Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 182 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ВРУБИТЬСЯ
ВРУБИТЬСЯ сов. 1. ҡырҡа-ҡырҡа инеү, ҡырҡып инеү (эсенә); врубиться в тайгу ҡырҡа-ҡырҡа тайга эсенә инеү 2. ҡылыс менән саба-саба бәреп инеү; врубиться в неприятельские ряды дошман сафтарына ҡылыс менән саба-саба бәреп инеү 3. горн. уйыу, (уйым, тишек, ярыҡ) яһау; врубиться в каменную породу таш тоҡомон уйыу
ВРУБОВЫЙ, -ая, -ое горн. (тау тоҡомон) уя (тишә) торған, (тау тоҡомон) уйыу (тишеү) ...ы; врубовая машина тау тоҡомон тишеү машинаһы
ВРУКОПАШНУЮ нареч. уҫмаҡлашып, йоҙроҡ (штык) менән; драться врукопашную уҫмаҡлашып һуғышыу
ВРУН м и ВРУНЬЯ ж; разг. алдаҡсы, ялғансы
ВРУЧАТЬ несов. см. вручить
ВРУЧИТЬ сов. что 1. тапшырыу, биреү, ҡулына (ҡулға) тоттороу; вручить повестку саҡырыу ҡағыҙын ҡулға тоттороу; вручить орден орден тапшырыу 2. перен. ышанып тапшырыу; вручить судьбу детей балалар яҙмышын ышанып тапшырыу
ВРУЧНУЮ нареч. ҡулдан, ҡул менән; обработка деталей вручную деталдәрҙе ҡул менән эшкәртеү
ВРЫВАТЬ несов. см. врыть
ВРЫВАТЬСЯ I несов. 1. см. врыться 2. страд. от врывать
ВРЫВАТЬСЯ II несов. см. ворваться
ВРЫТЬ сов. что ҡаҙып ултыртыу, соҡоп ултыртыу; врыть столб в землю бағананы ергә ҡаҙып ултыртыу
ВРЫТЬСЯ сов. во что ҡаҙып (соҡоп) инеү; врыться в сено бесән араһына соҡоп инеү; сапёры врылись в землю сапёрҙар ерҙе соҡоп инде
врЯд ли частица (при выражении сомнения в достоверности высказываемого) -мы/-ме икән, ай-һай; вряд ли он придёт ул килерме икән
ВС... приставка см. вз...
ВСАДИТЬ сов. что 1. сәнсеү, ҡаҙау, сәнсеп (сабып) ултыртыу; всадить топор в бревно балтаны бүрәнәгә ултырта сабыу 2. разг. атып тейҙереү; всадить пулю в стену стенаға пуляны атып тейҙереү
ВСАДНИК м һыбайлы, атлы
ВСАЖИВАТЬ несов. см. всадить
ВСАСЫВАТЬ несов. см. всосать
ВСАСЫВАТЬСЯ несов. 1. см. всосаться 2. страд. от всасывать
ВСЕ мн. мест. см. весь I
ВСЕ... урыҫ телендәге ҡушма һцҙҙәрҙец “бөтә ”, “ бөтәһен ”, “ бөтөнөһөн эсенә алған ”, “ ғө-мцми”, “дөйөм” мәғәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., всемирный бөтә донъя; всеобщий дөйөм, ғөмүми
ВСЁ I нареч.; разг. 1. (всё время, постоянно ) һаман, һәр ваҡыт, гел; он всё работает ул
182
һаман эшләй 2. (до сих пор) һаман, әле (лә) булһа; дождь всё ещё идёт ямғыр һаман да яуа 3. (только, именно) тик, бары тик, фәҡәт ғына/генә; всё зависит от директора бары тик директорҙан тора 4. в знач. частицы (для усиления значений других частей речи) торған һайын, барған һайын, тағы ла -раҡ/-рәк; погода становится всё лучше и лучше көн торған һайын яҡшыра 5. в знач. союза; разг. (однако, всё-таки) ләкин, әммә, барыбер, шулай ҙа; как ни старается, всё не выходит нисек кенә тырышмаһын, барыбер эше барып сыҡмай ♦ всё ж; всё же шулай ҙа, әммә
ВСЁ II с мест. см. весь I
ВСЕВОЗМОЖНЫЙ, -ая, -ое һәр төрлө, төрлө-төрлө; в универмаг поступили всевозможные товары универмагка һәр төрлө тауар килде
ВСЕВЫШНИЙ м Аллаһы тәғәлә
