Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 169 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВОЛОСНОЙ, -ая, -ое сәс кеүек нәҙек, бик нәҙек
волосОк м 1. уменьш. от волос 2. бот. төксә 3. бик нескә ҡыл; волосОк в часовОм механизме сәғәт механизмындағы нескә ҡыл ♦ на волосок (на волоске) быть (находиться) от чего ҡыл өҫтөндә, саҡ-саҡ булыу; висеть на волоске ҡыл өҫтөндә тороу; не тронуть волоска у кого тырнаҡ менән дә теймәү
ВОЛОСТНОЙ, -ая, -ое ист. улус (волость) ...ы; волостное правление улус (волость) идараһы
ВОЛОСТЬ ж; ист. улус (волость)
ВОЛОСЯНОЙ, -ая, -ое 1. төк ...ы, йөн ...ы, сәс ...ы; волосяной покров төк (йөн) менән ҡапланған 2. ҡыл, ҡылдан яһалған; волосяной матрац ҡыл түшәк
ВОЛОЧИТЬ несов. 1. кого-что һөйрәү, һөйрәтеү; волочить мешок тоҡто һөйрәү 2. что; тех. ҡыҫып нәҙегәйтеү; волочить проволоку тимер сыбыҡты ҡыҫып нәҙегәйтеү ♦ еле (едва) ноги волочить аяҡты саҡ һөйрәтеп атлау
ВОЛОЧИТЬСЯ несов. 1. һөйрәлеү, һөйрәлеп барыу; вожжи волочились по земле дилбегә ерҙән һөйрәлеп бара ине 2. яй ғына, көскә барыу (атлау) 3. за кем; разг., уст. ҡатын-ҡыҙ артынан йөрөү 4. страд. от волочить
ВОЛОЧЬ несов.; разг. см. волочить 1; дети волокли тележку балалар ҡул арбаһын һөйрәп бара ине
ВОЛОЧЬСЯ несов.; разг. см. волочиться 1
ВОЛХВ м сихырсы, күҙ быуыусы (боронго славяндарҙа)
ВОЛЧАНКА ж; мед. сөсө, сөсө ауырыуы
ВОЛЧАТНИК м; разг. бүре аусыһы (аулаусы) волчЕц м (сорные травы) билсән, шайтан таяғы
вОлчий, -ья, -ье 1. бүре ...ы; волчья шкура бүре тиреһе; волчья стая бүре өйөрө 2. бүре тиреһенән тегелгән (яһалған); волчья шуба бүре тиреһенән тегелгән тун 3. перен. бүре ...ы, йыртҡыс ...ы, бүреләрсә, йыртҡыстарса; волчьи законы бүреләр законы; волчьи отношения бүреләрсә ҡараш ♦ волчий аппетит яҡшы аппетит; волчий билет (паспорт) кәзә билеты; волчья ягода бүре емеше (сейәһе); волчья яма охот. бүре баҙы (соҡоро)
ВОЛЧИХА ж; прост. см. волк
ВОЛЧКОМ: вертеться волчком: 1) зыр әйләнеү; 2) йүгереп йөрөп эшләү
ВОЛЧОК м өйөрсөк, зырылдауыҡ (балалар уйынсыгы )
ВОЛЧОНОК м бүре балаһы
ВОЛШЕБНИК м и ВОЛШЕБНИЦА ж тылсымсы, сихырсы, күрәҙәсе
ВОЛШЕБНЫЙ, -ая, -ое 1. тылсым ...ы, тылсымлы; волшебная палочка тылсым таяғы; волшебная сказка тылсымлы әкиәт 2. перен. сихри,
ВОЛЬНОСТЬ
һоҡландырғыс, мөғжизәле; волшебный лес сихри урман
ВОЛШЕБСТВО с тылсым; как будто по волшебству әйтерһең дә, тылсым буйынса
ВОЛЫНИТЬ несов.; разг. юрый яйлап эшләү, әкрен ҡыймылдау, һуҙмаҡайлау
ВОЛЫНКА ж 1. муз. ҡыуыҡлы һорнай 2. разг. аҡрынлыҡ, һүлпәнлек 3. (затяжное дело ) мәшәҡәтле эш
ВОЛЫНЩИК м һорнайсы
ВОЛЬГОТНЫЙ, -ая, -ое прост. иркен, рәхәт; вольготное житьё рәхәт тормош
ВОЛЬЕР м и ВОЛЬЕРА ж вольер (ҡош һәм хайуандарҙы аҫрау өсөн кәртәләнгән майҙан)
ВОЛЬНАЯ ж; ист. иреклек документы (крепостнойлыҡтан азат итец тураһында)
