Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 320 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
ЖЖЕНИЕ
рыу 2. что (заставлять гореть) яғыу, яндырыу; жечь дрова утын яғыу; жечь лампу шәм яндырыу 3. кого-что и без доп. (обжигать) ҡыҙҙырыу, көйҙөрөү, яндырыу; (о морозе) өтөү; (о крапиве) сағыу; (о йоде) яндырыу, әсеттереү; солнце так и жжёт ҡояш ҡыҙҙыра ғына; внутри всё жжёт эстән яндырып әрнетә; боль жгла глаза күҙ әсеттереп ауырта; дует северный ветер, жжёт төньяҡтан ел иҫә, өтөп бара; йод жжёт йод әсеттерә 4. кого-что и без доп.; перен. өйкәү (күңелде), әрнетеү; тревожные мысли жгут сердце борсоулы уйҙар йөрәкте өйкәй 5. что (обжигать для придания твёрдости) үртәү, яндырыу; жечь кирпичи кирбес үртәү
ЖЖЕНИЕ с яндырыу, әрнетеү, әсетеү, әсетеп һыҙлау; жжение в груди күкрәкте эстән яндырыу
ЖЖЁНКА ж жжёнка (көйҙөрөлгән шәкәргә төрлө тәм-том, емеш ҡушып, ром йәки коньяктан яһалған эсемлек)
ЖЖЁНЫЙ, -ая, -ое ( обожжённый ) үртәлгән, көйҙөрөлгән, яндырылған
ЖИВЕЦ м; рыб. ем балыҡ (ҡармаҡҡа ҡуйылған тере бәләкәй балыҡ)
ЖИВИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое көс (дәрт) бирә торған, хәл индерә торған; живительный горный воздух хәл индерә торған тау һауаһы
ЖИВИЦА ж сайыр
ЖИВНОСТЬ ж собир.; разг. ваҡ тереклек, ҡош-ҡорт
ЖИВО нареч. 1. асыҡ итеп, йәнле итеп; обрисовать живо и правдоподобно что-л. ни-мәнелер асыҡ итеп һәм ысынбарлыҡтағыса һөйләп биреү 2. йәнле, күтәренке рухлы; беседа велась живо и бойко әңгәмә бик йәнле һәм ҡыҙыу барҙы 3. разг. тиҙ генә, бик тиҙ, шунда уҡ, йәһәт кенә; живо одеться тиҙ генә кейенеп алыу
ЖИВОЙ, -ая, -ое 1. (обладающий жизнью) тере, иҫән; живая рыба тере балыҡ; живое существо тере йән; быть живым тере (иҫән) булыу 2. (подвижный) теремек, етеҙ, тилбер; живой ребёнок теремек бала 3. (оживлённый) йәнле, шаулы; проспект стал самым живым местом города проспект ҡаланың иң йәнле урынына әйләнде 4. (подлинный) ысын, йәнле, ысынбарлыҡ, реаль; живой пример ысын хәл 5. (яркий, выразительный ) тасуирлы, йәнле, еңел; живое повествование тасуирлы һөйләү ♦ живая вода фольк. тере һыу; живая изгородь тәбиғи ҡойма (цҫеп ултырған ағас йәки ҡыуаҡтан торған ҡойма); живая природа йәнле тәбиғәт; живая рана: 1) (рана, ещё не зажившая) бөтәү яра; 2) перен. (душевное страдание) күңел яраһы; живая сила йәнле көс (кешеләр, эш хайуандары); живого места не оставить һау ерен ҡалдырмау (туҡмалыуҙан); живой вес тереләй ауырлыҡ; живой разговорный
320
язык йәнле һөйләү теле; живые цветы тере сәскәләр; задеть за живое ауыртҡан ергә тейеү; жив-здоров; жив и здоров иҫән-аман, иҫән-һау
ЖИВОПИСЕЦ м рәссам
ЖИВОПИСНЫЙ, -ая, -ое 1. рәсем яһау ...ы, һынлы сәнғәт ...ы; живописная мастерская рәсем яһау оҫтаханаһы; живописный портрет һынлы сәнғәт портреты 2. йәмле, матур, һүрәттәге кеүек; живописный вид йәмле күренеш 3. перен. асыҡ, сәнғәтле, образлы; живописное сравнение асыҡ сағыштырыу
ЖИВОПИСЬ ж 1. рәсем сәнғәте, һынлы сәнғәт; уроки живописи рәсем сәнғәте дәрестәре 2. собир. рәсемдәр, картиналар