ВСЕГДА нареч. 1. һәр ваҡыт, һәр ҡасан, гел; он всегда опрятен ул һәр ваҡыт ыҫпай 2. мәңге, үлемһеҙ; материя существовала всегда материя мәңге йәшәгән
ВСЕГДАШНИЙ, -яя, -ее разг. ғәҙәттәге, даими, һәр ваҡыт булған; всегдашняя любезность ғәҙәттәге илгәҙәклек
ВСЕГО нареч. 1. бөтәһе, бары, бөтөнөһө, йыйыныһы, барлығы; израсходовано всего сто рублей барлығы йөҙ һум аҡса тотонолған 2. в знач. частицы (для указания на ограничение в количестве; часто в сочетании с “ только ”, “ лишь ”) ни бары, бары тик, ғына; работа началась всего два месяца тому назад эш ни бары ике ай элек кенә башланды ♦ всего хорошего! хушығыҙ!, һау булығыҙ!, хуш!, һау бул!; всего-навсего бары тик, ни бары; всего ничего бер нәмә лә юҡ тиерлек, бик әҙ; только и всего шул ғына, бары шул
В-СЕДЬМЫХ вводн. сл. етенсенән
ВСЕЗНАЙКА м и ж; разг., ирон. белдекле булырға маташыусы, үтә белдекле
вселЕние с см. вселить 1, вселиться 1; вселение в новый дом яңы өйгә күсеү
ВСЕЛЕННАЯ ж 1. (мироздание) Йыһан, Ғаләм; строение Вселенной Ғаләм төҙөлөшө 2. (вся земля) ер йөҙө, донъя
ВСЕЛИТЬ сов. 1. кого-что индереп урынлаштырыу, урынлаштырыу, күсенеү, индереү; вселить жильцов в квартиру кешеләрҙе фатирға урынлаштырыу 2. что; перен. күңеленә һалыу, керетеү, тыуҙырыу, уятыу; вселить надежду өмөт уятыу
ВСЕЛИТЬСЯ сов. 1. инеп урынлашыу, күсеү, инеү; вселиться в новую квартиру яңы фатирға инеп урынлашыу 2. перен. төшөү, инеү, тыуыу, урынлашыу; надежда вселилась в его сердце уның күңелендә өмөт тыуҙы
ВСЕЛЯТЬ несов. см. вселить
ВРУБИТЬСЯ сов. 1. ҡырҡа-ҡырҡа инеү, ҡырҡып инеү (эсенә); врубиться в тайгу ҡырҡа-ҡырҡа тайга эсенә инеү 2. ҡылыс менән саба-саба бәреп инеү; врубиться в неприятельские ряды дошман сафтарына ҡылыс менән саба-саба бәреп инеү 3. горн. уйыу, (уйым, тишек, ярыҡ) яһау; врубиться в каменную породу таш тоҡомон уйыу
ВРУБОВЫЙ, -ая, -ое горн. (тау тоҡомон) уя (тишә) торған, (тау тоҡомон) уйыу (тишеү) ...ы; врубовая машина тау тоҡомон тишеү машинаһы
ВРУКОПАШНУЮ нареч. уҫмаҡлашып, йоҙроҡ (штык) менән; драться врукопашную уҫмаҡлашып һуғышыу
ВРУН м и ВРУНЬЯ ж; разг. алдаҡсы, ялғансы
ВРУЧАТЬ несов. см. вручить
ВРУЧИТЬ сов. что 1. тапшырыу, биреү, ҡулына (ҡулға) тоттороу; вручить повестку саҡырыу ҡағыҙын ҡулға тоттороу; вручить орден орден тапшырыу 2. перен. ышанып тапшырыу; вручить судьбу детей балалар яҙмышын ышанып тапшырыу
ВРУЧНУЮ нареч. ҡулдан, ҡул менән; обработка деталей вручную деталдәрҙе ҡул менән эшкәртеү
ВРЫВАТЬ несов. см. врыть
ВРЫВАТЬСЯ I несов. 1. см. врыться 2. страд. от врывать
ВРЫВАТЬСЯ II несов. см. ворваться
ВРЫТЬ сов. что ҡаҙып ултыртыу, соҡоп ултыртыу; врыть столб в землю бағананы ергә ҡаҙып ултыртыу
ВРЫТЬСЯ сов. во что ҡаҙып (соҡоп) инеү; врыться в сено бесән араһына соҡоп инеү; сапёры врылись в землю сапёрҙар ерҙе соҡоп инде
врЯд ли частица (при выражении сомнения в достоверности высказываемого) -мы/-ме икән, ай-һай; вряд ли он придёт ул килерме икән
ВС... приставка см. вз...
