Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 314 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЕСТЬ
Һис үҙгәрешһеҙ; какой ни (на) есть ниндәй генә булһа ла, төрлөсә; так и есть ысынлап та шулай; то есть (т.е.) йәғни
ЕСТЬ III межд.; воен. була ул!
ЕФРЕЙТОР м ефрейтор
ЕФРЕЙТОРСКИЙ, -ая, -ое ефрейтор ...ы; ефрейторское звание ефрейтор дәрәжәһе
Ехать несов. 1. барыу; ехать верхом һыбай барыу; ехать на троллейбусе троллейбусҡа ултырып барыу; ехать на санях санала барыу 2. (уезжать) китеү; завтра я еду в город иртәгә ҡалаға китәм; мы едем в экспедицию беҙ экспедицияға китәбеҙ 3. перен., разг. шыуыу, тайыу; на льду ноги едут в разные стороны боҙҙа аяҡ тая ♦ дальше ехать некуда башҡаса булдырып булмай, башҡаса сара юҡ, эш-хәлдең, нәмәнең бынан да насар булыуы мөмкин түгел
ЕХИДНА ж 1. зоол. ехидна (терпе кецек хайуан, агыулы йылан) 2. перен., разг. (о злом, коварном человеке) ҡара йылан
ЕХИДНИЧАТЬ несов.; разг. аҫтыртын көлөү, сәнскеле һүҙҙәр әйтеү, мыҫҡыллау
ЕХИДНЫЙ, -ая, -ое 1. аҫтыртын уҫал; ехидный человек аҫтыртын уҫал кеше 2. әсе, эскерле зәһәр, мыҫҡыллы; ехидный смех әсе көлөү; ехидный взгляд мыҫҡыллы ҡараш
ЕХИДСТВО с аҫтыртын уҫаллыҡ, эскерлелек
ЕХИДСТВОВАТЬ несов.; разг. см. ехидничать
ЕЩЁ нареч. 1. (вдобавок) тағы, тағы ла, йә-нә; сходи ещё раз тағы ла барып кил; спой ещё эту песню йырла әле тағы был йырҙы 2. (до сих пор) әле; он ещё не пришёл домой ул әле өйгә ҡайтмаған; он ещё не кончил работу ул әле эшен тамамламаған 3. (уже) инде, уҡ, үк; он уехал ещё неделю тому назад ул бынан бер аҙна элек үк китте инде 4. (при сравн. ст. прил. и нареч.) тағы, тағы ла; он стал ещё сильнее ул тағы ла көслөрәк булып китте 5. в знач. усил. частицы әле, тағы; как ещё получится! нисек килеп сығыр әле! ♦ а ещё етмәһә; всё ещё әле хәҙер ҙә, һаман, әлегә тиклем, хәҙергә тиклем; ещё бы әлбиттә, билдәле; ещё ничего ярай әле, ярарлыҡ әле; ещё и ещё тағы ла күберәк
Ж см. же I и же II
ЖАБА I ж әрмәнде
ЖАБА II: грудная жаба уст. йөрәк тотоу (тын ҡыҫылып, йөрәк ауыртыуы)
ЖАБЕРНЫЙ, -ая, -ое 1. айғолаҡ ...ы; жаберные дуги айғолаҡ дуғалары 2. айғолаҡлы; жаберные животные айғолаҡлы хайуандар
жАбий, -ья, -ье әрмәнде ...ы; жабья икра әрмәнде ыуылдырығы
ЖАБНИК м; быума үләне
жабО с нескл. иҙеүсә (селтәр йәки нәфис туҡыманан бөрмәләп, кцпертеп тегелгән яга )
ЖАБРЫ мн. (ед. жабра ж) айғолаҡ (ер-һыу хайуандарының тын алыу агзаһы) ♦ брать (взять) за жабры прост. боғаҙынан (яғаһынан) алыу
ЖАВОРОНОК м һабан турғайы; жаворонок хохлатый бүрекле (өлтөклө) һабан турғайы
ЖАДИНА м и ж; разг. ҡомһоҙ, ҡарун
ЖАДНИЧАТЬ несов.; разг. һаранланыу, ҡарунланыу, ҡомһоҙланыу; не жадничай, угощай ҡомһоҙланма, һыйла
ЖАДНО нареч. 1. ҡомһоҙланып, һаранланып; жадно есть ҡомһоҙланып ашау 2. перен. йотлоғоп, бирелеп; жадно слушать йотлоғоп тыңлау
