Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 312 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЕЖЕСУТОЧНЫЙ
ЕЖЕСУТОЧНЫЙ, -ая, -ое тәүлек һайын, һәр тәүлектә; ежесуточное дежурство тәүлек һайын булған дежурлыҡ
ЕЖЕЧАСНЫЙ, -ая, -ое 1. сәғәт һайын, һәр сәғәттә 2. һәр ваҡыт, йыш; ежечасная опасность һәр ваҡыттағы ҡурҡыныс
ЁЖИК м 1. уменьш. -ласк. от ёж 1; 2. чего тырпай сәс (алдырыу төрө) 3. в знач. нареч. ёжиком тырпайтып; стричься ёжиком сәсте тырпайтып алдырыу
ЁЖИТЬСЯ несов. 1. бөршәйеү, шоҡрайыу, көжрәйеү, ҡорошоу; ёжиться от холода һыуыҡтан шоҡрайыу; ходить съёжившись көжрәйеп йөрөү 2. перен., разг. (стесняться) оялыу, тартыныу, уңайһыҙланыу
ЕЖИХА ж инә терпе
ежОвый, -ая, -ое терпе ...ы; ежовые иглы терпе энәләре ♦ держать в ежовых рукавицах кого ҡаты тотоу, ҡаты ҡуллылыҡ күрһәтеү
ЕЖОНОК м терпе балаһы, бала терпе
ЕЗДА ж 1. см. ездить; верховая езда һыбай йөрөү; быстрая езда тиҙ йөрөү 2. (мера расстояния ) юл, ара; в трёх часах езды от города ҡаланан өс сәғәтлек юл
Ездить несов. 1. йөрөү, йөрөп тороу, барыу, барып йөрөү; часто ездить в город ҡалаға йыш барып йөрөү; ездить на работу на трамвае эшкә трамвай менән йөрөү; ездить в гости ҡунаҡҡа йөрөү 2. (уметь пользоваться средством передвижения) йөрөү, йөрөй белеү; он ездит на мотоцикле ул мотоциклда йөрөй 3. перен., разг. шыуып йөрөү; седло ездит эйәр шыуып йөрөй ♦ ездить (верхом) на ком елкәгә ултырыу, елкәне кимереү (иҙеү)
ЕЗДКА ж; спец., разг. барыу; дрова можно привезти в одну ездку утынды бер барыуҙа килтерергә мөмкин
ЕЗДОВОЙ, -ая, -ое 1. (ходящий в упряжке — о животных) екке, еген; (предназначенный для передвижения верхом) менге; ездовая лошадь менге ат; ездовые собаки екке эттәр 2. в знач. сущ. ездовой м ат тотоусы (артиллерияла пушка арбаһының кцсере)
ЕЗДОК м 1. һыбай барыусы, яйҙаҡ, һыбайлы; запоздалый ездок һуңға ҡалған һыбайлы 2. һыбай йөрөй белеүсе, һыбай йөрөү оҫтаһы; он хороший ездок ул һыбай йөрөүгә оҫта, ул һыбай йөрөү оҫтаһы; он отличный ездок на велосипеде ул велосипедта йөрөүгә оҫта
Езженый, -ая, -ое разг. 1. (приученный к езде) егергә (һыбай йөрөргә) өйрәтелгән; езженый конь егергә өйрәтелгән ат 2. (наезженный ) йөрөлгән, тапалған; езженая дорога тапалған юл
ей-бОгу межд.; разг. валлаһи, билләһи, ысындан да, ысынлап та
ЕЙ-ЕЙ межд.; прост. см. ей-богу
ЁКАНЬЕ с см. ёкать 1
ЁКАТЬ несов. 1. (издавать звуки, напоминающие икоту) уңҡ-уңҡ итеү (килеү), уңҡылдау, өңкөлдәү 2. разг. (замирать — о сердце) жыу итеү; сердце ёкнуло йөрәк жыу итеп ҡалды
Еле нареч. 1. (едва) көскә генә, саҡ ҡына, әҙ генә; еле жив әҙ генә йәне бар; еле слышны звуки курая ҡурай тауышы саҡ ҡына ишетелеп ҡала 2. (с трудом, насилу) көскә, көс-хәл менән, саҡ-саҡ (ҡына); я еле мог поднять ящик мин йәшникте көскә күтәрә алдым
Еле-Еле нареч. көскә-көскә (генә), саҡ-саҡ (ҡына) ♦ еле-еле душа в теле прост. йәне сығырға тора, сыҡмаған йәне генә ҡалған, йәне ус төбөндә генә (хәлһеҙ йәки ауырыу кешегә ҡарата); таралырға (емерелергә) тора (нәмәгә ҡарата)
елЕй м 1. церк. зәйтүн майы 2. перен. күңел йыуатҡыс, йән аҙығы
