Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 319 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЖЕЧЬ
ЖЕНЬШЕНЬ м женьшень; корень женьшеня женьшень тамыры
ЖЕРДИНА ж; разг. см. жердь
ЖЁРДОЧКА ж 1. уменьш. от жердь 2. (насест) төнәгес, ҡуналҡа
ЖЕРДЬ ж һайғау, кәртә, ҡолға, шыйҙа; срубить жердь һайғау ҡырҡып алыу; поставить ограду из жердей һайғауҙар менән кәртәләү
ЖЕРДЯНОЙ, -ая, ое кәртә, һайғау, кәртәнән (һайғауҙан) эшләнгән; жердяные ворота кәртә ҡапҡа; жердяной мостик һайғауҙан эшләнгән күпер
ЖЕРЁБАЯ быуаҙ (бейә, ишәк, дөйәгә ҡарата )
ЖЕРЕБЁНОК м ҡолон; (до трёх месяцев) ҡолонсаҡ; (до года) ябаға; (до двух лет) тай; жеребёнок-стригун ҡырҡмыш, ҡырҡмыш тай
ЖЕРЕБЕЦ м айғыр; (до трёх лет) дүнән; (до четырёх лет) ҡонан; (вожак табуна) өйөр айғыры; (не производитель) һәүерек; необъезженный жеребец аҫау айғыр; племенной жеребец тоҡом айғыры
ЖЕРЕБИТЬСЯ несов. (о кобыле, ослице) ҡолонлау; (о верблюдице) балалау
ЖЕРЕБОК м етлекмәй тыуған ҡолон тиреһе
ЖЕРЁБОСТЬ ж быуаҙ булыу (бейә, ишәк, дөйәгә ҡарата)
ЖЕРЕБЬЁВКА ж йәрәбә, шыбаға; провести жеребьёвку шыбаға тотоу
ЖЕРЕБЯТИНА ж йәш йылҡы (ҡолон, тай) ите
ЖЕРЕБЯЧИЙ, -ья, -ье ҡолон (тай) ...ы; жеребячье ржание ҡолон кешнәүе
жЕрех м ағасаҡ, ағасъяңаҡ (балыҡ)
ЖЕРЛИЦА и ЖЕРЛИЦА ж ҡарпытҡыс (ваҡ балыҡ ҡуйып, эре балыҡҡа һалган ҡармаҡ)
ЖЕРЛО с; в разн. знач. ауыҙ; жерло печи мейес ауыҙы; жерло колодца ҡоҙоҡ ауыҙы; жерло вулкана вулкан ауыҙы; жерло пушки пушка ауыҙы
ЖЁРНОВ м тирмән ташы
ЖЕРТВА ж 1. в разн. знач. ҡорбан; священная жертва изге ҡорбан 2. (самопожертвование ) ауырлыҡ, ҡыйынлыҡ, үҙен ҡорбан итеү; он был готов на любые жертвы ул теләһә ниндәй ауырлыҡтарға ла әҙер ине 3. уст. (пожертвование ) иғәнә, бүләк ♦ пасть (стать, становиться) жертвой ҡорбан булыу; принести в жертву ҡорбан итеү; приносить жертву ҡорбан салыу
ЖЕРТвЕнНИК м ҡорбан салыу урыны
ЖЕРТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. уст. см. жертва 1; жертвенные обряды ҡорбан салыу йолаһы 2. (самоотверженный) үҙен аямаған, үҙен фиҙа ҡылған; жертвенное отношение к делу эш тип үҙен фиҙа ҡылыу
ЖЕРТВОВАТЬ несов. 1. что и без доп. бүләк итеп биреү, иғәнә итеү 2. кем-чем; перен. ҡорбан итеү, фиҙа ҡылыу; жертвовать собой үҙеңде ҡорбан итеү