ЖАДНОСТЬ ж 1. ҡомһоҙлоҡ, ҡомағайлыҡ, ҡомарлыҡ; жадность к деньгам аҡсаға ҡомарлыҡ; 2. һаранлыҡ, ҡарунлыҡ; проявить жадность һаранлыҡ күрһәтеү
жАдный, -ая, -ое 1. ҡомһоҙ, ҡомар, һаран, ҡарун; жадный человек һаран кеше; быть жадным к деньгам аҡсаға һаран булыу; жадный на еду ашауға ҡомһоҙ 2. перен. ашҡынып тороусы, атлыҡҡан, әүәҫ, үтә, ныҡ; жадное любопытство үтә ҡыҙыҡһыныу; с жадным вниманием ныҡ иғтибар менән; жадный на работу эшкә атлығып тороусы
ЖАЖДА ж 1. һыуһын, һыуһау, сарсау, эске килеү; сильная жажда ныҡ һыуһау; утолить жажду һыуһын ҡандырыу 2. перен. көслө теләк, ынтылыш, һыуһау; жажда знаний белемгә булған көслө теләк, һыуһау; жажда свободы иреккә ынтылыш
ЖАЖДАТЬ несов. 1. книжн., уст. һыуһау, эске килеү 2. чего и с неопр.; перен., книжн. ныҡ теләү, атлығып тороу, ашҡыныу; народы жаждут мира халыҡтар тыныслыҡ теләй
ЖАКАН м жакан (эре йәнлеккә ата торган ҡургаш йәҙрә; айыу йәҙрәһе)
жакЕт м жакет (ҡатын-ҡыҙ кейеме)
жалЕть несов. 1. кого-что аяу, йәлләү, ҡыҙғаныу; жалеть ребёнка баланы йәлләү 2. о ком-чём и с союзом “что” (сожалеть) үкенеү, ҡайғырыу; жалеть о прошедшем үткәндәргә үкенеү 3. кого-что, чего йәлләү, ҡыҙғаныу; жалеть денег аҡса ҡыҙғаныу ♦ не жалея сил (работать, трудиться) көс аямай эшләү
ЖАЛИТЬ несов. кого-что сағыу; пчёлы жалят бал ҡорттары саға
ЖАЛКИЙ, -ая, -ое 1. (достойный сострадания ) аяныслы, ҡыҙғаныс, йәл, меҫкен; жалкая
314
Һис үҙгәрешһеҙ; какой ни (на) есть ниндәй генә булһа ла, төрлөсә; так и есть ысынлап та шулай; то есть (т.е.) йәғни
ЕСТЬ III межд.; воен. була ул!
ЕФРЕЙТОР м ефрейтор
ЕФРЕЙТОРСКИЙ, -ая, -ое ефрейтор ...ы; ефрейторское звание ефрейтор дәрәжәһе
Ехать несов. 1. барыу; ехать верхом һыбай барыу; ехать на троллейбусе троллейбусҡа ултырып барыу; ехать на санях санала барыу 2. (уезжать) китеү; завтра я еду в город иртәгә ҡалаға китәм; мы едем в экспедицию беҙ экспедицияға китәбеҙ 3. перен., разг. шыуыу, тайыу; на льду ноги едут в разные стороны боҙҙа аяҡ тая ♦ дальше ехать некуда башҡаса булдырып булмай, башҡаса сара юҡ, эш-хәлдең, нәмәнең бынан да насар булыуы мөмкин түгел
ЕХИДНА ж 1. зоол. ехидна (терпе кецек хайуан, агыулы йылан) 2. перен., разг. (о злом, коварном человеке) ҡара йылан
ЕХИДНИЧАТЬ несов.; разг. аҫтыртын көлөү, сәнскеле һүҙҙәр әйтеү, мыҫҡыллау
ЕХИДНЫЙ, -ая, -ое 1. аҫтыртын уҫал; ехидный человек аҫтыртын уҫал кеше 2. әсе, эскерле зәһәр, мыҫҡыллы; ехидный смех әсе көлөү; ехидный взгляд мыҫҡыллы ҡараш
ЕХИДСТВО с аҫтыртын уҫаллыҡ, эскерлелек
ЕХИДСТВОВАТЬ несов.; разг. см. ехидничать
