Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 179 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВРАГ
ВПРАВДУ нареч.; разг. ысынлап та, дөрөҫтән дә; я и вправду этого не знал мин ысынлап та быны белмәй инем
ВПРАВЕ нареч. в знач. сказ., с неопр. хаҡлы, хаҡы бар; он вправе спросить ул һорарға хаҡлы; он не вправе поступать так уның былай эшләргә хаҡы юҡ
ВПРАВИТЬ сов. что 1. (о суставах, конечностях ) төшөрөү, ултыртыу; вправить плечо ҡулбашын ултыртыу 2. разг. (заправить) тығыу; вправить брюки в голенища салбар балаҡтарын ҡунысҡа тығыу
ВПРАВЛЯТЬ несов. см. вправить
ВПРАВО нареч. (в правую сторону) уңға, уң яҡҡа; повернуть вправо уңға боролоу; (справа) уңда, уң яҡта; вправо от леса урмандан уңда
ВПРЕДЬ нареч. киләсәктә, алда, бынан ары (кире), бынан һуң, бынан былай; впредь будь внимательней бынан кире иғтибарлыраҡ бул ♦ впредь до чего -ға/-гә тиклем (ҡәҙәр, саҡлы)
ВПРИДАЧУ нареч. өҫтәүенә
ВПРИКУСКУ: пить вприкуску (чай, кофе и т.п.) шәкәр ҡабып эсеү (сәйҙе, ҡәһүәне һ.б.)
ВПРИПРЫЖКУ нареч. ырғый-ырғый, һике-рә-һикерә, ырғаңлап, һикерәңләп; мальчик вприпрыжку побежал домой малай һикерә-һикерә өйөнә йүгерҙе
ВПРИСЯДКУ нареч. сүгәләп-сүгәләп, сүгә-ләй-сүгәләй, сүгә-сүгә, сүгәләп; пуститься вприсядку сүгәләп бейергә төшөү
ВПРИТЫК нареч.; разг. (вплотную) йәнә-шә, бер-береһенә тейеп
ВПРОГОЛОДЬ нареч. аслы-туҡлы, туйыр-туймаҫ; жить впроголодь аслы-туҡлы йәшәү
ВПРОК нареч. 1. (про запас) запасҡа, алдағы көнгә, һаҡлыҡҡа; заготовить продукты впрок алдағы көнгә аҙыҡ-түлек әҙерләү 2. в знач. сказ. файҙаға булыу, файҙаға; учение ему не впрок уға уҡыуҙан файҙа юҡ ♦ идти впрок файҙаға барыу (булыу)
ВПРОСАК: попасть(ся) впросак уңайһыҙ хәлдә ҡалыу, уңайһыҙ хәлгә төшөү
ВПРОСОНКАХ нареч.; разг. йоҡо аралаш, уяныр-уянмаҫ; впросонках слышать разговор йоҡо аралаш һөйләшкәнде ишетеү
ВПРОЧЕМ 1. союз противит. әммә, ләкин, (шулай булыуға) ҡарамаҫтан; мальчик не владел башкирским языком, впрочем общий смысл сказанного он улавливал башҡорт телен белмәүгә ҡарамаҫтан, малай әйтелгәндең дөйөм мәғәнәһенә төшөнә ине 2. в знач. вводн. сл. хәйер; впрочем, я не помню хәйер, мин хәтерләмәйем
ВПРЫГИВАТЬ несов. см. впрыгнуть
ВПРЫГНУТЬ сов. во что-л., на что-л. һикереү, һикереп инеү (төшөү); впрыгнуть в вагон вагонға һикереп инеү; впрыгнуть в лодку кәмәгә һикереү
ВПРЫСКИВАТЬ несов. см. впрыснуть
ВПРЫСНУТЬ сов. что ебәреү, (укол) яһау (тире аҫтына, венам шприц менән шыйыҡлыҡ ); впрыснуть больному лекарство ауырыуға дарыу ебәреү; впрыснуть камфору камфара уколы яһау
ВПРЯГАТЬ несов. см. впрячь
ВПРЯГАТЬСЯ несов. 1. см. впрячься 2. страд. от впрягать
