Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 146 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВИД
“ в ”, “ из ”, “ на ”, “ при ” образует наречные сочетания : в виду; на виду күҙ уңында, күҙ алдында; из вида (из виду) күҙ уңынан, күҙҙән; при виде күргәс; на виду у всех бөтәһенең күҙ алдында; скрыться из виду күҙҙән юғалыу; на виду у людей кешеләрҙең күҙ алдында 6. мн. виды (предположения , намерения) теләк, ниәт, уй, иҫәп; виды на урожай уңышҡа иҫәп; виды на будущее киләсәккә уй, хыял ♦ вид на жительство уст. паспорт; в виде чего хәлдә, күренештә, рәүештә; для вида күҙ буяу өсөн; на вид; по виду; с виду ҡарар күҙгә, тышҡы күренеше менән; под видом кого тигән булып, тигән һылтау менән, -ға/-гә һалынып; видать виды см. видать II; делать вид һалышыу (һалыныу); иметь виды на кого-что иҫәп тотоу, ниәт тотоу; не подать (не показать) виду сер бирмәү, белгертмәү; быть на виду күҙ алдында булыу, иғтибар үҙәгендә булыу; у всех на виду бөтәһенең күҙ алдында булыу; иметь в виду: 1) күҙ уңында тотоу; 2) иҫәпкә алыу, иғтибар итеү; 3) теләктә булыу, уйҙа булыу; иметься в виду күҙ алдында тотолоу; ни под каким видом һис нисек, һис бер хәлдә лә, ни генә булғанда ла; ставить на вид кому иҫкәртеү, шелтә биреү; терять из виду күҙ уңынан сығарыу; упустить (выпустить) из виду онотоу, күҙ уңынан ысҡындырыу
ВИД II м 1. төр, тармаҡ; все виды оружия ҡоралдың бөтә төрҙәре; виды животных хайуандар төрө 2. лингв. төр; виды глагола ҡылым төрҙәре
ВИДАННЫЙ, -ая, -ое прич. от видать I ♦ виданное ли это дело күрелгән эшме ни был
ВИДАТЬ I несов. см. видеть ♦ глаза б мои не видали кого-чего күрмәһәм, яҡшыраҡ булыр ине; где это видано с союзом “чтоб” или с не-опр. был ни тигән эш, булған хәл түгел был (ризаһыҙлыҡ белдергәндә әйтелә)
ВИДАТЬ II разг. 1. в знач. сказ., безл. күреп булыу, күренеү; ничего не видать бер нәмә лә күренмәй; отсюда хорошо видать бынан яҡшы күренә 2. в знач. вводн. сл. күрәһең, ахыры, моғайын; он, видать, весёлый человек ул, күрәһең, күңелле кеше ♦ в глаза не видать кого бөтөнләй күренмәү; видать виды күпте күреү; от земли не видать бик бәләкәй кәүҙәле, бот буйын-дай; (ни) зги не видать ҡараңғы, күҙгә төртһәң күренгеһеҙ (күренмәҫлек)
ВИДАТЬСЯ несов.; разг. см. видеться 3
ВИДЕНИЕ с күреү, күреү һәләте; отчётливое видение аныҡ күреү; видение на расстоянии алыҫтан күреү һәләте
ВИДЕНИЕ с 1. (призрак, привидение) шәүлә, өрәк; перед ним не видение, а человек уның алдында өрәк түгел, ә кеше 2. (сновидение) төш күреү; сладкие видения татлы төштәр 3. (образ, воображаемый предмет) кәүҙәләнеш, күҙ алдына килгән нәмә; видения прошлого боронғоноң кәүҙәләнеше
ВИДЕТЬ несов. 1. кого-что күреү; хорошо видеть яҡшы күреү; я видел море мин диңгеҙ күрҙем 2. кого-что (встречать) күреү, осрашыу; я видел его вчера мин уны кисә осраттым 3. что (испытывать) күреү, кисереү; много видеть в жизни тормошта күпте күреү 4. что (сознавать, находить) аңлау, һиҙеү, күреү, белеү; видеть свою ошибку үҙеңдең хатаңды күреү; видеть, с кем имеешь дело кем менән эш иткәнеңде белеү; видеть необходимость кәрәклекте аңлау 5. кого-что (считать, принимать) тип уйлау, һанау, иҫәпләү, табыу; не вижу в этом ничего особенного бында әллә ни тапмайым; видеть себя взрослым үҙеңде олоға һанау; видеть меня девочкой мине ҡыҙыҡай тип һанау ♦ видишь (видите); видишь ли (видите ли) в знач. вводн. сл. күрәһеңме (күрәһегеҙме); беләһеңме (беләһегеҙме); видеть на два аршина под землёй (в землю) ете ҡат ер аҫтындағын күреү; видеть насквозь кого үтәнән-үтә күреү, яҡшы белеү; видеть не могу (не может) күрә алмайым, күргем дә килмәй; как видите в знач. вводн. сл. күреүегеҙсә, күрәһегеҙ; не видеть света (вольного) көн күрмәү (тынгыһыҙлыҡ йәки хәсрәт кисерец хаҡында); рад видеть (вас) (һеҙҙе) күреүемә шатмын (сәләмләц һцҙе); спать и (во сне) видеть нимәнелер бик ныҡ теләү; только и видели кого ҡойроғо ғына күренеп ҡалды
ВИДЕТЬСЯ несов. 1. кому-чему и без доп. (восприниматься зрением) күренеү; кое-где видятся кусты унда-бында ҡыуаҡлыҡтар күренә 2. кому-чему (мысленно представляться, грезиться ) күренеү, һиҙелеү, төшкә кереү; мне виделся страшный сон миңә ҡурҡыныс төш күренде 3. с кем и без доп. (встречаться) күрешеү, осрашыу; видеться с товарищами иптәштәр менән осрашыу; мы видимся часто беҙ йыш күрешәбеҙ ♦ как видится в знач. вводн. сл.; прост. күрәһең, булһа кәрәк, ихтимал, моғайын
ВИДИМО нареч. 1. уст. (күҙгә) күренеп, беленеп, асыҡтан-асыҡ; её жизнь видимо гасла уның тормошо күҙгә күренеп һүнде 2. в знач. вводн. сл. күрәһең, ахырыһы, буғай, булһа кәрәк; он, видимо, не знает ул, күрәһең, белмәй
ВИДИМО-НЕВИДИМО нареч.; разг. иҫәпһеҙ-хисапһыҙ, бик күп, икһеҙ-сикһеҙ; народу собралось видимо-невидимо халыҡ бик күп йыйылды
ВИДИМОСТЬ ж 1. күренеү, күреү мөмкинлеге, күренеүсәнлек; хорошая видимость яҡшы күренеү; плохая видимость насар күренеү 2. тыштан ғына (күренгән), һүрәтләнеш, кәүҙәләнеш, тышҡы (ҡиәфәт), күренеш; это только одна видимость был тик тыштан ғына күренгән; создать видимость порядка тыштан ғына тәртип күренешен булдырыу ♦ для видимости прост. күрер күҙгә генә, күҙ буяу өсөн; по
146
“ в ”, “ из ”, “ на ”, “ при ” образует наречные сочетания : в виду; на виду күҙ уңында, күҙ алдында; из вида (из виду) күҙ уңынан, күҙҙән; при виде күргәс; на виду у всех бөтәһенең күҙ алдында; скрыться из виду күҙҙән юғалыу; на виду у людей кешеләрҙең күҙ алдында 6. мн. виды (предположения , намерения) теләк, ниәт, уй, иҫәп; виды на урожай уңышҡа иҫәп; виды на будущее киләсәккә уй, хыял ♦ вид на жительство уст. паспорт; в виде чего хәлдә, күренештә, рәүештә; для вида күҙ буяу өсөн; на вид; по виду; с виду ҡарар күҙгә, тышҡы күренеше менән; под видом кого тигән булып, тигән һылтау менән, -ға/-гә һалынып; видать виды см. видать II; делать вид һалышыу (һалыныу); иметь виды на кого-что иҫәп тотоу, ниәт тотоу; не подать (не показать) виду сер бирмәү, белгертмәү; быть на виду күҙ алдында булыу, иғтибар үҙәгендә булыу; у всех на виду бөтәһенең күҙ алдында булыу; иметь в виду: 1) күҙ уңында тотоу; 2) иҫәпкә алыу, иғтибар итеү; 3) теләктә булыу, уйҙа булыу; иметься в виду күҙ алдында тотолоу; ни под каким видом һис нисек, һис бер хәлдә лә, ни генә булғанда ла; ставить на вид кому иҫкәртеү, шелтә биреү; терять из виду күҙ уңынан сығарыу; упустить (выпустить) из виду онотоу, күҙ уңынан ысҡындырыу
ВИД II м 1. төр, тармаҡ; все виды оружия ҡоралдың бөтә төрҙәре; виды животных хайуандар төрө 2. лингв. төр; виды глагола ҡылым төрҙәре
ВИДАННЫЙ, -ая, -ое прич. от видать I ♦ виданное ли это дело күрелгән эшме ни был
ВИДАТЬ I несов. см. видеть ♦ глаза б мои не видали кого-чего күрмәһәм, яҡшыраҡ булыр ине; где это видано с союзом “чтоб” или с не-опр. был ни тигән эш, булған хәл түгел был (ризаһыҙлыҡ белдергәндә әйтелә)
