Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 145 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВИД
ВЗЪЕРОШИТЬСЯ сов.; разг. туҙғыу, тырпайыу, ҡабарыу; усы взъерошились мыйыҡ-тар(ы) тырпайған
взъесться сов. на кого-что; разг. ҡанығыу, йәбешеү
ВЗЪЕХАТЬ сов. менеү (ҡалҡыу урынға); взъехать на берег ярға менеү
ВЗЪЯРИТЬ сов. кого-что; разг. асыуландырыу, асыуына тейеү, ярһытыу
ВЗЪЯРИТЬСЯ сов.; разг. асыуланыу, ярһыу
ВЗЫВАТЬ несов. к кому-чему, о чём; высок. (призывать) өндәү, саҡырыу; взывать к справедливости ғәҙеллеккә саҡырыу; взывать о пОмощи ярҙамға саҡырыу
ВЗЫГРАТЬ сов. 1. уйынсаҡланыу, уйнаҡлау, кәйефләнеү; конь взыграл ат уйынсаҡлана башланы 2. ҡотороу, хәрәкәткә килеү, тулҡынланыу; море взыграло диңгеҙ ҡоторондо ♦ взыграла душа; взыграло сердце күңел күтәрелеп китте
ВЗЫСКАНИЕ с 1. см. взыскать 1; 2. (наказание ) яза, шелтә; дисциплинарное взыскание дисциплинар яза; наложить взыскание шелтә биреү
ВЗЫСКАТЕЛЬНОСТЬ ж талапсанлыҡ; проявить взыскательность талапсанлыҡ күрһәтеү
ВЗЫСКАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое талапсан; взыскательный критик талапсан тәнҡитсе
ВЗЫСКАТЬ сов. 1. что, с кого түләтеү, тү-ләттереү; взыскать налог һалым түләтеү; взыскать штраф штраф түләтеү 2. с кого-чего и без доп. (привлечь к ответственности) яза биреү, яуапҡа тарттырыу ♦ не взыщи(те) ғәйепкә ал-ма(ғыҙ), ғәйеп итмә(геҙ)
ВЗЫСКИВАТЬ несов. см. взыскать 1
ВЗЫСКИВАТЬСЯ несов. страд. от взыскивать
ВЗЯТИЕ с (баҫып) алыу, алыныу; взятие укрепления нығытманы алыу; взятие власти власты алыу
ВЗЯТКА ж 1. ришүәт; брать взятку ришүәт алыу 2. (в картах) взятка ♦ взятки гладки с кого бер нәмә лә ала (эшләтә, таптыра) алмайһың
ВЗЯТОК м; пчел. табыш, бал йыйымы (бал ҡорттарының бер ваҡытта йыйған балы)
ВЗЯТОЧНИК м и ВЗЯТОЧНИЦА ж ришүәтсе, ришүәт алыусы
ВЗЯТОЧНИЧЕСКИЙ, -ая, -ое ришүәт ...ы, ришүәтселек ...ы; взяточнические приёмы ри-шүәтселек алымдары
ВЗЯТОЧНИЧЕСТВО с ришүәтселек, ришүәт алыу
ВЗЯТЬ сов. 1. см. брать 1—3, 5 — 13; 2. кого-что (арестовать) ҡулға алыу; взять преступника енәйәтсене ҡулға алыу 3. что (в сочетании с союзами “ да ”, “ и ”, “ да и ”) тотоу, тоторға; возьму да скажу тотормон да әйтермен; взять и поехать тоторға ла китергә 4. кого-что (в соче
тании с частицами “ хотя ”, “ хотя бы ”) алыу, алып ҡарау; взять хотя бы учителей уҡытыусыларҙы алып ҡарайыҡ; возьми хоть сестру апайыңды ғына ал ♦ взять быка за рога ҡыйыу эш итеү; взять верх өҫтөнлөк алыу, өҫкә сығыу, еңеү; взять пример үрнәк алыу; взять в свои руки үҙ ҡулы аҫтына алыу, буйһондороу; взять себя в руки үҙеңде ҡулға алыу, тыйылыу; наша взяла беҙҙең яҡ еңде; не дорого возьмёт оҙаҡ уйлап тормай, уйлап тормайынса; с чего (откуда) он (она и т.д.) взял ҡайҙан алды (нимәнән сығып әйтә) ул уны (һығымта нимә нигеҙендә эшләнгән)
ВЗЯТЬСЯ сов. 1. см. браться 2. разг. үҫеп китеү, ерегеү; яблоня взялась алма ағасы үҫеп китте ♦ взяться за ум аҡылға килеү, берәй нәмә уйлап сығарыу; откуда ни возьмись көтмәгәндә, уйламағанда, ҡапыл килеп сығыу