ЕЩЁ нареч. 1. (вдобавок) тағы, тағы ла, йә-нә; сходи ещё раз тағы ла барып кил; спой ещё эту песню йырла әле тағы был йырҙы 2. (до сих пор) әле; он ещё не пришёл домой ул әле өйгә ҡайтмаған; он ещё не кончил работу ул әле эшен тамамламаған 3. (уже) инде, уҡ, үк; он уехал ещё неделю тому назад ул бынан бер аҙна элек үк китте инде 4. (при сравн. ст. прил. и нареч.) тағы, тағы ла; он стал ещё сильнее ул тағы ла көслөрәк булып китте 5. в знач. усил. частицы әле, тағы; как ещё получится! нисек килеп сығыр әле! ♦ а ещё етмәһә; всё ещё әле хәҙер ҙә, һаман, әлегә тиклем, хәҙергә тиклем; ещё бы әлбиттә, билдәле; ещё ничего ярай әле, ярарлыҡ әле; ещё и ещё тағы ла күберәк
Ж см. же I и же II
ЖАБА I ж әрмәнде
ЖАБА II: грудная жаба уст. йөрәк тотоу (тын ҡыҫылып, йөрәк ауыртыуы)
ЖАБЕРНЫЙ, -ая, -ое 1. айғолаҡ ...ы; жаберные дуги айғолаҡ дуғалары 2. айғолаҡлы; жаберные животные айғолаҡлы хайуандар
жАбий, -ья, -ье әрмәнде ...ы; жабья икра әрмәнде ыуылдырығы
ЖАБНИК м; быума үләне
жабО с нескл. иҙеүсә (селтәр йәки нәфис туҡыманан бөрмәләп, кцпертеп тегелгән яга )
ЖАБРЫ мн. (ед. жабра ж) айғолаҡ (ер-һыу хайуандарының тын алыу агзаһы) ♦ брать (взять) за жабры прост. боғаҙынан (яғаһынан) алыу
ЖАВОРОНОК м һабан турғайы; жаворонок хохлатый бүрекле (өлтөклө) һабан турғайы
ЖАДИНА м и ж; разг. ҡомһоҙ, ҡарун
ЖАДНИЧАТЬ несов.; разг. һаранланыу, ҡарунланыу, ҡомһоҙланыу; не жадничай, угощай ҡомһоҙланма, һыйла
ЖАДНО нареч. 1. ҡомһоҙланып, һаранланып; жадно есть ҡомһоҙланып ашау 2. перен. йотлоғоп, бирелеп; жадно слушать йотлоғоп тыңлау
ЖАДНОСТЬ ж 1. ҡомһоҙлоҡ, ҡомағайлыҡ, ҡомарлыҡ; жадность к деньгам аҡсаға ҡомарлыҡ; 2. һаранлыҡ, ҡарунлыҡ; проявить жадность һаранлыҡ күрһәтеү
жАдный, -ая, -ое 1. ҡомһоҙ, ҡомар, һаран, ҡарун; жадный человек һаран кеше; быть жадным к деньгам аҡсаға һаран булыу; жадный на еду ашауға ҡомһоҙ 2. перен. ашҡынып тороусы, атлыҡҡан, әүәҫ, үтә, ныҡ; жадное любопытство үтә ҡыҙыҡһыныу; с жадным вниманием ныҡ иғтибар менән; жадный на работу эшкә атлығып тороусы
ЖАЖДА ж 1. һыуһын, һыуһау, сарсау, эске килеү; сильная жажда ныҡ һыуһау; утолить жажду һыуһын ҡандырыу 2. перен. көслө теләк, ынтылыш, һыуһау; жажда знаний белемгә булған көслө теләк, һыуһау; жажда свободы иреккә ынтылыш
ЖАЖДАТЬ несов. 1. книжн., уст. һыуһау, эске килеү 2. чего и с неопр.; перен., книжн. ныҡ теләү, атлығып тороу, ашҡыныу; народы жаждут мира халыҡтар тыныслыҡ теләй
ЖАКАН м жакан (эре йәнлеккә ата торган ҡургаш йәҙрә; айыу йәҙрәһе)
жакЕт м жакет (ҡатын-ҡыҙ кейеме)
жалЕть несов. 1. кого-что аяу, йәлләү, ҡыҙғаныу; жалеть ребёнка баланы йәлләү 2. о ком-чём и с союзом “что” (сожалеть) үкенеү, ҡайғырыу; жалеть о прошедшем үткәндәргә үкенеү 3. кого-что, чего йәлләү, ҡыҙғаныу; жалеть денег аҡса ҡыҙғаныу ♦ не жалея сил (работать, трудиться) көс аямай эшләү
ЖАЛИТЬ несов. кого-что сағыу; пчёлы жалят бал ҡорттары саға
ЖАЛКИЙ, -ая, -ое 1. (достойный сострадания ) аяныслы, ҡыҙғаныс, йәл, меҫкен; жалкая
314