ВПРЯМЬ частица; разг. (для подтверждения достоверности высказываемого) ысынлап та, ысындан да, дөрөҫөндә лә; и впрямь это дело хорошее ысынлап та, был яҡшы эш
ВПРЯСТЬ сов. что ҡушып (аралаштырып) иләү; впрясть шёлк в шерсть йөнгә ебәк ҡушып иләү
ВПРЯЧЬ сов. кого-что егеү; впрячь лошадь ат егеү
ВПРЯЧЬСЯ сов. егелеү ♦ впрячься в работу эшкә егелеү
ВПУСК м индереү, ебәреү, үткәреү; впуск пассажиров на перрон пассажирҙарҙы перронға үткәреү; впуск публики в зал халыҡты залға индереү
ВПУСКАТЬ несов. см. впустить
ВПУСКНОЙ, -ая, -ое 1. инә (керә) торған; впускной день в больнице дауаханала индерә торған көн; впускная дверь керә торған ишек 2. индереү (керетеү) ...ы; впускной шлюз керетеү шлюзы
ВПУСТИТЬ сов. 1. кого-что индереү, керетеү, ебәреү, үткәреү; впустить в помещение бинаға индереү; впустить пар в трубы парҙы торбаларға ебәреү 2. что тамыҙыу; впустить капли в нос танауға дарыу тамыҙыу
ВПУСТУЮ нареч.; разг. юҡҡа, бушҡа, әрәмгә; стараться впустую юҡҡа тырышыу
ВПУТАТЬ сов. 1. что (вплести) ҡатнаштырып (сыуалтып) үреү, бәйләү 2. кого-что; перен ., разг. тарытыу (тарыҡтырыу), бутау, ҡатнаштырыу (берәй эшкә); впутать в историю бер хәлгә тарытыу
ВПУТАТЬСЯ сов. 1. (запутаться) сейәлеү, сейәлеп бөтөү, сыуалыу, сыуалып бөтөү; леска впуталась в водоросли ҡармаҡ ебе ылымыҡҡа сейәлгән 2. перен., разг. буталыу, ҡатышыу, тарыу, тарығыу (берәй эшкә)
ВПУТЫВАТЬ несов. см. впутать
ВПУТЫВАТЬСЯ несов. 1. см. впутаться 2. страд. от впутывать
ВПЯТЕРО нареч. биш тапҡыр (рәт, мәртәбә), бишләтә; заплатить впятеро дешевле биш тапҡыр арзаныраҡ түләү
ВПЯТЕРОМ нареч. бишәү, бишәүләп, бишәүләшеп; поехать впятером бишәүләп китеү
В-ПЯТЫХ вводн. сл. бишенсенән
ВРАГ м дошман; классовый враг синфи дошман
179
ВПРАВДУ нареч.; разг. ысынлап та, дөрөҫтән дә; я и вправду этого не знал мин ысынлап та быны белмәй инем
ВПРАВЕ нареч. в знач. сказ., с неопр. хаҡлы, хаҡы бар; он вправе спросить ул һорарға хаҡлы; он не вправе поступать так уның былай эшләргә хаҡы юҡ
ВПРАВИТЬ сов. что 1. (о суставах, конечностях ) төшөрөү, ултыртыу; вправить плечо ҡулбашын ултыртыу 2. разг. (заправить) тығыу; вправить брюки в голенища салбар балаҡтарын ҡунысҡа тығыу
ВПРАВЛЯТЬ несов. см. вправить
ВПРАВО нареч. (в правую сторону) уңға, уң яҡҡа; повернуть вправо уңға боролоу; (справа) уңда, уң яҡта; вправо от леса урмандан уңда
ВПРЕДЬ нареч. киләсәктә, алда, бынан ары (кире), бынан һуң, бынан былай; впредь будь внимательней бынан кире иғтибарлыраҡ бул ♦ впредь до чего -ға/-гә тиклем (ҡәҙәр, саҡлы)
ВПРИДАЧУ нареч. өҫтәүенә
ВПРИКУСКУ: пить вприкуску (чай, кофе и т.п.) шәкәр ҡабып эсеү (сәйҙе, ҡәһүәне һ.б.)
