Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 321 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
вучей балыҡ бирешмәүсән булып сыҡты 2. перен . оҙаҡҡа барған, оҙаҡ һаҡланған, оҙон ғүмерле; народные предания живучи халыҡ риүәйәттәре оҙон ғүмерле була
ЖИВЧИК м 1. см. живец 2. физиол. аталыