Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 24 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
АЗАЛИЯ
ниҙеңдер башы, башланғыс мәғлүмәттәр; начать с азов баштан башлау, яңынан башлау ♦ ни аза (в глаза) не знать; ни аза не знать (не понимать, не смыслить) әлепте таяҡ тип белмәү
АЗАЛИЯ ж азалия (төрлө төҫтәге эре сәскә атҡан көньяҡ ҡыуағы)
АЗАРТ м ҡомар, ҡомарлыҡ, ныҡ бирелеү, мауығыу, ҡыҙып китеү; войти в азарт ҡомар асылыу, ныҡ бирелеү; играть с азартом ҡыҙып китеп, ныҡ бирелеп уйнау; спортивный азарт спорт ҡомары
АЗАРТНИЧАТЬ несов.; разг. ҡомарланыу, ныҡ мауығыу, ҡыҙып китеү; азартничать в игре уйында ҡомарланыу, ныҡ мауығып уйнау
АЗАРТНОСТЬ ж ҡомарлыҡ; азартность игры уйындың ҡомарлығы
АЗАРТНЫЙ, -ая, -ое ҡомар, мауығыусан; азартный человек ҡомар кеше ♦ азартная игра ҡомарлы уйын
АЗБУКА ж 1. см. алфавит 2. (букварь) әлифба; взять в руки азбуку әлифбаны ҡулға алыу; читать азбуку әлифба уҡыу 3. перен. нигеҙ, башланғыс, әлифба; азбука науки фән нигеҙҙәре ♦ азбука Морзе Морзе азбукаһы
Азбучный, -ая, -ое 1. әлифба ...ы; азбучный материал әлифба материалы 2. алфавит ...ы; азбучный порядок алфавит тәртибе ♦ азбучная истина һәр кемгә билдәле, нигеҙ (төп) хәҡиҡәт
АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ, -ая, -ое әзербайжан ...ы, Әзербайжан ...ы; азербайджанский народ әзербайжан халҡы; азербайджанский язык әзербайжан теле
АЗЕРБАЙДЖАНЦЫ мн. әзербайжандар, әзербайжан халҡы // ед. азербайджанец м әзербайжан ир-аты; азербайджанка ж әзербайжан ҡатын-ҡыҙы
АЗИАТСКИЙ, -ая, -ое Азия ...ы; азиатские страны Азия илдәре
АЗИАТЧИНА ж; уст. ҡырағайлыҡ, томаналыҡ
АЗИАТЫ мн 1. Азия кешеләре, Азиянан сыҡҡан кешеләр // ед. азиат Азия ир-аты; азиатка Азия ҡатын-ҡыҙы 2. уст., бран. азиат, наҙан, томана, ҡырағай (кеше)
АЗИМУТ м азимут (1. астр., геол. кцҙә-тецсе торған яҫылыҡ менән билдәле нөктә һәм ниндәйҙер кцк йөҙөндәге яҡтыртҡыс аша цткән вертикаль яҫылыҡ араһындағы мөйөш 2. хәрб. бирелгән хәрәкәт йцнәлеше менән төньяҡ йцнәлеш араһында барлыҡҡа килгән мөйөш 3. ер өҫтөнән туранан-тураға хәрәкәт итец өсөн карта һәм компас менән билдәләнгән йцнәлеш); определение азимута азимутты билдәләү; идти по азимуту азимут буйынса (барыу), хәрәкәт итеү
АЗИМУТАЛЬНЫЙ, -ая, -ое спец. азимуталь; азимутальное кольцо азимуталь дүңгәләк; ази-
24
мутальный круг компаса компастың азимуталь дүңгәләге
Азимутный, -ая, -ое азимут ...ы; азимутное отклонение азимут тайпылышы
АЗОТ м азот (химик элемент, газ); свободный азот ирекле азот; ввести в почву азот тупраҡҡа азот индереү
АЗОТИРОВАНИЕ с см. азотировать; азотирование стали ҡоросто азотлау
АЗОТИРОВАТЬ сов., несов. что азотлау; азотировать почву тупраҡты азотлау; азотировать сталь ҡоросто азотлау
АЗОТИРОВАТЬСЯ несов. страд. от азотировать
АЗОТИСТЫЙ, -ая, -ое азотлы; азотистая кислота азотлы кислота; азотистое железо азотлы тимер; азотистые удобрения азотлы ашламалар
АЗОТНЫЙ, -ая, -ое азот ...ы; азотная кислота азот кислотаһы
АЗОТОБАКТЕР м азотобактер (һауалағы азотты цҙләштерә алған тупраҡ бактерияһы) аИр м ҡылыс үлән, ер тамыры
АИСТ м ҡауҙы; гнездо аиста ҡауҙы ояһы АИСТЁНОК м ҡауҙы балаһы
АИСТНИК м ҡауҙы үләне
АЙ I межд. 1. (выражает боль, испуг) уй, абау; ай, ай, больно! уй, уй, ауырта!; ай, ай, что же это такое! абау, нимә һуң был! 2. (выражает упрёк, порицание, сожаление и т.п.) әй, әй-әй; ай, как нехорошо әй-әй, яҡшы түгел дә 3. (выражает удивление, восхищение, одобрение ) их, һай; ай ребята, ай молодцы! һай егеттәр, һай шәптәр! ♦ ай да бына, бына нисек; ай да веселье бына нисек күңел асыу
АЙ II союз; разг. әллә; ай задумал что-то недоброе? әллә берәй хөсөт уйланыңмы?
