Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 309 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
һулыш, яңынан хәл инеү (арып хәл бөткәндән һуц көс инеп киткәндә); до последнего дыхания һуңғы һулышҡа тиклем, үлгәнсе; не переводя дыхания бер тынала, туҡтауһыҙ, тын да алмай
ДЫХАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое анат. тын, тын алыу ...ы, һулыш ...ы; дыхательные пути тын алыу юлдары; дыхательный центр тын алыу үҙәге
ДЫХНУТЬ сов.; прост. см. дохнуть
ДЫШАТЬ несов. 1. тын (һулыш) алыу, һулау, тын өрөү; легко дышать тын алыуы еңел; дышать свежим воздухом саф һауа һулау; еле-еле дышать саҡ-саҡ тын алыу 2. чем; перен. аңҡып (бөркөлөп, ташып) тороу; печь дышит жаром мейестән эҫе бөркөлөп тора; его лицо дышало молодостью уның йөҙөнән йәшлек дәрте ташып тора ♦ дышать здоровьем таҙалығы тышҡа (йөҙөнә) сыҡҡан; дышать воздухом чего, каким бер даирә (мөхит) кешеләре менән аралашыу; дышать на ладан хәл өҫтөндә булыу (ятыу)
ДЫШАТЬСЯ: легко дышится тын алыуы еңел (иркен); тяжело дышалось тын алыш ауыр, һулыш (тын) ҡыҫыла
ДЫШЛО с һыңар тәртә (фургонда, ҙур арбала )
ДЬЯВОЛ м иблис, шайтан ♦ какого дьявола ни шайтаныма, ни бысағыма
ДЬЯВОЛЬСКИЙ, -ая, -ое разг. 1. иблис ...ы, шайтан ...ы; дьявольское наваждение иблис вәсвәсәһе, шайтан ҡотҡоһо 2. перен. яуыз, мәкерле; дьявольский умысел яуыз ниәт 3. разг. (необычайно сильный, трудный) ҡот осҡос, иҫ киткес; дьявольская сила ҡот осҡос көс; дьявольский характер иҫ киткес (ауыр, көслө) холоҡ
ДЬЯВОЛЬЩИНА ж; разг. аңлашылмаусылыҡ, буталсыҡлыҡ, хикмәт, әкәмәт
Е,
ЕВАНГЕЛИЕ с Инжил (христиандарҙың дини китабы )
ЕВАНГЕЛЬСКИЙ, -ая, -ое Инжил ...ы; евангельский текст Инжил тексы
ЕВГЕНИКА ж евгеника (кешенең нәҫел сифаттары насарайыу мөмкинлеген иҫкәртец тураһындамы тәглимәт)
Евнух м алашар, евнух (һәрәмдә хеҙмәт итец өсөн енес биҙҙәре алынган ир-ат)
еврЕи мн. йәһүдтәр, йәһүд халҡы // ед. еврей м йәһүд ир-аты; еврейка ж йәһүд ҡатын-ҡыҙы
ЕВРЕЙСКИЙ, -ая, -ое йәһүд ...ы; еврейский народ йәһүд халҡы
309
ЕВРОПЕОИДНЫЙ
ДЬЯК м; ист. дьяк (элекке Рәсәйҙә дәцләт учреждениеларында яуаплы эш башҡарыусы)
дьЯкон м дьякон (сиркәцҙә священникка ярҙам итецсе хеҙмәткәр)
ДЬЯЧОК м дьячок (тцбән дәрәжәләге сир-кәц хеҙмәтсеһе)
дЮжий, -ая, -ее прост. мыҡты, ҙур кәүҙәле; дюжий парень мыҡты егет
ДЮЖИНА ж дюжина, ун ике (бер иш) дана; дюжина домов ун ике бер иш йорт ♦ чёртова дюжина ун өс һаны (уңышһыҙ һаналган һан)
