Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 157 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВНИМАНИЕ
ВНЕВРЕМЕННЫЙ, -ая, -ое книжн. ваҡыт менән сикләнмәгән (билдәләнмәгән)
ВНЕДРЕНИЕ с индереү, ҡабул итеү; внедрение достижений науки в производство фән ҡаҙаныштарын производствоға индереү
ВНЕДРИТЬ сов. что индереү, ҡулланыу, йәйелдереү; внедрить в производство производствоға индереү; внедрить новые методы яңы ысулдар индереү
ВНЕДРИТЬСЯ сов. инеү, ҡулланыу, йәйелеү; в сельском хозяйстве внедряется новая техника ауыл хужалығында яңы техника ҡулланыла
ВНЕДРЯТЬ несов. см. внедрить
ВНЕДРЯТЬСЯ несов. 1. см. внедриться 2. страд. от внедрять
ВНЕЗАПНО нареч. көтмәгәндә, ҡапыл, ки-нәт; появиться внезапно ҡапыл килеп сығыу
ВНЕЗАПНОСТЬ ж 1. көтөлмәгәнлек, ҡапыл, кинәт; внезапность атаки һөжүмдең көтөлмәгәнлеге 2. разг. көтөлмәгән хәл (ваҡиға); жизнь полна внезапностей тормош көтөлмәгән ваҡиғаларға бай
ВНЕЗАПНЫЙ, -ая, -ое көтөлмәгән, ҡапыл (кинәт) булған; внезапный отъезд көтөлмәгән китеү
ВНЕЗЕМНОЙ, -ая, -ое Ерҙән ситтәге (ситтә булған), Ерҙән тыш; внеземные цивилизации Ерҙән ситтәге цивилизациялар
ВНЕКЛАССНЫЙ, -ая, -ое кластан (синыфтан) тыш; внеклассное чтение синыфтан тыш уҡыу; внеклассные мероприятия кластан тыш саралар
ВНЕКЛАССОВЫЙ, -ая, -ое синфилыҡтан тыш, синыфтан тыш; внеклассовое общество синфилыҡтан тыш йәмғиәт
ВНЕКОНКУРСНЫЙ, -ая, -ое конкурстан тыш (булған), конкурсһыҙ; внеконкурсное зачисление конкурстан тыш ҡабул итеү
ВНЕМАТОЧНЫЙ: внематочная беременность мед. аналыҡ тышында булған йөклөлөк
ВНЕОЧЕРЕДНОЙ, -ая, -ое сираттан тыш; внеочередное совещание сираттан тыш кәңәшмә
ВНЕПЛАНОВЫЙ, -ая, -ое пландан тыш; внеплановое задание пландан тыш йөкләмә
ВНЕСЕНИЕ с индереү; внесение поправок в текст тексҡа төҙәтмәләр индереү
ВНЕСЛУЖЕБНЫЙ, -ая, -ое хеҙмәттән тыш (башҡа); во внеслужебное время хеҙмәттән башҡа ваҡытта
ВНЕСТИ сов. 1. кого-что индереү, индереп ҡуйыу; внести вещи в комнату әйберҙәрҙе бүлмәгә индереү 2. что индереү, теркәү, яҙып ҡуйыу; внести фамилию в список фамилияны исемлеккә теркәү; внести поправки в текст тексҡа төҙәтмәләр индереү 3. что (аҡса) индереү, түләү; внести взнос взнос индереү 4. что килтереп сығарыу, -ып/-еп ебәреү, индереү;
внести оживление йәнләндереп ебәреү; внести раздоры ыҙғыш килтереп сығарыу 5. что өҫтәү, байытыу, индереү; внести в литературу новые идеи әҙәбиәтте яңы идеялар менән байытыу ♦ внести предложение тәҡдим индереү; внести ясность асыҡлыҡ индереү, асыҡлау
ВНЕСТИСЬ сов.; разг. атылып килеп инеү, йүгереп (сабып) килеп инеү; внестись в комнату бүлмәгә йүгереп килеп инеү
ВНЕУРОЧНЫЙ, -ая, -ое дәрестән тыш; внеурочные занятия дәрестән тыш уҡыуҙар
ВНЕШКОЛЬНЫЙ, -ая, -ое мәктәптән тыш; внешкольная работа мәктәптән тыш эш
ВНЕШНЕ нареч. тыштан (тышҡы яҡтан) ҡарағанда; внешне казаться спокойным тыштан ҡарағанда тыныс күренеү
ВНЕШНЕПОЛИТИЧЕСКИЙ, -ая, -ое тышҡы сәйәси, тышҡы сәйәсәткә ҡараған; внешнеполитический курс тышҡы сәйәси курс
