Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 315 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЖАРИТЬ
судьба аяныслы яҙмыш; находиться в жалком состоянии ҡыҙғаныс хәлдә булыу; по виду жалкий человек ҡиәфәте менән меҫкен кеше 2. (неказистый) таушалған, туҙған, эшлектән сыҡҡан; книга имеет жалкий вид китап ныҡ таушалған 3. (мелкий, презренный) ҡыҙғаныс, меҫкен, бахыр, байғош; играть жалкую роль ҡыҙғаныс роль уйнау
ЖАЛКО 1. нареч. ҡыҙғаныс, ҡыҙғаныслы итеп; на него жалко было смотреть уға ҡарауы ҡыҙғаныс ине; жалко улыбаться ҡыҙғаныслы итеп йылмайыу 2. в знач. сказ., безл. ҡыҙғаныс, йәл; мне тебя жалко һин йәлһең миңә 3. чего и с неопр. в знач. сказ., безл. йәл, әрәм, үкенесле; денег жалко аҡса йәл; времени жалко ваҡыт әрәм 4. в знач. вводн. сл. см. жаль 4
ЖАЛО с 1. (у насекомых) ҡаяу, морон, томшоҡ; (у змеи) тел; жало пчелЫ бал ҡортоноң ҡаяуы; жало комара серәкәй томшоғо 2. (остриё, орудие) йөҙ, беҙ; жало косЫ салғы йөҙө 3. перен. уҡ, ҡаяу, үткер ос; жало сатиры сатира уғы
ЖАЛОБА ж: 1. (сетование) зар, зарланыу; жалобы на тяжёлую жизнь тормоштоң ауырлығына зарланыу 2. (заявление) ялыу, шикәйәт; подать жалобу ялыу биреү; рассмотреть жалобу ялыу тикшереү
ЖАЛОБНЫЙ, -ая, -ое ҡыҙғаныс, йөрәк әрнеткес, зарлы; жалобный голос ҡыҙғаныс тауыш; жалобный стон йөрәк әрнеткес ыңғырашыу; жалобная песня зарлы йыр ♦ жалобная книга ялыу кенәгәһе
ЖАЛОБЩИК м и жАлобщица ж ялыусы, шикәйәт яҙыусы
ЖАЛОВАННЫЙ, -ая, -ое ист. бүләк итеп бирелгән (алынған) (хөкцмәт йәки берәй кеше тарафынан) ♦ жалованная грамота ист. (жалованный) хоҡуҡ грамотаһы (ниндәйҙер өҫтөнлөк менән файҙаланырға хоҡуҡ биргән документ)
ЖАЛОВАНЬЕ с; уст. эш (хеҙмәт) хаҡы;
двойное жалованье ике эш хаҡы
ЖАЛОВАТЬ несов. 1. кого-что, чем, кому-чему, что; уст. (награждать) бүләкләү, бүләк итеп биреү, наградлау 2. кого-что; разг. яратыу, хөрмәт итеү, ҡәҙерләү; его там не очень жалуют уны унда бик яратып бармайҙар 3. уст. (посещать ) килеү, күренеү; вы давно к нам не жаловали һеҙ беҙгә күптән килгәнегеҙ юҡ
ЖАЛОВАТЬСЯ несов. 1. на кого-что зарланыу; жаловаться на головную боль баш ауыртыуға зарланыу; жаловаться на судьбу яҙмышҡа зарланыу 2. на кого-что (подавать жалобу ) ялыу биреү, шикәйәт яҙыу 3. на кого-что и без доп.; разг. ошаҡлау
ЖАЛОНОСНЫЙ, -ая, -ое зоол. ҡаяулы, саға торған; жалоносные насекомые саға торған бөжәктәр
жалостливый, -ая, -ое разг. ҡыҙғаныу-сан, йәлләүсән, аяусан, бауырмал; она жалост-
лива, всех жалеет ул бауырмал кеше, барыһын да йәлләй
ЖАЛОСТЬ ж ҡыҙғаныу, йәлләү, аяу; вызывать чувство жалости йәлләү тойғоһо уятыу; йәлләтеү; проявить жалость йәлләү ♦ какая жалость! ниндәй ҡыҙғаныс!, бик йәл!