ДЮЖИННЫЙ, -ая, -ое ябай, уртаса; дюжинный человек ябай кеше
ДЮЙМ м дюйм (элекке оҙонлоҡ цлсәц берәмеге — 2, 54 сантиметр)
ДЮЙМОВЫЙ, -ая, -ое бер дюймлы; дюймовый гвоздь бер дюймлы ҡаҙаҡ
ДЮННЫЙ, -ая, -ое дюна ...ы; дюнный песок дюна ҡомо
дЮны мн. (ед. дюна ж) дюналар (диңгеҙ ярҙары буйында ел менән кцсеп йөрөгән ҡом өйөмдәре )
ДЮРАЛЮМИНИЕВЫЙ, -ая, -ое дюралюминий ...ы, дюралюмин; дюралюминиевая проволока дюралюмин сым
ДЮРАЛЮМИНИЙ м дюралюминий, дюралюмин (алюминдың еҙ, магний һәм кремний менән ҡушылмаһы)
дюшЕс м дюшес (грушаның йомшаҡ тәмле сорты )
дЯгиль м айыу ҡурайы, шыма көпшә
ДЯДЕНЬКА м (форма обращения) см. дядя
ДЯДЯ м 1. (младший брат отца, матери) ағай; (старший брат отца, матери) бабай, олатай; 2. (форма обращения) ағай
дЯтел м; тумыртҡа
ДЯТЛОВЫЙ, -ая, -ое тумыртҡа ...ы; дятловые яйца тумыртҡа йомортҡалары
Ё
ЕВРОПЕЕЦ м европалы, Европа кешеһе
ЕВРОПЕИЗАЦИЯ ж см. европеизировать, европеизироваться
ЕВРОПЕИЗИРОВАТЬ сов., несов. что европалаштырыу, европалаштырылыу
ЕВРОПЕИЗИРОВАТЬСЯ 1. сов., несов. европалашыу 2. несов. страд. от европеизировать
ЕВРОПЕЙСКИЙ, -ая, -ое Европа ...ы; европейские страны Европа илдәре; европейский климат Европа климаты
ЕВРОПЕОИД м; антроп. европеоид (раса тибы )
ЕВРОПЕОИДНЫЙ: европеоидная раса антроп . европеоид расаһы
ДЫХАТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое анат. тын, тын алыу ...ы, һулыш ...ы; дыхательные пути тын алыу юлдары; дыхательный центр тын алыу үҙәге
ДЫХНУТЬ сов.; прост. см. дохнуть
ДЫШАТЬ несов. 1. тын (һулыш) алыу, һулау, тын өрөү; легко дышать тын алыуы еңел; дышать свежим воздухом саф һауа һулау; еле-еле дышать саҡ-саҡ тын алыу 2. чем; перен. аңҡып (бөркөлөп, ташып) тороу; печь дышит жаром мейестән эҫе бөркөлөп тора; его лицо дышало молодостью уның йөҙөнән йәшлек дәрте ташып тора ♦ дышать здоровьем таҙалығы тышҡа (йөҙөнә) сыҡҡан; дышать воздухом чего, каким бер даирә (мөхит) кешеләре менән аралашыу; дышать на ладан хәл өҫтөндә булыу (ятыу)
ДЫШАТЬСЯ: легко дышится тын алыуы еңел (иркен); тяжело дышалось тын алыш ауыр, һулыш (тын) ҡыҫыла
ДЫШЛО с һыңар тәртә (фургонда, ҙур арбала )
ДЬЯВОЛ м иблис, шайтан ♦ какого дьявола ни шайтаныма, ни бысағыма