ВНЕШНЕТОРГОВЫЙ, -ая, -ое тышҡы сауҙа; внешнеторговые связи тышҡы сауҙа бәйләнештәре
внешний, -яя, -ее 1. в разн. знач. тышҡы, тирә-яҡ; внешний вид тышҡы күренеш; внешняя политика тышҡы сәйәсәт; внешняя среда тирә-яҡтағы мөхит; внешняя торговля тышҡы сауҙа; внешний лоск тышҡы ялтырауыҡ; внешний рынок тышҡы баҙар; внешние враги тышҡы дошмандар 2. тышҡы, тыш яҡтан; внешние изменения тыш яҡтан үҙгәрештәр ♦ внешний угол мат. ҡабарынҡы мөйөш
внешность ж тышҡы күренеш (ҡиәфәт, килеш-килбәт); судить по внешности тышҡы ҡиәфәтенә ҡарап фекер йөрөтөү
ВНЕШТАТНЫЙ, -ая, -ое штаттан тыш, штатта тормаған (булмаған); внештатные сотрудники штатта тормаған хеҙмәткәрҙәр
ВНИЗ нареч.; в разн. знач. түбәнгә, аҫҡа, түбәнгә табан; спускаться вниз түбәнгә төшөү; заглянуть вниз аҫҡа ҡарау; плыть вниз по течению һыу ағымы менән түбәнгә табан йөҙөү ♦ идти (катиться, спускаться и т.п.) вниз түбәнгә тәгәрәү
внизу нареч. 1. түбәндә, аҫта; он живёт внизу ул түбәндә (түбәнге ҡатта) йәшәй 2. в знач. предлога с род. п. аҫтында, аҙағында; внизу дома өй аҫтында; внизу письма хат аҙағында
ВНИКАТЬ несов. см. вникнуть
ВНИКНУТЬ сов. во что аңлау, төшөнөү, төшөнөп алыу; вникнуть во всё бөтәһенә төшөнөү
ВНИМАНИЕ с 1. иғтибар, диҡҡәт, күңел биреү; слушать со вниманием диҡҡәт менән тыңлау; сосредоточить внимание иғтибар туплау; привлекать внимание иғтибар йәлеп итеү 2. (забота ) хәстәрлек, илтифат, иғтибар; окружить вниманием хәстәрлек күрһәтеү ♦ внимание! иғтибар итегеҙ!, тыңлағыҙ!; вниманию (слушателей, покупателей и т.д.) (тыңлаусылар, һатып
157
ВНЕВРЕМЕННЫЙ, -ая, -ое книжн. ваҡыт менән сикләнмәгән (билдәләнмәгән)
ВНЕДРЕНИЕ с индереү, ҡабул итеү; внедрение достижений науки в производство фән ҡаҙаныштарын производствоға индереү
ВНЕДРИТЬ сов. что индереү, ҡулланыу, йәйелдереү; внедрить в производство производствоға индереү; внедрить новые методы яңы ысулдар индереү
ВНЕДРИТЬСЯ сов. инеү, ҡулланыу, йәйелеү; в сельском хозяйстве внедряется новая техника ауыл хужалығында яңы техника ҡулланыла
ВНЕДРЯТЬ несов. см. внедрить
ВНЕДРЯТЬСЯ несов. 1. см. внедриться 2. страд. от внедрять
ВНЕЗАПНО нареч. көтмәгәндә, ҡапыл, ки-нәт; появиться внезапно ҡапыл килеп сығыу
ВНЕЗАПНОСТЬ ж 1. көтөлмәгәнлек, ҡапыл, кинәт; внезапность атаки һөжүмдең көтөлмәгәнлеге 2. разг. көтөлмәгән хәл (ваҡиға); жизнь полна внезапностей тормош көтөлмәгән ваҡиғаларға бай
ВНЕЗАПНЫЙ, -ая, -ое көтөлмәгән, ҡапыл (кинәт) булған; внезапный отъезд көтөлмәгән китеү
ВНЕЗЕМНОЙ, -ая, -ое Ерҙән ситтәге (ситтә булған), Ерҙән тыш; внеземные цивилизации Ерҙән ситтәге цивилизациялар
ВНЕКЛАССНЫЙ, -ая, -ое кластан (синыфтан) тыш; внеклассное чтение синыфтан тыш уҡыу; внеклассные мероприятия кластан тыш саралар
ВНЕКЛАССОВЫЙ, -ая, -ое синфилыҡтан тыш, синыфтан тыш; внеклассовое общество синфилыҡтан тыш йәмғиәт
ВНЕКОНКУРСНЫЙ, -ая, -ое конкурстан тыш (булған), конкурсһыҙ; внеконкурсное зачисление конкурстан тыш ҡабул итеү
ВНЕМАТОЧНЫЙ: внематочная беременность мед. аналыҡ тышында булған йөклөлөк