ЖИВОРОДЯЩИЙ, -ая, -ее зоол. тере бала тыуҙырыусы (хайуандарға һәм ҡайһы бер балыҡтарға ҡарата); живородящая рыба тере бала тыуҙырыусы балыҡ
ЖИВОСТЬ ж 1. етеҙлек, йылдамлыҡ; юношеская живость йәштәргә хас етеҙлек; живость движений хәрәкәттәге йылдамлыҡ 2. сағыулыҡ, һиҙгерлек, зирәклек, үткерлек; живость ума аҡылдың зирәклеге
живОт i м ҡорһаҡ, эс, ҡарын; большой живот ҙур ҡорһаҡ; боли в животе эс ауыртыу; вздутие живота эс күбеү ♦ надорвать живот со смеху һын ҡатҡансы көлөү
живОт II м; уст. (.жизнь) йән, тормош, йәшәү ♦ не щадя живота своего; не на живот, а на смерть йәнен-тәнен аямай
ЖИВОТВОРНЫЙ, -ая, -ое высок. йәнлән-дергес, дәртләндергес, рухландырғыс, йәшәү көсө биргән; животворные лучи солнца йәшәү көсө биргән ҡояш нурҙары; животворная сила любви мөхәббәттең рухландырыу көсө
ЖИВОТНОВОД м малсы, мал ҡараусы
ЖИВОТНОВОДСТВО с малсылыҡ, мал аҫрау эше
ЖИВОТНОВОДЧЕСКИЙ, -ая, -ое малсылыҡ ...ы; животноводческая ферма малсылыҡ фермаһы
ЖИВОТНОЕ с 1. йән эйәһе, хайуан; домашние животные йорт хайуандары; хищные животные йыртҡыс хайуандар 2. разг. (о человеке ) хайуан
ЖИВОТНЫЙ, -ая, -ое 1. хайуан ...ы; животный мир хайуандар донъяһы 2. хайуандарса, хайуандарға хас; животный страх хайуандарса ҡурҡыу 3. перен. хайуани, тупаҫ; животная страсть хайуани теләк
ЖИВОТРЕПЕЩУЩИЙ, -ая, -ее иң мөһим, көн үҙәгендәге; животрепещущий вопрос көн үҙәгендәге мәсьәлә
ЖИВУЧЕСТЬ ж йәшәү көсө (теләге), сыҙамлылыҡ, йән түҙеме
ЖИВУЧИЙ, -ая, -ее 1. бирешмәүсән, йәшәүсән, эт йәнле, ныҡ, сыҙам; рыба оказалась жи-
рыу 2. что (заставлять гореть) яғыу, яндырыу; жечь дрова утын яғыу; жечь лампу шәм яндырыу 3. кого-что и без доп. (обжигать) ҡыҙҙырыу, көйҙөрөү, яндырыу; (о морозе) өтөү; (о крапиве) сағыу; (о йоде) яндырыу, әсеттереү; солнце так и жжёт ҡояш ҡыҙҙыра ғына; внутри всё жжёт эстән яндырып әрнетә; боль жгла глаза күҙ әсеттереп ауырта; дует северный ветер, жжёт төньяҡтан ел иҫә, өтөп бара; йод жжёт йод әсеттерә 4. кого-что и без доп.; перен. өйкәү (күңелде), әрнетеү; тревожные мысли жгут сердце борсоулы уйҙар йөрәкте өйкәй 5. что (обжигать для придания твёрдости) үртәү, яндырыу; жечь кирпичи кирбес үртәү
ЖЖЕНИЕ с яндырыу, әрнетеү, әсетеү, әсетеп һыҙлау; жжение в груди күкрәкте эстән яндырыу
ЖЖЁНКА ж жжёнка (көйҙөрөлгән шәкәргә төрлө тәм-том, емеш ҡушып, ром йәки коньяктан яһалған эсемлек)
ЖЖЁНЫЙ, -ая, -ое ( обожжённый ) үртәлгән, көйҙөрөлгән, яндырылған
ЖИВЕЦ м; рыб. ем балыҡ (ҡармаҡҡа ҡуйылған тере бәләкәй балыҡ)
ЖИВИТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое көс (дәрт) бирә торған, хәл индерә торған; живительный горный воздух хәл индерә торған тау һауаһы
ЖИВИЦА ж сайыр
ЖИВНОСТЬ ж собир.; разг. ваҡ тереклек, ҡош-ҡорт
ЖИВО нареч. 1. асыҡ итеп, йәнле итеп; обрисовать живо и правдоподобно что-л. ни-мәнелер асыҡ итеп һәм ысынбарлыҡтағыса һөйләп биреү 2. йәнле, күтәренке рухлы; беседа велась живо и бойко әңгәмә бик йәнле һәм ҡыҙыу барҙы 3. разг. тиҙ генә, бик тиҙ, шунда уҡ, йәһәт кенә; живо одеться тиҙ генә кейенеп алыу