ДЬЯВОЛЬСКИЙ, -ая, -ое разг. 1. иблис ...ы, шайтан ...ы; дьявольское наваждение иблис вәсвәсәһе, шайтан ҡотҡоһо 2. перен. яуыз, мәкерле; дьявольский умысел яуыз ниәт 3. разг. (необычайно сильный, трудный) ҡот осҡос, иҫ киткес; дьявольская сила ҡот осҡос көс; дьявольский характер иҫ киткес (ауыр, көслө) холоҡ
ДЬЯВОЛЬЩИНА ж; разг. аңлашылмаусылыҡ, буталсыҡлыҡ, хикмәт, әкәмәт
Е,
ЕВАНГЕЛИЕ с Инжил (христиандарҙың дини китабы )
ЕВАНГЕЛЬСКИЙ, -ая, -ое Инжил ...ы; евангельский текст Инжил тексы
ЕВГЕНИКА ж евгеника (кешенең нәҫел сифаттары насарайыу мөмкинлеген иҫкәртец тураһындамы тәглимәт)
Евнух м алашар, евнух (һәрәмдә хеҙмәт итец өсөн енес биҙҙәре алынган ир-ат)
еврЕи мн. йәһүдтәр, йәһүд халҡы // ед. еврей м йәһүд ир-аты; еврейка ж йәһүд ҡатын-ҡыҙы
ЕВРЕЙСКИЙ, -ая, -ое йәһүд ...ы; еврейский народ йәһүд халҡы
309
ЕВРОПЕОИДНЫЙ
ДЬЯК м; ист. дьяк (элекке Рәсәйҙә дәцләт учреждениеларында яуаплы эш башҡарыусы)
дьЯкон м дьякон (сиркәцҙә священникка ярҙам итецсе хеҙмәткәр)
ДЬЯЧОК м дьячок (тцбән дәрәжәләге сир-кәц хеҙмәтсеһе)
дЮжий, -ая, -ее прост. мыҡты, ҙур кәүҙәле; дюжий парень мыҡты егет
ДЮЖИНА ж дюжина, ун ике (бер иш) дана; дюжина домов ун ике бер иш йорт ♦ чёртова дюжина ун өс һаны (уңышһыҙ һаналган һан)
ДЮЖИННЫЙ, -ая, -ое ябай, уртаса; дюжинный человек ябай кеше
ДЮЙМ м дюйм (элекке оҙонлоҡ цлсәц берәмеге — 2, 54 сантиметр)
ДЮЙМОВЫЙ, -ая, -ое бер дюймлы; дюймовый гвоздь бер дюймлы ҡаҙаҡ
ДЮННЫЙ, -ая, -ое дюна ...ы; дюнный песок дюна ҡомо
дЮны мн. (ед. дюна ж) дюналар (диңгеҙ ярҙары буйында ел менән кцсеп йөрөгән ҡом өйөмдәре )
ДЮРАЛЮМИНИЕВЫЙ, -ая, -ое дюралюминий ...ы, дюралюмин; дюралюминиевая проволока дюралюмин сым
ДЮРАЛЮМИНИЙ м дюралюминий, дюралюмин (алюминдың еҙ, магний һәм кремний менән ҡушылмаһы)
дюшЕс м дюшес (грушаның йомшаҡ тәмле сорты )
дЯгиль м айыу ҡурайы, шыма көпшә
ДЯДЕНЬКА м (форма обращения) см. дядя
ДЯДЯ м 1. (младший брат отца, матери) ағай; (старший брат отца, матери) бабай, олатай; 2. (форма обращения) ағай
дЯтел м; тумыртҡа
ДЯТЛОВЫЙ, -ая, -ое тумыртҡа ...ы; дятловые яйца тумыртҡа йомортҡалары
Ё
ЕВРОПЕЕЦ м европалы, Европа кешеһе
ЕВРОПЕИЗАЦИЯ ж см. европеизировать, европеизироваться
ЕВРОПЕИЗИРОВАТЬ сов., несов. что европалаштырыу, европалаштырылыу
ЕВРОПЕИЗИРОВАТЬСЯ 1. сов., несов. европалашыу 2. несов. страд. от европеизировать
ЕВРОПЕЙСКИЙ, -ая, -ое Европа ...ы; европейские страны Европа илдәре; европейский климат Европа климаты
ЕВРОПЕОИД м; антроп. европеоид (раса тибы )
ЕВРОПЕОИДНЫЙ: европеоидная раса антроп . европеоид расаһы