ВОЛЬНИЦА 1. ж собир. ҡасаҡтар; казачья вольница казак ҡасаҡтары 2. м и ж; разг. башбаштаҡ кеше (кцберәк, бала тураһында)
ВОЛЬНИЧАТЬ несов.; разг. баш-баштаҡла-ныу, баш-баштаҡлыҡ итеү, теләгәнен эшләү
ВОЛЬНО нареч. ирекле, иркен; дышится вольно тын алыуы иркен ♦ вольно! воен., спорт. вольно! (команда); вольно или невольно ирекһеҙҙән, теләһәң-теләмәһәң
ВОЛЬНО в знач. сказ., с неопр.; разг. үҙе ғәйепле, үҙенә үпкәләһен, уға кем ҡушҡан; вольно ему было не слушаться никого бер кемде лә тыңламаҫҡа уға кем ҡушҡан
ВОЛЬНОДУМЕЦ м; уст. хөр фекерле кеше
ВОЛЬНОДУМНЫЙ, -ая, -ое уст. хөр фекерле, хөр фекер менән һуғарылған; вольнодумные стихи хөр фекерле шиғырҙар
ВОЛЬНОЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое азатлыҡ (хөрлөк) яратыусы, ирек һөйөүсән, иреккә ынтылыусы; вольнолюбивый народ азатлыҡ яратыусы халыҡ
ВОЛЬНОНАЁМНЫЙ, -ая, -ое 1. (үҙе теләп) ялланған, (ихтыяри, ирекле) ялланған; вольнонаёмный труд ялланған хеҙмәт 2. воен. ялланған ғәскәри хеҙмәткәр
ВОЛЬНООПРЕДЕЛЯЮЩИЙСЯ м ирекле хәрби хеҙмәткәр
ВОЛЬНООТПУЩЕННИК м; ист. иреккә ебәрелгән кеше (ҡол йәки крепостной)
ВОЛЬНООТПУЩЕННЫЙ, -ая, -ое ист. иреккә ебәрелгән, азат ителгән (ҡол йәки крепостной )
ВОЛЬНОСЛУШАТЕЛЬ м и ВОЛЬНОСЛУШАТЕЛЬНИЦА ж ирекле тыңлаусы (вуздарҙа)
ВОЛЬНОСТЬ ж 1. уст. азатлыҡ, иреклек, бойондороҡһоҙлоҡ 2. (развязность) тыйнаҡһыҙлыҡ, әҙәпһеҙлек, тәртипһеҙлек; позволять себе вольности әҙәпһеҙ ҡыланыу, тыйнаҡһыҙлыҡ ебәреү 3. иреклек; поэтическая вольность шиғри иреклек
169
волосОк м 1. уменьш. от волос 2. бот. төксә 3. бик нескә ҡыл; волосОк в часовОм механизме сәғәт механизмындағы нескә ҡыл ♦ на волосок (на волоске) быть (находиться) от чего ҡыл өҫтөндә, саҡ-саҡ булыу; висеть на волоске ҡыл өҫтөндә тороу; не тронуть волоска у кого тырнаҡ менән дә теймәү
ВОЛОСТНОЙ, -ая, -ое ист. улус (волость) ...ы; волостное правление улус (волость) идараһы
ВОЛОСТЬ ж; ист. улус (волость)
ВОЛОСЯНОЙ, -ая, -ое 1. төк ...ы, йөн ...ы, сәс ...ы; волосяной покров төк (йөн) менән ҡапланған 2. ҡыл, ҡылдан яһалған; волосяной матрац ҡыл түшәк
ВОЛОЧИТЬ несов. 1. кого-что һөйрәү, һөйрәтеү; волочить мешок тоҡто һөйрәү 2. что; тех. ҡыҫып нәҙегәйтеү; волочить проволоку тимер сыбыҡты ҡыҫып нәҙегәйтеү ♦ еле (едва) ноги волочить аяҡты саҡ һөйрәтеп атлау
ВОЛОЧИТЬСЯ несов. 1. һөйрәлеү, һөйрәлеп барыу; вожжи волочились по земле дилбегә ерҙән һөйрәлеп бара ине 2. яй ғына, көскә барыу (атлау) 3. за кем; разг., уст. ҡатын-ҡыҙ артынан йөрөү 4. страд. от волочить
ВОЛОЧЬ несов.; разг. см. волочить 1; дети волокли тележку балалар ҡул арбаһын һөйрәп бара ине
ВОЛОЧЬСЯ несов.; разг. см. волочиться 1
ВОЛХВ м сихырсы, күҙ быуыусы (боронго славяндарҙа)
ВОЛЧАНКА ж; мед. сөсө, сөсө ауырыуы
ВОЛЧАТНИК м; разг. бүре аусыһы (аулаусы) волчЕц м (сорные травы) билсән, шайтан таяғы