ВСАДИТЬ сов. что 1. сәнсеү, ҡаҙау, сәнсеп (сабып) ултыртыу; всадить топор в бревно балтаны бүрәнәгә ултырта сабыу 2. разг. атып тейҙереү; всадить пулю в стену стенаға пуляны атып тейҙереү
ВСАДНИК м һыбайлы, атлы
ВСАЖИВАТЬ несов. см. всадить
ВСАСЫВАТЬ несов. см. всосать
ВСАСЫВАТЬСЯ несов. 1. см. всосаться 2. страд. от всасывать
ВСЕ мн. мест. см. весь I
ВСЕ... урыҫ телендәге ҡушма һцҙҙәрҙец “бөтә ”, “ бөтәһен ”, “ бөтөнөһөн эсенә алған ”, “ ғө-мцми”, “дөйөм” мәғәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., всемирный бөтә донъя; всеобщий дөйөм, ғөмүми
ВСЁ I нареч.; разг. 1. (всё время, постоянно ) һаман, һәр ваҡыт, гел; он всё работает ул
182
һаман эшләй 2. (до сих пор) һаман, әле (лә) булһа; дождь всё ещё идёт ямғыр һаман да яуа 3. (только, именно) тик, бары тик, фәҡәт ғына/генә; всё зависит от директора бары тик директорҙан тора 4. в знач. частицы (для усиления значений других частей речи) торған һайын, барған һайын, тағы ла -раҡ/-рәк; погода становится всё лучше и лучше көн торған һайын яҡшыра 5. в знач. союза; разг. (однако, всё-таки) ләкин, әммә, барыбер, шулай ҙа; как ни старается, всё не выходит нисек кенә тырышмаһын, барыбер эше барып сыҡмай ♦ всё ж; всё же шулай ҙа, әммә
ВСЁ II с мест. см. весь I
ВСЕВОЗМОЖНЫЙ, -ая, -ое һәр төрлө, төрлө-төрлө; в универмаг поступили всевозможные товары универмагка һәр төрлө тауар килде
ВСЕВЫШНИЙ м Аллаһы тәғәлә
ВСЕГДА нареч. 1. һәр ваҡыт, һәр ҡасан, гел; он всегда опрятен ул һәр ваҡыт ыҫпай 2. мәңге, үлемһеҙ; материя существовала всегда материя мәңге йәшәгән
ВСЕГДАШНИЙ, -яя, -ее разг. ғәҙәттәге, даими, һәр ваҡыт булған; всегдашняя любезность ғәҙәттәге илгәҙәклек
ВСЕГО нареч. 1. бөтәһе, бары, бөтөнөһө, йыйыныһы, барлығы; израсходовано всего сто рублей барлығы йөҙ һум аҡса тотонолған 2. в знач. частицы (для указания на ограничение в количестве; часто в сочетании с “ только ”, “ лишь ”) ни бары, бары тик, ғына; работа началась всего два месяца тому назад эш ни бары ике ай элек кенә башланды ♦ всего хорошего! хушығыҙ!, һау булығыҙ!, хуш!, һау бул!; всего-навсего бары тик, ни бары; всего ничего бер нәмә лә юҡ тиерлек, бик әҙ; только и всего шул ғына, бары шул
В-СЕДЬМЫХ вводн. сл. етенсенән
ВСЕЗНАЙКА м и ж; разг., ирон. белдекле булырға маташыусы, үтә белдекле
вселЕние с см. вселить 1, вселиться 1; вселение в новый дом яңы өйгә күсеү
ВСЕЛЕННАЯ ж 1. (мироздание) Йыһан, Ғаләм; строение Вселенной Ғаләм төҙөлөшө 2. (вся земля) ер йөҙө, донъя
ВСЕЛИТЬ сов. 1. кого-что индереп урынлаштырыу, урынлаштырыу, күсенеү, индереү; вселить жильцов в квартиру кешеләрҙе фатирға урынлаштырыу 2. что; перен. күңеленә һалыу, керетеү, тыуҙырыу, уятыу; вселить надежду өмөт уятыу
ВСЕЛИТЬСЯ сов. 1. инеп урынлашыу, күсеү, инеү; вселиться в новую квартиру яңы фатирға инеп урынлашыу 2. перен. төшөү, инеү, тыуыу, урынлашыу; надежда вселилась в его сердце уның күңелендә өмөт тыуҙы
ВСЕЛЯТЬ несов. см. вселить