АЙВА ж айва; цветок айвы айва сәскәһе
АЙВОВЫЙ, -ая, -ое айва ...ы; айвовое варенье айва ҡайнатмаһы; айвовое дерево айва ағасы
айдА межд.; прост. әйҙә, киттек, ҡуҙғалдыҡ; айда за грибами киттек бәшмәккә; айда во двор әйҙә тышҡа сығайыҡ
АЙКАТЬ несов.; разг. айбайлау; кто-то громко айкает кемдер көслө айбайлай
аймАк м аймаҡ (1. Бцрәт Республикаһында , Алтай Республикаһында — административ район 2. Монгол Халыҡ Республикаһында эре административ-территориаль берәмек 3. тар. төньяҡ-көнсығыш Башҡортостанда боронғо этник бцленеш; көтөцлектәрҙе бергә файҙаланыу нигеҙендә ойошҡан территориаль берләшмә )
аймАчный, -ая, -ое аймаҡ ...ы; аймачное управление аймаҡ идаралығы; аймачный совет аймаҡ ҡоро
айрАн м айран; делать айран айран яһау; пить айран айран эсеү
ниҙеңдер башы, башланғыс мәғлүмәттәр; начать с азов баштан башлау, яңынан башлау ♦ ни аза (в глаза) не знать; ни аза не знать (не понимать, не смыслить) әлепте таяҡ тип белмәү
АЗАЛИЯ ж азалия (төрлө төҫтәге эре сәскә атҡан көньяҡ ҡыуағы)
АЗАРТ м ҡомар, ҡомарлыҡ, ныҡ бирелеү, мауығыу, ҡыҙып китеү; войти в азарт ҡомар асылыу, ныҡ бирелеү; играть с азартом ҡыҙып китеп, ныҡ бирелеп уйнау; спортивный азарт спорт ҡомары
АЗАРТНИЧАТЬ несов.; разг. ҡомарланыу, ныҡ мауығыу, ҡыҙып китеү; азартничать в игре уйында ҡомарланыу, ныҡ мауығып уйнау
АЗАРТНОСТЬ ж ҡомарлыҡ; азартность игры уйындың ҡомарлығы
АЗАРТНЫЙ, -ая, -ое ҡомар, мауығыусан; азартный человек ҡомар кеше ♦ азартная игра ҡомарлы уйын
АЗБУКА ж 1. см. алфавит 2. (букварь) әлифба; взять в руки азбуку әлифбаны ҡулға алыу; читать азбуку әлифба уҡыу 3. перен. нигеҙ, башланғыс, әлифба; азбука науки фән нигеҙҙәре ♦ азбука Морзе Морзе азбукаһы
Азбучный, -ая, -ое 1. әлифба ...ы; азбучный материал әлифба материалы 2. алфавит ...ы; азбучный порядок алфавит тәртибе ♦ азбучная истина һәр кемгә билдәле, нигеҙ (төп) хәҡиҡәт
АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ, -ая, -ое әзербайжан ...ы, Әзербайжан ...ы; азербайджанский народ әзербайжан халҡы; азербайджанский язык әзербайжан теле
АЗЕРБАЙДЖАНЦЫ мн. әзербайжандар, әзербайжан халҡы // ед. азербайджанец м әзербайжан ир-аты; азербайджанка ж әзербайжан ҡатын-ҡыҙы
АЗИАТСКИЙ, -ая, -ое Азия ...ы; азиатские страны Азия илдәре
АЗИАТЧИНА ж; уст. ҡырағайлыҡ, томаналыҡ
АЗИАТЫ мн 1. Азия кешеләре, Азиянан сыҡҡан кешеләр // ед. азиат Азия ир-аты; азиатка Азия ҡатын-ҡыҙы 2. уст., бран. азиат, наҙан, томана, ҡырағай (кеше)