виадУк м виадук (соҡор, тарлауыҡ аша, таш һәм тимер юл өҫтөнән һалынған кцпер)
ВИБРАТОР м; физ. вибратор (тирбәлец хәрәкәтен барлыҡҡа килтерецсе прибор)
ВИБРАЦИЯ ж 1. физ. вибрация, тирбәлеү; вибрация мотора моторҙың вибрацияһы 2. муз. ҡалтырау; вибрация струны ҡылдың ҡалтырауы
ВИБРИОН м вибрион (бактерия); вибрион холеры ваба вибрионы
ВИБРИРОВАТЬ несов. 1. тирбәлеү, вибрация яһау 2. (о голосе) ҡалтырау
ВИБРОМЕТР м виброметр (вибрацияны цлсәц приборы)
ВИВАРИЙ м; спец. виварий (тәжрибә цт-кәрец өсөн хайуандар урыны)
вивисЕктор м вивисектор (вивисекция белгесе)
вивисЕкция ж вивисекция (берәй ағзаның функцияһын тикшерец маҡсатында тере организмға яһалған операция)
ВИГВАМ м вигвам (Төньяҡ Америка индеец-тарының сыбыҡ-сабыҡтан, ҡабыҡ йәки тиренән яһалған ҡыуышы)
ВИГОНЕВЫЙ, -ая, -ое вигонь ...ы, вигонь, вигондән яһалған; вигоневое прядение вигонь иләү; вигоневый шарф вигонь шарф
ВИГОНЬ ж вигонь (1. зоол. Көньяҡ Амери кала йәшәгән һөтимәр хайуан (ламалар тоҡомона ҡарай) 2. шул хайуандың йөнө һәм унан һуғылған туҡыма 3. мамыҡтан, шырт йөндән иләнгән еп һәм унан һуғылған туҡыма)
ВИД I м 1. (внешность) күренеш, тышҡы күренеш; вид горной реки тау йылғаһы күренеше 2. (внешний облик как состояние) ҡиәфәт, сырай, төҫ; здоровый вид сәләмәт төҫ; больной вид ауырыу төҫ; лукавый вид шаян ҡиәфәт; важный вид эре ҡиәфәт 3. (местность, видимая взором; зрелище) күренеш; вид из окна тәҙрә аша булған күренеш 4. (изображение местности , пейзаж) һүрәт, тәбиғәт күренеше, пейзаж; виды Крыма Ҡырым пейзажы 5. с предлогами
145
ВЗЪЕРОШИТЬСЯ сов.; разг. туҙғыу, тырпайыу, ҡабарыу; усы взъерошились мыйыҡ-тар(ы) тырпайған
взъесться сов. на кого-что; разг. ҡанығыу, йәбешеү
ВЗЪЕХАТЬ сов. менеү (ҡалҡыу урынға); взъехать на берег ярға менеү
ВЗЪЯРИТЬ сов. кого-что; разг. асыуландырыу, асыуына тейеү, ярһытыу
ВЗЪЯРИТЬСЯ сов.; разг. асыуланыу, ярһыу
ВЗЫВАТЬ несов. к кому-чему, о чём; высок. (призывать) өндәү, саҡырыу; взывать к справедливости ғәҙеллеккә саҡырыу; взывать о пОмощи ярҙамға саҡырыу
ВЗЫГРАТЬ сов. 1. уйынсаҡланыу, уйнаҡлау, кәйефләнеү; конь взыграл ат уйынсаҡлана башланы 2. ҡотороу, хәрәкәткә килеү, тулҡынланыу; море взыграло диңгеҙ ҡоторондо ♦ взыграла душа; взыграло сердце күңел күтәрелеп китте
ВЗЫСКАНИЕ с 1. см. взыскать 1; 2. (наказание ) яза, шелтә; дисциплинарное взыскание дисциплинар яза; наложить взыскание шелтә биреү
ВЗЫСКАТЕЛЬНОСТЬ ж талапсанлыҡ; проявить взыскательность талапсанлыҡ күрһәтеү
ВЗЫСКАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое талапсан; взыскательный критик талапсан тәнҡитсе
ВЗЫСКАТЬ сов. 1. что, с кого түләтеү, тү-ләттереү; взыскать налог һалым түләтеү; взыскать штраф штраф түләтеү 2. с кого-чего и без доп. (привлечь к ответственности) яза биреү, яуапҡа тарттырыу ♦ не взыщи(те) ғәйепкә ал-ма(ғыҙ), ғәйеп итмә(геҙ)
ВЗЫСКИВАТЬ несов. см. взыскать 1
ВЗЫСКИВАТЬСЯ несов. страд. от взыскивать
ВЗЯТИЕ с (баҫып) алыу, алыныу; взятие укрепления нығытманы алыу; взятие власти власты алыу
