогу юлға билдә ҡуйыу
вЕшка ж; уменьш. от веха
вЕшний, -яя, -ее уст. яҙғы; вешние воды яҙғы һыуҙар; вешние лучи яҙғы нурҙар
ВЕЩАНИЕ с 1. см. вещать; дар вещания һөйләү оҫталығы 2. радиотапшырыу, радионан һөйләү
ВЕЩАТЬ несов. 1. уст., высок. һөйләү, хәбәр итеү 2. (предсказывать) алдан белдереү, күрәҙәлек итеү 3. (передавать для слушания — о радио, телевидении) тапшырыу, хәбәр тапшырыу
ВЕЩЕВОЙ, -ая, -ое 1. әйберләтә, әйбер менән; вещевое довольствие әйберләтә тәьмин итеү; вещевое снабжение әйбер менән тәьмин итеү 2. әйбер ...ы, нәмә ...ы; вещевой склад әйбер склады; вещевой мешок әйбер тоғо
ВЕЩЕСТВЕННОСТЬ ж матдилыҡ; вещественность мира донъяның матдилығы
ВЕЩЕСТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. филос. (материальный ) матди; вещественный мир матди донъя 2. (состоящий из вещей) әйберләтә ...ы, әйберҙәр нигеҙендә, әйберҙәр ...ы; вещественный урон әйберләтә зыян ♦ вещественные доказательства юр. әйберләтә (матди) дәлил
ВЕЩЕСТВО с матдә; органическое вещество органик матдә; химическое вещество химик матдә; горючее вещество яныусы матдә; отравляющее вещество ағыулаусы матдә
вЕщий, -ая, -ее 1. уст. (проницательный) зирәк аҡыллы, үтә күреүсе, алдан күрә белеүсе 2. күрәҙәлек ителгән, киләсәкте әйтеүсе, алдан әйтелгән, юралған; вещие слова киләсәкте әйтеүсе һүҙҙәр (юрау)
ВЕЩИЦА ж 1. уменьш. от вещь 1; 2. (небольшое музыкальное или литературное произведение ) әҫәр
вЕщный, -ая, -ое спец. әйберләтә ♦ вещное право юр. әйбергә булған хоҡуҡ (әйберҙәргә эйә булыу нормаларын билдәләгән гражданлыҡ хо-ҡугы )
ВЕЩУН м и ВЕЩУНЬЯ ж; уст. (прорицатель и прорицательница) күрәҙәсе, киләсәкте алдан әйтеүсе, юраусы
ВЕЩЬ ж 1. әйбер, нәмә 2. мн. вещи (об одежде и т.д.) кейемдәр, кейем-һалым 3. мн. вещи
(имущество) әйберҙәр, мөлкәт 4. (произведение литературы, искусства, науки) әҫәр; написать хорошую вещь яҡшы әҫәр яҙыу 5. (явление действительности , факт) күренеш, хәл, ваҡиға, хәл-ваҡиға; вникать в причину вещей хәл-ваҡиғаларҙың сәбәптәренә төшөнөү 6. (нечто, что-то) нәмә, ниҙер; странная вещь сердце человеческое кеше йөрәге ғәжәп нәмә 7. обычно мн. вещи; филос. нәмә, зат; есть вещи вне нашего сознания беҙҙең аңыбыҙҙан тыш нәмәләр бар ♦ в порядке вещей ғәҙәттәге, тәбиғи; называть вещи своими именами дөрөҫөн һөйләү, тураһын әйтеү
вЕялка ж; с. -х. елгәргес
ВЕЯЛЬЩИК м и ВЕЯЛЬЩИЦА ж елгәреү-
се, елгәргестә эшләүсе
ВЕЯНИЕ с 1. иҫеү, өрөү (ел); лёгкое веяние ветра елдең йомшаҡ ҡына иҫеүе 2. билге, билдә; первые веяния осени көҙҙөң беренсе билдәләре 3. перен. (направление, тенденция) ағым, йүнәлеш; новые веяния в искусстве сәнғәттәге яңы йүнәлештәр
вЕяный, -ая, -ое елгәргән, елгәрелгән; веяное зерно елгәрелгән ашлыҡ
вЕять несов. 1. (дуть — о слабом ветре) иҫеү, өрөү; ветер веет ел иҫә 2. чем обычно безл. бәреү, еҫе килеү, аңҡыу; веет прохладой һалҡын бәрелә; веет весной яҙ еҫе килә 3. (развеваться ) елберҙәү; веют знамёна байраҡтар ел-берҙәй 4. что и без доп. (очищать зерно) елгәреү; веять пшеницу бойҙай елгәреү
ВЖАТЬ сов. что ҡыҫыу, ҡыҫтырыу
ВЖАТЬСЯ сов. ҡыҫылыу, һырыныу; вжаться в спинку сиденья ултырғыс арҡаһына һырыныу
ВЖИВАТЬСЯ несов. см. вжиться
ВЖИТЬСЯ сов.; разг. (свыкнуться) эйәләшеү, күнегеү, үҙләшеү, инеп китеү; актёр вжился в свою роль актер үҙенең роленә инеп китте
ВЗ... (взо..., взъ..., вс...) приставка
1. хәрәкәттең югарыга ҡарай йцнәлешен белдерә, мәҫ., взлететь юғарыға ҡарай осоу
2. хәрәкәттең йә берәй хәлдең көсәйецен, арта барыуын, мәҫ., взбухнуть бүртеп (ҡабарып) китеү; взорвать шартлатыу; взвыть (о животных ) олоп ебәреү; (о человеке) үкереп илап ебәреү
3. хәрәкәттең тамамланыуын, тулыланырын , мәҫ., взбесить асыуын ҡабартыу (үртәү); взболтать болғатыу, туғыу (туҡыу); встать туҡтау (туҡталыу)
ВЗАД: взад и вперёд артҡа-алға, үрле-түрле, тегеләй ҙә былай; ни взад, ни вперёд ни артҡа, ни алға (бармау); йә ары, йә бире (йөрөмәү); бер урында туҡтап ҡалыу
ВЗАИМНОСТЬ ж уртаҡлыҡ, ҡара-ҡаршы (үҙ-ара) мөнәсәбәттәшлек, хөрмәт, дуҫлыҡ,
138