ЕЛЕЙНЫЙ, -ая, -ое хәйләле, сөсө, йомаҡай, юха; елейная речь сөсө телмәр; елейный голос хәйләле тауыш; елейное выражение лица йомаҡай сырай
ЕЛИКО нареч.; книж., уст. (обычно в сочет. с “возможно” и “мочь”) см. насколько; елико возможно мөмкин ҡәҙәр, мөмкин булғанса, ҡулдан килгәнсә; елико хватало сил көс еткәнсә
ЁЛКА ж 1. см. ель 2. (праздник) ёлка, шыршы байрамы; новогодняя ёлка Яңы йыл ёл-каһы; быть на ёлке ёлкала булыу
ЕЛОВЫЙ, -ая, -ое 1. шыршы ...ы; еловая шишка шыршы тубырсығы 2. шыршы, шыршынан; еловая доска шыршы таҡта; еловый стол шыршы өҫтәл
ЁЛОЧКА ж 1. уменьш. -ласк. от ёлка 2. в знач. нареч. ёлочкой; в ёлочку кәкерсәкле, кә-керсәкләп; рубашка, вышитая ёлочкой кәкер-сәкләп сигелгән күлдәк; паркет, выложенный ёлочкой кәкерсәкләп һалынған паркет
ЁЛОЧНЫЙ, -ая, -ое ёлка ...ы; ёлочные украшения ёлка биҙәүестәре (уйынсыҡтары); ёлочные свечи ёлка шәмдәре
ЕЛЬ ж шыршы ♦ сибирская ель себер шыршыһы
Ельник м 1. шыршылыҡ, шыршы урманы, бешәлек; молодой ельник йәш шыршылыҡ 2. собир. йәйек, шыршы йәйеге; настлать на землю ельника ергә шыршы йәйеген түшәү
ЁМКИЙ, -ая, -ое һыйышлы, һыйҙырышлы; ёмкая посуда (күп) һыйҙырышлы һауыт
ЁМКОСТЬ ж 1. һыйҙырыш, һыйышлы, һыйҙыра алыу дәрәжәһе; бутыль ёмкостью в три литра өс литр һыйышлы шешә 2. мн. ёмкости; спец. һыйым, һыйышлы (һауыт); ёмкости с горючим яғыулыҡ һалынған һыйышлыҡтар ♦ ёмкость рынка эк. баҙар аша тауар һата алыу мөмкинлеге; меры ёмкости һыйым үлсәүҙәре (шыйыҡ һәм бөртөклө нәмәләрҙең кцләмен цлсәц берәмектәре)
ЕНОТ м (зверь и его мех) янут, урман эте
312
ЕЖЕСУТОЧНЫЙ, -ая, -ое тәүлек һайын, һәр тәүлектә; ежесуточное дежурство тәүлек һайын булған дежурлыҡ
ЕЖЕЧАСНЫЙ, -ая, -ое 1. сәғәт һайын, һәр сәғәттә 2. һәр ваҡыт, йыш; ежечасная опасность һәр ваҡыттағы ҡурҡыныс
ЁЖИК м 1. уменьш. -ласк. от ёж 1; 2. чего тырпай сәс (алдырыу төрө) 3. в знач. нареч. ёжиком тырпайтып; стричься ёжиком сәсте тырпайтып алдырыу
ЁЖИТЬСЯ несов. 1. бөршәйеү, шоҡрайыу, көжрәйеү, ҡорошоу; ёжиться от холода һыуыҡтан шоҡрайыу; ходить съёжившись көжрәйеп йөрөү 2. перен., разг. (стесняться) оялыу, тартыныу, уңайһыҙланыу
ЕЖИХА ж инә терпе
ежОвый, -ая, -ое терпе ...ы; ежовые иглы терпе энәләре ♦ держать в ежовых рукавицах кого ҡаты тотоу, ҡаты ҡуллылыҡ күрһәтеү
ЕЖОНОК м терпе балаһы, бала терпе
ЕЗДА ж 1. см. ездить; верховая езда һыбай йөрөү; быстрая езда тиҙ йөрөү 2. (мера расстояния ) юл, ара; в трёх часах езды от города ҡаланан өс сәғәтлек юл
Ездить несов. 1. йөрөү, йөрөп тороу, барыу, барып йөрөү; часто ездить в город ҡалаға йыш барып йөрөү; ездить на работу на трамвае эшкә трамвай менән йөрөү; ездить в гости ҡунаҡҡа йөрөү 2. (уметь пользоваться средством передвижения) йөрөү, йөрөй белеү; он ездит на мотоцикле ул мотоциклда йөрөй 3. перен., разг. шыуып йөрөү; седло ездит эйәр шыуып йөрөй ♦ ездить (верхом) на ком елкәгә ултырыу, елкәне кимереү (иҙеү)
ЕЗДКА ж; спец., разг. барыу; дрова можно привезти в одну ездку утынды бер барыуҙа килтерергә мөмкин