ВЗЯТКА ж 1. ришүәт; брать взятку ришүәт алыу 2. (в картах) взятка ♦ взятки гладки с кого бер нәмә лә ала (эшләтә, таптыра) алмайһың
ВЗЯТОК м; пчел. табыш, бал йыйымы (бал ҡорттарының бер ваҡытта йыйған балы)
ВЗЯТОЧНИК м и ВЗЯТОЧНИЦА ж ришүәтсе, ришүәт алыусы
ВЗЯТОЧНИЧЕСКИЙ, -ая, -ое ришүәт ...ы, ришүәтселек ...ы; взяточнические приёмы ри-шүәтселек алымдары
ВЗЯТОЧНИЧЕСТВО с ришүәтселек, ришүәт алыу
ВЗЯТЬ сов. 1. см. брать 1—3, 5 — 13; 2. кого-что (арестовать) ҡулға алыу; взять преступника енәйәтсене ҡулға алыу 3. что (в сочетании с союзами “ да ”, “ и ”, “ да и ”) тотоу, тоторға; возьму да скажу тотормон да әйтермен; взять и поехать тоторға ла китергә 4. кого-что (в соче
тании с частицами “ хотя ”, “ хотя бы ”) алыу, алып ҡарау; взять хотя бы учителей уҡытыусыларҙы алып ҡарайыҡ; возьми хоть сестру апайыңды ғына ал ♦ взять быка за рога ҡыйыу эш итеү; взять верх өҫтөнлөк алыу, өҫкә сығыу, еңеү; взять пример үрнәк алыу; взять в свои руки үҙ ҡулы аҫтына алыу, буйһондороу; взять себя в руки үҙеңде ҡулға алыу, тыйылыу; наша взяла беҙҙең яҡ еңде; не дорого возьмёт оҙаҡ уйлап тормай, уйлап тормайынса; с чего (откуда) он (она и т.д.) взял ҡайҙан алды (нимәнән сығып әйтә) ул уны (һығымта нимә нигеҙендә эшләнгән)
ВЗЯТЬСЯ сов. 1. см. браться 2. разг. үҫеп китеү, ерегеү; яблоня взялась алма ағасы үҫеп китте ♦ взяться за ум аҡылға килеү, берәй нәмә уйлап сығарыу; откуда ни возьмись көтмәгәндә, уйламағанда, ҡапыл килеп сығыу
виадУк м виадук (соҡор, тарлауыҡ аша, таш һәм тимер юл өҫтөнән һалынған кцпер)
ВИБРАТОР м; физ. вибратор (тирбәлец хәрәкәтен барлыҡҡа килтерецсе прибор)
ВИБРАЦИЯ ж 1. физ. вибрация, тирбәлеү; вибрация мотора моторҙың вибрацияһы 2. муз. ҡалтырау; вибрация струны ҡылдың ҡалтырауы
ВИБРИОН м вибрион (бактерия); вибрион холеры ваба вибрионы
ВИБРИРОВАТЬ несов. 1. тирбәлеү, вибрация яһау 2. (о голосе) ҡалтырау
ВИБРОМЕТР м виброметр (вибрацияны цлсәц приборы)
ВИВАРИЙ м; спец. виварий (тәжрибә цт-кәрец өсөн хайуандар урыны)
вивисЕктор м вивисектор (вивисекция белгесе)
вивисЕкция ж вивисекция (берәй ағзаның функцияһын тикшерец маҡсатында тере организмға яһалған операция)
ВИГВАМ м вигвам (Төньяҡ Америка индеец-тарының сыбыҡ-сабыҡтан, ҡабыҡ йәки тиренән яһалған ҡыуышы)
ВИГОНЕВЫЙ, -ая, -ое вигонь ...ы, вигонь, вигондән яһалған; вигоневое прядение вигонь иләү; вигоневый шарф вигонь шарф
ВИГОНЬ ж вигонь (1. зоол. Көньяҡ Амери кала йәшәгән һөтимәр хайуан (ламалар тоҡомона ҡарай) 2. шул хайуандың йөнө һәм унан һуғылған туҡыма 3. мамыҡтан, шырт йөндән иләнгән еп һәм унан һуғылған туҡыма)
ВИД I м 1. (внешность) күренеш, тышҡы күренеш; вид горной реки тау йылғаһы күренеше 2. (внешний облик как состояние) ҡиәфәт, сырай, төҫ; здоровый вид сәләмәт төҫ; больной вид ауырыу төҫ; лукавый вид шаян ҡиәфәт; важный вид эре ҡиәфәт 3. (местность, видимая взором; зрелище) күренеш; вид из окна тәҙрә аша булған күренеш 4. (изображение местности , пейзаж) һүрәт, тәбиғәт күренеше, пейзаж; виды Крыма Ҡырым пейзажы 5. с предлогами
145