ЖАЛЬ 1. кого-что в знач. сказ., безл. йәл, ҡыҙғаныс; мне жаль его ул миңә йәл 2. кого-что, кого-чего в знач. сказ., безл. (о чувстве грусти, горечи) ҡыҙғаныс, үкенескә ҡаршы, күңелһеҙ; жаль, что вы уезжаете китәһегеҙ икән, ҡыҙғаныс; жаль, погода испортилась үкенескә ҡаршы, көн боҙолдо 3. чего и с неопр. в знач. сказ., безл. йәл, әрәм; жаль времени ваҡыт әрәм, ваҡыт йәл 4. в знач. вводн. сл. (к сожалению) ҡыҙғанысҡа (үкенескә) ҡаршы
ЖАЛЮЗИ с нескл. жалюзи (ҡамыш йәки сыра пластинкаларҙан теҙеп яһалган тәҙрә ҡорганы )
жандАрм м жандарм
ЖАНДАРМЕРИЯ ж жандармерия (полиция гәскәре )
ЖАНР м жанр (1. әҙ. әҙәбиәт һәм сәнгәт әҫәрҙәре төрө 2. сәнг. тормош-көнкцреште кәцҙәләндергән һцрәт 3. стиль, манера)
жАнровый, ' -ая, -ое 1. жанр ...ы; жанровая особенность жанр үҙенсәлеге 2. (бытовой) көнкүрешкә (тормошҡа) бәйле; жанровая живопись тормошҡа бәйле һынлы сәнғәт
ЖАР м 1. эҫе, ҡыҙыу; жар печи мейес ҡыҙыуы; жар бани мунса эҫеһе; обдаёт жаром эҫе бөркөлә 2. ҡыҙыу, эҫе урын; быть на жару эҫе урында тороу 3. разг. ҡуҙ, утлы күмер; выгрести жар из печи мейестән ҡуҙ тартыу 4. (повышенная температура тела) тән яныу, янып барыу; у него жар уның тәне янып бара 5. перен. ашҡыныу, дәрт; работать с жаром дәрт менән эшләү ♦ бросать то в жар, то в холод тән эҫеле-һыуыҡлы булып китеү; чужими руками жар загребать кеше көсөн (хеҙмәтен) файҙаланыу
ЖАРА ж томра, ҡыҙыулыҡ, эҫелек, эҫе; сильная жара үтә эҫелек; дневная жара спала көн ҡыҙыулығы һүрелде
ЖАРГОН м жаргон (билдәле бер социаль төркөмдөң дөйөм халыҡ теленән айырмалы һцҙҙәре, әйтемдәре булган һөйләш); профессиональный жаргон профессиональ жаргон; воровской жаргон ҡараҡтар жаргоны
ЖАРГОННЫЙ, -ая, -ое жаргон; жаргонное слово жаргон һүҙ
ЖАРЕНЫЙ, -ая, -ое ҡурылған, ҡыҙҙырылған; жареная картошка ҡыҙҙырылған картуф; жареное мясо ҡурылған ит
ЖАРИТЬ несов. 1. что ҡурыу, ҡыҙҙырыу; жарить грибы на масле бәшмәкте майҙа ҡурыу; жарить семечки көнбағыш ҡыҙҙырыу (ҡурыу) 2. кого-что и без доп.; разг. (о солнце) ҡыҙҙырыу, яндырыу
315
судьба аяныслы яҙмыш; находиться в жалком состоянии ҡыҙғаныс хәлдә булыу; по виду жалкий человек ҡиәфәте менән меҫкен кеше 2. (неказистый) таушалған, туҙған, эшлектән сыҡҡан; книга имеет жалкий вид китап ныҡ таушалған 3. (мелкий, презренный) ҡыҙғаныс, меҫкен, бахыр, байғош; играть жалкую роль ҡыҙғаныс роль уйнау
ЖАЛКО 1. нареч. ҡыҙғаныс, ҡыҙғаныслы итеп; на него жалко было смотреть уға ҡарауы ҡыҙғаныс ине; жалко улыбаться ҡыҙғаныслы итеп йылмайыу 2. в знач. сказ., безл. ҡыҙғаныс, йәл; мне тебя жалко һин йәлһең миңә 3. чего и с неопр. в знач. сказ., безл. йәл, әрәм, үкенесле; денег жалко аҡса йәл; времени жалко ваҡыт әрәм 4. в знач. вводн. сл. см. жаль 4
ЖАЛО с 1. (у насекомых) ҡаяу, морон, томшоҡ; (у змеи) тел; жало пчелЫ бал ҡортоноң ҡаяуы; жало комара серәкәй томшоғо 2. (остриё, орудие) йөҙ, беҙ; жало косЫ салғы йөҙө 3. перен. уҡ, ҡаяу, үткер ос; жало сатиры сатира уғы
ЖАЛОБА ж: 1. (сетование) зар, зарланыу; жалобы на тяжёлую жизнь тормоштоң ауырлығына зарланыу 2. (заявление) ялыу, шикәйәт; подать жалобу ялыу биреү; рассмотреть жалобу ялыу тикшереү
ЖАЛОБНЫЙ, -ая, -ое ҡыҙғаныс, йөрәк әрнеткес, зарлы; жалобный голос ҡыҙғаныс тауыш; жалобный стон йөрәк әрнеткес ыңғырашыу; жалобная песня зарлы йыр ♦ жалобная книга ялыу кенәгәһе