ВПРИПРЫЖКУ нареч. ырғый-ырғый, һике-рә-һикерә, ырғаңлап, һикерәңләп; мальчик вприпрыжку побежал домой малай һикерә-һикерә өйөнә йүгерҙе
ВПРИСЯДКУ нареч. сүгәләп-сүгәләп, сүгә-ләй-сүгәләй, сүгә-сүгә, сүгәләп; пуститься вприсядку сүгәләп бейергә төшөү
ВПРИТЫК нареч.; разг. (вплотную) йәнә-шә, бер-береһенә тейеп
ВПРОГОЛОДЬ нареч. аслы-туҡлы, туйыр-туймаҫ; жить впроголодь аслы-туҡлы йәшәү
ВПРОК нареч. 1. (про запас) запасҡа, алдағы көнгә, һаҡлыҡҡа; заготовить продукты впрок алдағы көнгә аҙыҡ-түлек әҙерләү 2. в знач. сказ. файҙаға булыу, файҙаға; учение ему не впрок уға уҡыуҙан файҙа юҡ ♦ идти впрок файҙаға барыу (булыу)
ВПРОСАК: попасть(ся) впросак уңайһыҙ хәлдә ҡалыу, уңайһыҙ хәлгә төшөү
ВПРОСОНКАХ нареч.; разг. йоҡо аралаш, уяныр-уянмаҫ; впросонках слышать разговор йоҡо аралаш һөйләшкәнде ишетеү
ВПРОЧЕМ 1. союз противит. әммә, ләкин, (шулай булыуға) ҡарамаҫтан; мальчик не владел башкирским языком, впрочем общий смысл сказанного он улавливал башҡорт телен белмәүгә ҡарамаҫтан, малай әйтелгәндең дөйөм мәғәнәһенә төшөнә ине 2. в знач. вводн. сл. хәйер; впрочем, я не помню хәйер, мин хәтерләмәйем
ВПРЫГИВАТЬ несов. см. впрыгнуть
ВПРЫГНУТЬ сов. во что-л., на что-л. һикереү, һикереп инеү (төшөү); впрыгнуть в вагон вагонға һикереп инеү; впрыгнуть в лодку кәмәгә һикереү
ВПРЫСКИВАТЬ несов. см. впрыснуть
ВПРЫСНУТЬ сов. что ебәреү, (укол) яһау (тире аҫтына, венам шприц менән шыйыҡлыҡ ); впрыснуть больному лекарство ауырыуға дарыу ебәреү; впрыснуть камфору камфара уколы яһау
ВПРЯГАТЬ несов. см. впрячь
ВПРЯГАТЬСЯ несов. 1. см. впрячься 2. страд. от впрягать
ВПРЯМЬ частица; разг. (для подтверждения достоверности высказываемого) ысынлап та, ысындан да, дөрөҫөндә лә; и впрямь это дело хорошее ысынлап та, был яҡшы эш
ВПРЯСТЬ сов. что ҡушып (аралаштырып) иләү; впрясть шёлк в шерсть йөнгә ебәк ҡушып иләү
ВПРЯЧЬ сов. кого-что егеү; впрячь лошадь ат егеү
ВПРЯЧЬСЯ сов. егелеү ♦ впрячься в работу эшкә егелеү
ВПУСК м индереү, ебәреү, үткәреү; впуск пассажиров на перрон пассажирҙарҙы перронға үткәреү; впуск публики в зал халыҡты залға индереү
ВПУСКАТЬ несов. см. впустить
ВПУСКНОЙ, -ая, -ое 1. инә (керә) торған; впускной день в больнице дауаханала индерә торған көн; впускная дверь керә торған ишек 2. индереү (керетеү) ...ы; впускной шлюз керетеү шлюзы
ВПУСТИТЬ сов. 1. кого-что индереү, керетеү, ебәреү, үткәреү; впустить в помещение бинаға индереү; впустить пар в трубы парҙы торбаларға ебәреү 2. что тамыҙыу; впустить капли в нос танауға дарыу тамыҙыу
ВПУСТУЮ нареч.; разг. юҡҡа, бушҡа, әрәмгә; стараться впустую юҡҡа тырышыу
ВПУТАТЬ сов. 1. что (вплести) ҡатнаштырып (сыуалтып) үреү, бәйләү 2. кого-что; перен ., разг. тарытыу (тарыҡтырыу), бутау, ҡатнаштырыу (берәй эшкә); впутать в историю бер хәлгә тарытыу
ВПУТАТЬСЯ сов. 1. (запутаться) сейәлеү, сейәлеп бөтөү, сыуалыу, сыуалып бөтөү; леска впуталась в водоросли ҡармаҡ ебе ылымыҡҡа сейәлгән 2. перен., разг. буталыу, ҡатышыу, тарыу, тарығыу (берәй эшкә)
ВПУТЫВАТЬ несов. см. впутать
ВПУТЫВАТЬСЯ несов. 1. см. впутаться 2. страд. от впутывать
ВПЯТЕРО нареч. биш тапҡыр (рәт, мәртәбә), бишләтә; заплатить впятеро дешевле биш тапҡыр арзаныраҡ түләү
ВПЯТЕРОМ нареч. бишәү, бишәүләп, бишәүләшеп; поехать впятером бишәүләп китеү
В-ПЯТЫХ вводн. сл. бишенсенән
ВРАГ м дошман; классовый враг синфи дошман
179