ЖЕРТВОПРИНОШЕНИЕ с ҡорбан килтереү (биреү) (йола)
ЖЕСТ м 1. ым, ишара, ҡул хәрәкәте; жестом приглашать садиться ым менән ултырырға саҡырыу 2. перен. ҡылыҡ, ҡылынған эш (ниндәйҙер уй менән); сделать красивый жест матур ҡылыҡ ҡылыу
ЖЕСТИКУЛИРОВАТЬ несов. ҡул болғау, ҡул менән ишара (хәрәкәт) яһау
ЖЕСТИКУЛЯЦИЯ ж ҡул болғау; сопровождать речь жестикуляцией ҡул болғап һөйләү
ЖЁСТКИЙ, -ая, -ое 1. (твёрдый, крепкий) ҡаты, шырт; жёсткое мясо ҡаты ит; жёсткая рука ҡаты ҡул; жёсткие волосы шырт сәс 2. перен. (суровый) уҫал, тупаҫ, ҡаты; жёсткая критика ҡаты тәнҡит; жёсткий человек ҡаты (тәбиғәтле) кеше; жёсткий мороз ҡаты һыуыҡ 3. перен. (неуклонный, безоговорочный) киҫкен, ҡырҡа, бик ҡаты; жёсткие условия бик ҡаты шарттар ♦ жёсткий вагон ж.-д. ҡаты вагон; жёсткая вода татырлы һыу
ЖЕСТКО... урыҫ телендәге ҡушма һцҙҙәрҙең “ ҡаты ”, “ шырт ” мәгәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., жестковолосый шырт сәсле; жестколиственный ҡаты япраҡлы
ЖЕСТКОКРЫЛЫЕ мн.; зоол. ҡаты ҡанатлылар (ҡуңыҙ, ҡамҡа һ.б.)
ЖЕСТОКИЙ, -ая, -ое 1. ( безжалостный ) аяуһыҙ, ҡанһыҙ, ҡаты күңелле, шәфҡәтһеҙ, миһырбанһыҙ; жестокий человек ҡаты күңелле кеше 2. (сильный) ҡаты, көслө; жестокое сопротивление ҡаты ҡаршылыҡ; разгорелся жестокий спор ҡаты бәхәс башланды 3. ҡаты, сатлама; жестокий мороз сатлама һыуыҡ
ЖЕСТОКОСЕРДИЕ с ҡаты күңеллелек, рәхимһеҙлек, таш йөрәклелек
ЖЕСТОКОСЕРДНЫЙ, -ая, -ое ҡаты күңелле (бәғерле), рәхимһеҙ, таш йөрәкле
ЖЕСТОКОСТЬ ж 1. аяуһыҙлыҡ, рәхимһеҙлек, ҡанһыҙлыҡ, ҡатылыҡ, мәрхәмәтһеҙлек; проявить жестокость ҡанһыҙлыҡ күрһәтеү; нет предела его жестокости уның ҡанһыҙлығының сиге юҡ 2. перен. (резкость) ҡатылыҡ, киҫкенлек; жестокость климата климаттың ҡатылығы
ЖЕСТЬ ж ҡалай; белая жесть аҡ ҡалай
ЖЕСТЯНКА ж 1. (коробка) ҡалай һауыт 2. разг. (кусок жести) ҡалай киҫәге
ЖЕСТЯНОЙ, -ая, -ое ҡалай; жестяной чайник ҡалай сәйнүк; жестяная крыша ҡалай түбә
ЖЕСТЯНЩИК м ҡалайсы, ҡалай сигәләүсе
жетОн м жетон (1. бцләк, приз рәцешендә бирелә торган йәки берәй ваҡига иҫтәлегенә сыгарылган металл значок 2. шартлы билдәһе булган йәки нимәгәлер хоҡуҡ биргән ҡалай киҫәге )
ЖЕЧЬ несов. 1. кого-что (уничтожать огнём ) яндырыу, үртәү; жечь стерню ҡамыл янды-
319
ЖЕНЬШЕНЬ м женьшень; корень женьшеня женьшень тамыры
ЖЕРДИНА ж; разг. см. жердь
ЖЁРДОЧКА ж 1. уменьш. от жердь 2. (насест) төнәгес, ҡуналҡа
ЖЕРДЬ ж һайғау, кәртә, ҡолға, шыйҙа; срубить жердь һайғау ҡырҡып алыу; поставить ограду из жердей һайғауҙар менән кәртәләү
ЖЕРДЯНОЙ, -ая, ое кәртә, һайғау, кәртәнән (һайғауҙан) эшләнгән; жердяные ворота кәртә ҡапҡа; жердяной мостик һайғауҙан эшләнгән күпер
ЖЕРЁБАЯ быуаҙ (бейә, ишәк, дөйәгә ҡарата )
ЖЕРЕБЁНОК м ҡолон; (до трёх месяцев) ҡолонсаҡ; (до года) ябаға; (до двух лет) тай; жеребёнок-стригун ҡырҡмыш, ҡырҡмыш тай
ЖЕРЕБЕЦ м айғыр; (до трёх лет) дүнән; (до четырёх лет) ҡонан; (вожак табуна) өйөр айғыры; (не производитель) һәүерек; необъезженный жеребец аҫау айғыр; племенной жеребец тоҡом айғыры
ЖЕРЕБИТЬСЯ несов. (о кобыле, ослице) ҡолонлау; (о верблюдице) балалау
ЖЕРЕБОК м етлекмәй тыуған ҡолон тиреһе
ЖЕРЁБОСТЬ ж быуаҙ булыу (бейә, ишәк, дөйәгә ҡарата)
ЖЕРЕБЬЁВКА ж йәрәбә, шыбаға; провести жеребьёвку шыбаға тотоу
ЖЕРЕБЯТИНА ж йәш йылҡы (ҡолон, тай) ите
ЖЕРЕБЯЧИЙ, -ья, -ье ҡолон (тай) ...ы; жеребячье ржание ҡолон кешнәүе
жЕрех м ағасаҡ, ағасъяңаҡ (балыҡ)
ЖЕРЛИЦА и ЖЕРЛИЦА ж ҡарпытҡыс (ваҡ балыҡ ҡуйып, эре балыҡҡа һалган ҡармаҡ)
ЖЕРЛО с; в разн. знач. ауыҙ; жерло печи мейес ауыҙы; жерло колодца ҡоҙоҡ ауыҙы; жерло вулкана вулкан ауыҙы; жерло пушки пушка ауыҙы
ЖЁРНОВ м тирмән ташы
ЖЕРТВА ж 1. в разн. знач. ҡорбан; священная жертва изге ҡорбан 2. (самопожертвование ) ауырлыҡ, ҡыйынлыҡ, үҙен ҡорбан итеү; он был готов на любые жертвы ул теләһә ниндәй ауырлыҡтарға ла әҙер ине 3. уст. (пожертвование ) иғәнә, бүләк ♦ пасть (стать, становиться) жертвой ҡорбан булыу; принести в жертву ҡорбан итеү; приносить жертву ҡорбан салыу
ЖЕРТвЕнНИК м ҡорбан салыу урыны
ЖЕРТВЕННЫЙ, -ая, -ое 1. уст. см. жертва 1; жертвенные обряды ҡорбан салыу йолаһы 2. (самоотверженный) үҙен аямаған, үҙен фиҙа ҡылған; жертвенное отношение к делу эш тип үҙен фиҙа ҡылыу
ЖЕРТВОВАТЬ несов. 1. что и без доп. бүләк итеп биреү, иғәнә итеү 2. кем-чем; перен. ҡорбан итеү, фиҙа ҡылыу; жертвовать собой үҙеңде ҡорбан итеү