ЖАЛОБЩИК м и жАлобщица ж ялыусы, шикәйәт яҙыусы
ЖАЛОВАННЫЙ, -ая, -ое ист. бүләк итеп бирелгән (алынған) (хөкцмәт йәки берәй кеше тарафынан) ♦ жалованная грамота ист. (жалованный) хоҡуҡ грамотаһы (ниндәйҙер өҫтөнлөк менән файҙаланырға хоҡуҡ биргән документ)
ЖАЛОВАНЬЕ с; уст. эш (хеҙмәт) хаҡы;
двойное жалованье ике эш хаҡы
ЖАЛОВАТЬ несов. 1. кого-что, чем, кому-чему, что; уст. (награждать) бүләкләү, бүләк итеп биреү, наградлау 2. кого-что; разг. яратыу, хөрмәт итеү, ҡәҙерләү; его там не очень жалуют уны унда бик яратып бармайҙар 3. уст. (посещать ) килеү, күренеү; вы давно к нам не жаловали һеҙ беҙгә күптән килгәнегеҙ юҡ
ЖАЛОВАТЬСЯ несов. 1. на кого-что зарланыу; жаловаться на головную боль баш ауыртыуға зарланыу; жаловаться на судьбу яҙмышҡа зарланыу 2. на кого-что (подавать жалобу ) ялыу биреү, шикәйәт яҙыу 3. на кого-что и без доп.; разг. ошаҡлау
ЖАЛОНОСНЫЙ, -ая, -ое зоол. ҡаяулы, саға торған; жалоносные насекомые саға торған бөжәктәр
жалостливый, -ая, -ое разг. ҡыҙғаныу-сан, йәлләүсән, аяусан, бауырмал; она жалост-
лива, всех жалеет ул бауырмал кеше, барыһын да йәлләй
ЖАЛОСТЬ ж ҡыҙғаныу, йәлләү, аяу; вызывать чувство жалости йәлләү тойғоһо уятыу; йәлләтеү; проявить жалость йәлләү ♦ какая жалость! ниндәй ҡыҙғаныс!, бик йәл!
ЖАЛЬ 1. кого-что в знач. сказ., безл. йәл, ҡыҙғаныс; мне жаль его ул миңә йәл 2. кого-что, кого-чего в знач. сказ., безл. (о чувстве грусти, горечи) ҡыҙғаныс, үкенескә ҡаршы, күңелһеҙ; жаль, что вы уезжаете китәһегеҙ икән, ҡыҙғаныс; жаль, погода испортилась үкенескә ҡаршы, көн боҙолдо 3. чего и с неопр. в знач. сказ., безл. йәл, әрәм; жаль времени ваҡыт әрәм, ваҡыт йәл 4. в знач. вводн. сл. (к сожалению) ҡыҙғанысҡа (үкенескә) ҡаршы
ЖАЛЮЗИ с нескл. жалюзи (ҡамыш йәки сыра пластинкаларҙан теҙеп яһалган тәҙрә ҡорганы )
жандАрм м жандарм
ЖАНДАРМЕРИЯ ж жандармерия (полиция гәскәре )
ЖАНР м жанр (1. әҙ. әҙәбиәт һәм сәнгәт әҫәрҙәре төрө 2. сәнг. тормош-көнкцреште кәцҙәләндергән һцрәт 3. стиль, манера)
жАнровый, ' -ая, -ое 1. жанр ...ы; жанровая особенность жанр үҙенсәлеге 2. (бытовой) көнкүрешкә (тормошҡа) бәйле; жанровая живопись тормошҡа бәйле һынлы сәнғәт
ЖАР м 1. эҫе, ҡыҙыу; жар печи мейес ҡыҙыуы; жар бани мунса эҫеһе; обдаёт жаром эҫе бөркөлә 2. ҡыҙыу, эҫе урын; быть на жару эҫе урында тороу 3. разг. ҡуҙ, утлы күмер; выгрести жар из печи мейестән ҡуҙ тартыу 4. (повышенная температура тела) тән яныу, янып барыу; у него жар уның тәне янып бара 5. перен. ашҡыныу, дәрт; работать с жаром дәрт менән эшләү ♦ бросать то в жар, то в холод тән эҫеле-һыуыҡлы булып китеү; чужими руками жар загребать кеше көсөн (хеҙмәтен) файҙаланыу
ЖАРА ж томра, ҡыҙыулыҡ, эҫелек, эҫе; сильная жара үтә эҫелек; дневная жара спала көн ҡыҙыулығы һүрелде
ЖАРГОН м жаргон (билдәле бер социаль төркөмдөң дөйөм халыҡ теленән айырмалы һцҙҙәре, әйтемдәре булган һөйләш); профессиональный жаргон профессиональ жаргон; воровской жаргон ҡараҡтар жаргоны
ЖАРГОННЫЙ, -ая, -ое жаргон; жаргонное слово жаргон һүҙ
ЖАРЕНЫЙ, -ая, -ое ҡурылған, ҡыҙҙырылған; жареная картошка ҡыҙҙырылған картуф; жареное мясо ҡурылған ит
ЖАРИТЬ несов. 1. что ҡурыу, ҡыҙҙырыу; жарить грибы на масле бәшмәкте майҙа ҡурыу; жарить семечки көнбағыш ҡыҙҙырыу (ҡурыу) 2. кого-что и без доп.; разг. (о солнце) ҡыҙҙырыу, яндырыу
315