АЗИМУТ м азимут (1. астр., геол. кцҙә-тецсе торған яҫылыҡ менән билдәле нөктә һәм ниндәйҙер кцк йөҙөндәге яҡтыртҡыс аша цткән вертикаль яҫылыҡ араһындағы мөйөш 2. хәрб. бирелгән хәрәкәт йцнәлеше менән төньяҡ йцнәлеш араһында барлыҡҡа килгән мөйөш 3. ер өҫтөнән туранан-тураға хәрәкәт итец өсөн карта һәм компас менән билдәләнгән йцнәлеш); определение азимута азимутты билдәләү; идти по азимуту азимут буйынса (барыу), хәрәкәт итеү
АЗИМУТАЛЬНЫЙ, -ая, -ое спец. азимуталь; азимутальное кольцо азимуталь дүңгәләк; ази-
24
мутальный круг компаса компастың азимуталь дүңгәләге
Азимутный, -ая, -ое азимут ...ы; азимутное отклонение азимут тайпылышы
АЗОТ м азот (химик элемент, газ); свободный азот ирекле азот; ввести в почву азот тупраҡҡа азот индереү
АЗОТИРОВАНИЕ с см. азотировать; азотирование стали ҡоросто азотлау
АЗОТИРОВАТЬ сов., несов. что азотлау; азотировать почву тупраҡты азотлау; азотировать сталь ҡоросто азотлау
АЗОТИРОВАТЬСЯ несов. страд. от азотировать
АЗОТИСТЫЙ, -ая, -ое азотлы; азотистая кислота азотлы кислота; азотистое железо азотлы тимер; азотистые удобрения азотлы ашламалар
АЗОТНЫЙ, -ая, -ое азот ...ы; азотная кислота азот кислотаһы
АЗОТОБАКТЕР м азотобактер (һауалағы азотты цҙләштерә алған тупраҡ бактерияһы) аИр м ҡылыс үлән, ер тамыры
АИСТ м ҡауҙы; гнездо аиста ҡауҙы ояһы АИСТЁНОК м ҡауҙы балаһы
АИСТНИК м ҡауҙы үләне
АЙ I межд. 1. (выражает боль, испуг) уй, абау; ай, ай, больно! уй, уй, ауырта!; ай, ай, что же это такое! абау, нимә һуң был! 2. (выражает упрёк, порицание, сожаление и т.п.) әй, әй-әй; ай, как нехорошо әй-әй, яҡшы түгел дә 3. (выражает удивление, восхищение, одобрение ) их, һай; ай ребята, ай молодцы! һай егеттәр, һай шәптәр! ♦ ай да бына, бына нисек; ай да веселье бына нисек күңел асыу
АЙ II союз; разг. әллә; ай задумал что-то недоброе? әллә берәй хөсөт уйланыңмы?
АЙВА ж айва; цветок айвы айва сәскәһе
АЙВОВЫЙ, -ая, -ое айва ...ы; айвовое варенье айва ҡайнатмаһы; айвовое дерево айва ағасы
айдА межд.; прост. әйҙә, киттек, ҡуҙғалдыҡ; айда за грибами киттек бәшмәккә; айда во двор әйҙә тышҡа сығайыҡ
АЙКАТЬ несов.; разг. айбайлау; кто-то громко айкает кемдер көслө айбайлай
аймАк м аймаҡ (1. Бцрәт Республикаһында , Алтай Республикаһында — административ район 2. Монгол Халыҡ Республикаһында эре административ-территориаль берәмек 3. тар. төньяҡ-көнсығыш Башҡортостанда боронғо этник бцленеш; көтөцлектәрҙе бергә файҙаланыу нигеҙендә ойошҡан территориаль берләшмә )
аймАчный, -ая, -ое аймаҡ ...ы; аймачное управление аймаҡ идаралығы; аймачный совет аймаҡ ҡоро
айрАн м айран; делать айран айран яһау; пить айран айран эсеү