вОлчий, -ья, -ье 1. бүре ...ы; волчья шкура бүре тиреһе; волчья стая бүре өйөрө 2. бүре тиреһенән тегелгән (яһалған); волчья шуба бүре тиреһенән тегелгән тун 3. перен. бүре ...ы, йыртҡыс ...ы, бүреләрсә, йыртҡыстарса; волчьи законы бүреләр законы; волчьи отношения бүреләрсә ҡараш ♦ волчий аппетит яҡшы аппетит; волчий билет (паспорт) кәзә билеты; волчья ягода бүре емеше (сейәһе); волчья яма охот. бүре баҙы (соҡоро)
ВОЛЧИХА ж; прост. см. волк
ВОЛЧКОМ: вертеться волчком: 1) зыр әйләнеү; 2) йүгереп йөрөп эшләү
ВОЛЧОК м өйөрсөк, зырылдауыҡ (балалар уйынсыгы )
ВОЛЧОНОК м бүре балаһы
ВОЛШЕБНИК м и ВОЛШЕБНИЦА ж тылсымсы, сихырсы, күрәҙәсе
ВОЛШЕБНЫЙ, -ая, -ое 1. тылсым ...ы, тылсымлы; волшебная палочка тылсым таяғы; волшебная сказка тылсымлы әкиәт 2. перен. сихри,
ВОЛЬНОСТЬ
һоҡландырғыс, мөғжизәле; волшебный лес сихри урман
ВОЛШЕБСТВО с тылсым; как будто по волшебству әйтерһең дә, тылсым буйынса
ВОЛЫНИТЬ несов.; разг. юрый яйлап эшләү, әкрен ҡыймылдау, һуҙмаҡайлау
ВОЛЫНКА ж 1. муз. ҡыуыҡлы һорнай 2. разг. аҡрынлыҡ, һүлпәнлек 3. (затяжное дело ) мәшәҡәтле эш
ВОЛЫНЩИК м һорнайсы
ВОЛЬГОТНЫЙ, -ая, -ое прост. иркен, рәхәт; вольготное житьё рәхәт тормош
ВОЛЬЕР м и ВОЛЬЕРА ж вольер (ҡош һәм хайуандарҙы аҫрау өсөн кәртәләнгән майҙан)
ВОЛЬНАЯ ж; ист. иреклек документы (крепостнойлыҡтан азат итец тураһында)
ВОЛЬНИЦА 1. ж собир. ҡасаҡтар; казачья вольница казак ҡасаҡтары 2. м и ж; разг. башбаштаҡ кеше (кцберәк, бала тураһында)
ВОЛЬНИЧАТЬ несов.; разг. баш-баштаҡла-ныу, баш-баштаҡлыҡ итеү, теләгәнен эшләү
ВОЛЬНО нареч. ирекле, иркен; дышится вольно тын алыуы иркен ♦ вольно! воен., спорт. вольно! (команда); вольно или невольно ирекһеҙҙән, теләһәң-теләмәһәң
ВОЛЬНО в знач. сказ., с неопр.; разг. үҙе ғәйепле, үҙенә үпкәләһен, уға кем ҡушҡан; вольно ему было не слушаться никого бер кемде лә тыңламаҫҡа уға кем ҡушҡан
ВОЛЬНОДУМЕЦ м; уст. хөр фекерле кеше
ВОЛЬНОДУМНЫЙ, -ая, -ое уст. хөр фекерле, хөр фекер менән һуғарылған; вольнодумные стихи хөр фекерле шиғырҙар
ВОЛЬНОЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое азатлыҡ (хөрлөк) яратыусы, ирек һөйөүсән, иреккә ынтылыусы; вольнолюбивый народ азатлыҡ яратыусы халыҡ
ВОЛЬНОНАЁМНЫЙ, -ая, -ое 1. (үҙе теләп) ялланған, (ихтыяри, ирекле) ялланған; вольнонаёмный труд ялланған хеҙмәт 2. воен. ялланған ғәскәри хеҙмәткәр
ВОЛЬНООПРЕДЕЛЯЮЩИЙСЯ м ирекле хәрби хеҙмәткәр
ВОЛЬНООТПУЩЕННИК м; ист. иреккә ебәрелгән кеше (ҡол йәки крепостной)
ВОЛЬНООТПУЩЕННЫЙ, -ая, -ое ист. иреккә ебәрелгән, азат ителгән (ҡол йәки крепостной )
ВОЛЬНОСЛУШАТЕЛЬ м и ВОЛЬНОСЛУШАТЕЛЬНИЦА ж ирекле тыңлаусы (вуздарҙа)
ВОЛЬНОСТЬ ж 1. уст. азатлыҡ, иреклек, бойондороҡһоҙлоҡ 2. (развязность) тыйнаҡһыҙлыҡ, әҙәпһеҙлек, тәртипһеҙлек; позволять себе вольности әҙәпһеҙ ҡыланыу, тыйнаҡһыҙлыҡ ебәреү 3. иреклек; поэтическая вольность шиғри иреклек
169