ЕЗДОВОЙ, -ая, -ое 1. (ходящий в упряжке — о животных) екке, еген; (предназначенный для передвижения верхом) менге; ездовая лошадь менге ат; ездовые собаки екке эттәр 2. в знач. сущ. ездовой м ат тотоусы (артиллерияла пушка арбаһының кцсере)
ЕЗДОК м 1. һыбай барыусы, яйҙаҡ, һыбайлы; запоздалый ездок һуңға ҡалған һыбайлы 2. һыбай йөрөй белеүсе, һыбай йөрөү оҫтаһы; он хороший ездок ул һыбай йөрөүгә оҫта, ул һыбай йөрөү оҫтаһы; он отличный ездок на велосипеде ул велосипедта йөрөүгә оҫта
Езженый, -ая, -ое разг. 1. (приученный к езде) егергә (һыбай йөрөргә) өйрәтелгән; езженый конь егергә өйрәтелгән ат 2. (наезженный ) йөрөлгән, тапалған; езженая дорога тапалған юл
ей-бОгу межд.; разг. валлаһи, билләһи, ысындан да, ысынлап та
ЕЙ-ЕЙ межд.; прост. см. ей-богу
ЁКАНЬЕ с см. ёкать 1
ЁКАТЬ несов. 1. (издавать звуки, напоминающие икоту) уңҡ-уңҡ итеү (килеү), уңҡылдау, өңкөлдәү 2. разг. (замирать — о сердце) жыу итеү; сердце ёкнуло йөрәк жыу итеп ҡалды
Еле нареч. 1. (едва) көскә генә, саҡ ҡына, әҙ генә; еле жив әҙ генә йәне бар; еле слышны звуки курая ҡурай тауышы саҡ ҡына ишетелеп ҡала 2. (с трудом, насилу) көскә, көс-хәл менән, саҡ-саҡ (ҡына); я еле мог поднять ящик мин йәшникте көскә күтәрә алдым
Еле-Еле нареч. көскә-көскә (генә), саҡ-саҡ (ҡына) ♦ еле-еле душа в теле прост. йәне сығырға тора, сыҡмаған йәне генә ҡалған, йәне ус төбөндә генә (хәлһеҙ йәки ауырыу кешегә ҡарата); таралырға (емерелергә) тора (нәмәгә ҡарата)
елЕй м 1. церк. зәйтүн майы 2. перен. күңел йыуатҡыс, йән аҙығы
ЕЛЕЙНЫЙ, -ая, -ое хәйләле, сөсө, йомаҡай, юха; елейная речь сөсө телмәр; елейный голос хәйләле тауыш; елейное выражение лица йомаҡай сырай
ЕЛИКО нареч.; книж., уст. (обычно в сочет. с “возможно” и “мочь”) см. насколько; елико возможно мөмкин ҡәҙәр, мөмкин булғанса, ҡулдан килгәнсә; елико хватало сил көс еткәнсә
ЁЛКА ж 1. см. ель 2. (праздник) ёлка, шыршы байрамы; новогодняя ёлка Яңы йыл ёл-каһы; быть на ёлке ёлкала булыу
ЕЛОВЫЙ, -ая, -ое 1. шыршы ...ы; еловая шишка шыршы тубырсығы 2. шыршы, шыршынан; еловая доска шыршы таҡта; еловый стол шыршы өҫтәл
ЁЛОЧКА ж 1. уменьш. -ласк. от ёлка 2. в знач. нареч. ёлочкой; в ёлочку кәкерсәкле, кә-керсәкләп; рубашка, вышитая ёлочкой кәкер-сәкләп сигелгән күлдәк; паркет, выложенный ёлочкой кәкерсәкләп һалынған паркет
ЁЛОЧНЫЙ, -ая, -ое ёлка ...ы; ёлочные украшения ёлка биҙәүестәре (уйынсыҡтары); ёлочные свечи ёлка шәмдәре
ЕЛЬ ж шыршы ♦ сибирская ель себер шыршыһы
Ельник м 1. шыршылыҡ, шыршы урманы, бешәлек; молодой ельник йәш шыршылыҡ 2. собир. йәйек, шыршы йәйеге; настлать на землю ельника ергә шыршы йәйеген түшәү
ЁМКИЙ, -ая, -ое һыйышлы, һыйҙырышлы; ёмкая посуда (күп) һыйҙырышлы һауыт
ЁМКОСТЬ ж 1. һыйҙырыш, һыйышлы, һыйҙыра алыу дәрәжәһе; бутыль ёмкостью в три литра өс литр һыйышлы шешә 2. мн. ёмкости; спец. һыйым, һыйышлы (һауыт); ёмкости с горючим яғыулыҡ һалынған һыйышлыҡтар ♦ ёмкость рынка эк. баҙар аша тауар һата алыу мөмкинлеге; меры ёмкости һыйым үлсәүҙәре (шыйыҡ һәм бөртөклө нәмәләрҙең кцләмен цлсәц берәмектәре)
ЕНОТ м (зверь и его мех) янут, урман эте
312