ЖИВОЙ, -ая, -ое 1. (обладающий жизнью) тере, иҫән; живая рыба тере балыҡ; живое существо тере йән; быть живым тере (иҫән) булыу 2. (подвижный) теремек, етеҙ, тилбер; живой ребёнок теремек бала 3. (оживлённый) йәнле, шаулы; проспект стал самым живым местом города проспект ҡаланың иң йәнле урынына әйләнде 4. (подлинный) ысын, йәнле, ысынбарлыҡ, реаль; живой пример ысын хәл 5. (яркий, выразительный ) тасуирлы, йәнле, еңел; живое повествование тасуирлы һөйләү ♦ живая вода фольк. тере һыу; живая изгородь тәбиғи ҡойма (цҫеп ултырған ағас йәки ҡыуаҡтан торған ҡойма); живая природа йәнле тәбиғәт; живая рана: 1) (рана, ещё не зажившая) бөтәү яра; 2) перен. (душевное страдание) күңел яраһы; живая сила йәнле көс (кешеләр, эш хайуандары); живого места не оставить һау ерен ҡалдырмау (туҡмалыуҙан); живой вес тереләй ауырлыҡ; живой разговорный
320
язык йәнле һөйләү теле; живые цветы тере сәскәләр; задеть за живое ауыртҡан ергә тейеү; жив-здоров; жив и здоров иҫән-аман, иҫән-һау
ЖИВОПИСЕЦ м рәссам
ЖИВОПИСНЫЙ, -ая, -ое 1. рәсем яһау ...ы, һынлы сәнғәт ...ы; живописная мастерская рәсем яһау оҫтаханаһы; живописный портрет һынлы сәнғәт портреты 2. йәмле, матур, һүрәттәге кеүек; живописный вид йәмле күренеш 3. перен. асыҡ, сәнғәтле, образлы; живописное сравнение асыҡ сағыштырыу
ЖИВОПИСЬ ж 1. рәсем сәнғәте, һынлы сәнғәт; уроки живописи рәсем сәнғәте дәрестәре 2. собир. рәсемдәр, картиналар
ЖИВОРОДЯЩИЙ, -ая, -ее зоол. тере бала тыуҙырыусы (хайуандарға һәм ҡайһы бер балыҡтарға ҡарата); живородящая рыба тере бала тыуҙырыусы балыҡ
ЖИВОСТЬ ж 1. етеҙлек, йылдамлыҡ; юношеская живость йәштәргә хас етеҙлек; живость движений хәрәкәттәге йылдамлыҡ 2. сағыулыҡ, һиҙгерлек, зирәклек, үткерлек; живость ума аҡылдың зирәклеге
живОт i м ҡорһаҡ, эс, ҡарын; большой живот ҙур ҡорһаҡ; боли в животе эс ауыртыу; вздутие живота эс күбеү ♦ надорвать живот со смеху һын ҡатҡансы көлөү
живОт II м; уст. (.жизнь) йән, тормош, йәшәү ♦ не щадя живота своего; не на живот, а на смерть йәнен-тәнен аямай
ЖИВОТВОРНЫЙ, -ая, -ое высок. йәнлән-дергес, дәртләндергес, рухландырғыс, йәшәү көсө биргән; животворные лучи солнца йәшәү көсө биргән ҡояш нурҙары; животворная сила любви мөхәббәттең рухландырыу көсө
ЖИВОТНОВОД м малсы, мал ҡараусы
ЖИВОТНОВОДСТВО с малсылыҡ, мал аҫрау эше
ЖИВОТНОВОДЧЕСКИЙ, -ая, -ое малсылыҡ ...ы; животноводческая ферма малсылыҡ фермаһы
ЖИВОТНОЕ с 1. йән эйәһе, хайуан; домашние животные йорт хайуандары; хищные животные йыртҡыс хайуандар 2. разг. (о человеке ) хайуан
ЖИВОТНЫЙ, -ая, -ое 1. хайуан ...ы; животный мир хайуандар донъяһы 2. хайуандарса, хайуандарға хас; животный страх хайуандарса ҡурҡыу 3. перен. хайуани, тупаҫ; животная страсть хайуани теләк
ЖИВОТРЕПЕЩУЩИЙ, -ая, -ее иң мөһим, көн үҙәгендәге; животрепещущий вопрос көн үҙәгендәге мәсьәлә
ЖИВУЧЕСТЬ ж йәшәү көсө (теләге), сыҙамлылыҡ, йән түҙеме
ЖИВУЧИЙ, -ая, -ее 1. бирешмәүсән, йәшәүсән, эт йәнле, ныҡ, сыҙам; рыба оказалась жи-