ВНЕОЧЕРЕДНОЙ, -ая, -ое сираттан тыш; внеочередное совещание сираттан тыш кәңәшмә
ВНЕПЛАНОВЫЙ, -ая, -ое пландан тыш; внеплановое задание пландан тыш йөкләмә
ВНЕСЕНИЕ с индереү; внесение поправок в текст тексҡа төҙәтмәләр индереү
ВНЕСЛУЖЕБНЫЙ, -ая, -ое хеҙмәттән тыш (башҡа); во внеслужебное время хеҙмәттән башҡа ваҡытта
ВНЕСТИ сов. 1. кого-что индереү, индереп ҡуйыу; внести вещи в комнату әйберҙәрҙе бүлмәгә индереү 2. что индереү, теркәү, яҙып ҡуйыу; внести фамилию в список фамилияны исемлеккә теркәү; внести поправки в текст тексҡа төҙәтмәләр индереү 3. что (аҡса) индереү, түләү; внести взнос взнос индереү 4. что килтереп сығарыу, -ып/-еп ебәреү, индереү;
внести оживление йәнләндереп ебәреү; внести раздоры ыҙғыш килтереп сығарыу 5. что өҫтәү, байытыу, индереү; внести в литературу новые идеи әҙәбиәтте яңы идеялар менән байытыу ♦ внести предложение тәҡдим индереү; внести ясность асыҡлыҡ индереү, асыҡлау
ВНЕСТИСЬ сов.; разг. атылып килеп инеү, йүгереп (сабып) килеп инеү; внестись в комнату бүлмәгә йүгереп килеп инеү
ВНЕУРОЧНЫЙ, -ая, -ое дәрестән тыш; внеурочные занятия дәрестән тыш уҡыуҙар
ВНЕШКОЛЬНЫЙ, -ая, -ое мәктәптән тыш; внешкольная работа мәктәптән тыш эш
ВНЕШНЕ нареч. тыштан (тышҡы яҡтан) ҡарағанда; внешне казаться спокойным тыштан ҡарағанда тыныс күренеү
ВНЕШНЕПОЛИТИЧЕСКИЙ, -ая, -ое тышҡы сәйәси, тышҡы сәйәсәткә ҡараған; внешнеполитический курс тышҡы сәйәси курс
ВНЕШНЕТОРГОВЫЙ, -ая, -ое тышҡы сауҙа; внешнеторговые связи тышҡы сауҙа бәйләнештәре
внешний, -яя, -ее 1. в разн. знач. тышҡы, тирә-яҡ; внешний вид тышҡы күренеш; внешняя политика тышҡы сәйәсәт; внешняя среда тирә-яҡтағы мөхит; внешняя торговля тышҡы сауҙа; внешний лоск тышҡы ялтырауыҡ; внешний рынок тышҡы баҙар; внешние враги тышҡы дошмандар 2. тышҡы, тыш яҡтан; внешние изменения тыш яҡтан үҙгәрештәр ♦ внешний угол мат. ҡабарынҡы мөйөш
внешность ж тышҡы күренеш (ҡиәфәт, килеш-килбәт); судить по внешности тышҡы ҡиәфәтенә ҡарап фекер йөрөтөү
ВНЕШТАТНЫЙ, -ая, -ое штаттан тыш, штатта тормаған (булмаған); внештатные сотрудники штатта тормаған хеҙмәткәрҙәр
ВНИЗ нареч.; в разн. знач. түбәнгә, аҫҡа, түбәнгә табан; спускаться вниз түбәнгә төшөү; заглянуть вниз аҫҡа ҡарау; плыть вниз по течению һыу ағымы менән түбәнгә табан йөҙөү ♦ идти (катиться, спускаться и т.п.) вниз түбәнгә тәгәрәү
внизу нареч. 1. түбәндә, аҫта; он живёт внизу ул түбәндә (түбәнге ҡатта) йәшәй 2. в знач. предлога с род. п. аҫтында, аҙағында; внизу дома өй аҫтында; внизу письма хат аҙағында
ВНИКАТЬ несов. см. вникнуть
ВНИКНУТЬ сов. во что аңлау, төшөнөү, төшөнөп алыу; вникнуть во всё бөтәһенә төшөнөү
ВНИМАНИЕ с 1. иғтибар, диҡҡәт, күңел биреү; слушать со вниманием диҡҡәт менән тыңлау; сосредоточить внимание иғтибар туплау; привлекать внимание иғтибар йәлеп итеү 2. (забота ) хәстәрлек, илтифат, иғтибар; окружить вниманием хәстәрлек күрһәтеү ♦ внимание! иғтибар итегеҙ!, тыңлағыҙ!; вниманию (слушателей, покупателей и т.д.) (тыңлаусылар, һатып
157