ВИДАТЬ II разг. 1. в знач. сказ., безл. күреп булыу, күренеү; ничего не видать бер нәмә лә күренмәй; отсюда хорошо видать бынан яҡшы күренә 2. в знач. вводн. сл. күрәһең, ахыры, моғайын; он, видать, весёлый человек ул, күрәһең, күңелле кеше ♦ в глаза не видать кого бөтөнләй күренмәү; видать виды күпте күреү; от земли не видать бик бәләкәй кәүҙәле, бот буйын-дай; (ни) зги не видать ҡараңғы, күҙгә төртһәң күренгеһеҙ (күренмәҫлек)
ВИДАТЬСЯ несов.; разг. см. видеться 3
ВИДЕНИЕ с күреү, күреү һәләте; отчётливое видение аныҡ күреү; видение на расстоянии алыҫтан күреү һәләте
ВИДЕНИЕ с 1. (призрак, привидение) шәүлә, өрәк; перед ним не видение, а человек уның алдында өрәк түгел, ә кеше 2. (сновидение) төш күреү; сладкие видения татлы төштәр 3. (образ, воображаемый предмет) кәүҙәләнеш, күҙ алдына килгән нәмә; видения прошлого боронғоноң кәүҙәләнеше
ВИДЕТЬ несов. 1. кого-что күреү; хорошо видеть яҡшы күреү; я видел море мин диңгеҙ күрҙем 2. кого-что (встречать) күреү, осрашыу; я видел его вчера мин уны кисә осраттым 3. что (испытывать) күреү, кисереү; много видеть в жизни тормошта күпте күреү 4. что (сознавать, находить) аңлау, һиҙеү, күреү, белеү; видеть свою ошибку үҙеңдең хатаңды күреү; видеть, с кем имеешь дело кем менән эш иткәнеңде белеү; видеть необходимость кәрәклекте аңлау 5. кого-что (считать, принимать) тип уйлау, һанау, иҫәпләү, табыу; не вижу в этом ничего особенного бында әллә ни тапмайым; видеть себя взрослым үҙеңде олоға һанау; видеть меня девочкой мине ҡыҙыҡай тип һанау ♦ видишь (видите); видишь ли (видите ли) в знач. вводн. сл. күрәһеңме (күрәһегеҙме); беләһеңме (беләһегеҙме); видеть на два аршина под землёй (в землю) ете ҡат ер аҫтындағын күреү; видеть насквозь кого үтәнән-үтә күреү, яҡшы белеү; видеть не могу (не может) күрә алмайым, күргем дә килмәй; как видите в знач. вводн. сл. күреүегеҙсә, күрәһегеҙ; не видеть света (вольного) көн күрмәү (тынгыһыҙлыҡ йәки хәсрәт кисерец хаҡында); рад видеть (вас) (һеҙҙе) күреүемә шатмын (сәләмләц һцҙе); спать и (во сне) видеть нимәнелер бик ныҡ теләү; только и видели кого ҡойроғо ғына күренеп ҡалды
ВИДЕТЬСЯ несов. 1. кому-чему и без доп. (восприниматься зрением) күренеү; кое-где видятся кусты унда-бында ҡыуаҡлыҡтар күренә 2. кому-чему (мысленно представляться, грезиться ) күренеү, һиҙелеү, төшкә кереү; мне виделся страшный сон миңә ҡурҡыныс төш күренде 3. с кем и без доп. (встречаться) күрешеү, осрашыу; видеться с товарищами иптәштәр менән осрашыу; мы видимся часто беҙ йыш күрешәбеҙ ♦ как видится в знач. вводн. сл.; прост. күрәһең, булһа кәрәк, ихтимал, моғайын
ВИДИМО нареч. 1. уст. (күҙгә) күренеп, беленеп, асыҡтан-асыҡ; её жизнь видимо гасла уның тормошо күҙгә күренеп һүнде 2. в знач. вводн. сл. күрәһең, ахырыһы, буғай, булһа кәрәк; он, видимо, не знает ул, күрәһең, белмәй
ВИДИМО-НЕВИДИМО нареч.; разг. иҫәпһеҙ-хисапһыҙ, бик күп, икһеҙ-сикһеҙ; народу собралось видимо-невидимо халыҡ бик күп йыйылды
ВИДИМОСТЬ ж 1. күренеү, күреү мөмкинлеге, күренеүсәнлек; хорошая видимость яҡшы күренеү; плохая видимость насар күренеү 2. тыштан ғына (күренгән), һүрәтләнеш, кәүҙәләнеш, тышҡы (ҡиәфәт), күренеш; это только одна видимость был тик тыштан ғына күренгән; создать видимость порядка тыштан ғына тәртип күренешен булдырыу ♦ для видимости прост. күрер күҙгә генә, күҙ буяу өсөн; по
146