ЖЕРТВОПРИНОШЕНИЕ с ҡорбан килтереү (биреү) (йола)
ЖЕСТ м 1. ым, ишара, ҡул хәрәкәте; жестом приглашать садиться ым менән ултырырға саҡырыу 2. перен. ҡылыҡ, ҡылынған эш (ниндәйҙер уй менән); сделать красивый жест матур ҡылыҡ ҡылыу
ЖЕСТИКУЛИРОВАТЬ несов. ҡул болғау, ҡул менән ишара (хәрәкәт) яһау
ЖЕСТИКУЛЯЦИЯ ж ҡул болғау; сопровождать речь жестикуляцией ҡул болғап һөйләү
ЖЁСТКИЙ, -ая, -ое 1. (твёрдый, крепкий) ҡаты, шырт; жёсткое мясо ҡаты ит; жёсткая рука ҡаты ҡул; жёсткие волосы шырт сәс 2. перен. (суровый) уҫал, тупаҫ, ҡаты; жёсткая критика ҡаты тәнҡит; жёсткий человек ҡаты (тәбиғәтле) кеше; жёсткий мороз ҡаты һыуыҡ 3. перен. (неуклонный, безоговорочный) киҫкен, ҡырҡа, бик ҡаты; жёсткие условия бик ҡаты шарттар ♦ жёсткий вагон ж.-д. ҡаты вагон; жёсткая вода татырлы һыу
ЖЕСТКО... урыҫ телендәге ҡушма һцҙҙәрҙең “ ҡаты ”, “ шырт ” мәгәнәләрен ацлатҡан беренсе өлөшө, мәҫ., жестковолосый шырт сәсле; жестколиственный ҡаты япраҡлы
ЖЕСТКОКРЫЛЫЕ мн.; зоол. ҡаты ҡанатлылар (ҡуңыҙ, ҡамҡа һ.б.)
ЖЕСТОКИЙ, -ая, -ое 1. ( безжалостный ) аяуһыҙ, ҡанһыҙ, ҡаты күңелле, шәфҡәтһеҙ, миһырбанһыҙ; жестокий человек ҡаты күңелле кеше 2. (сильный) ҡаты, көслө; жестокое сопротивление ҡаты ҡаршылыҡ; разгорелся жестокий спор ҡаты бәхәс башланды 3. ҡаты, сатлама; жестокий мороз сатлама һыуыҡ
ЖЕСТОКОСЕРДИЕ с ҡаты күңеллелек, рәхимһеҙлек, таш йөрәклелек
ЖЕСТОКОСЕРДНЫЙ, -ая, -ое ҡаты күңелле (бәғерле), рәхимһеҙ, таш йөрәкле
ЖЕСТОКОСТЬ ж 1. аяуһыҙлыҡ, рәхимһеҙлек, ҡанһыҙлыҡ, ҡатылыҡ, мәрхәмәтһеҙлек; проявить жестокость ҡанһыҙлыҡ күрһәтеү; нет предела его жестокости уның ҡанһыҙлығының сиге юҡ 2. перен. (резкость) ҡатылыҡ, киҫкенлек; жестокость климата климаттың ҡатылығы
ЖЕСТЬ ж ҡалай; белая жесть аҡ ҡалай
ЖЕСТЯНКА ж 1. (коробка) ҡалай һауыт 2. разг. (кусок жести) ҡалай киҫәге
ЖЕСТЯНОЙ, -ая, -ое ҡалай; жестяной чайник ҡалай сәйнүк; жестяная крыша ҡалай түбә
ЖЕСТЯНЩИК м ҡалайсы, ҡалай сигәләүсе
жетОн м жетон (1. бцләк, приз рәцешендә бирелә торган йәки берәй ваҡига иҫтәлегенә сыгарылган металл значок 2. шартлы билдәһе булган йәки нимәгәлер хоҡуҡ биргән ҡалай киҫәге )
ЖЕЧЬ несов. 1. кого-что (уничтожать огнём ) яндырыу, үртәү; жечь стерню ҡамыл янды-
319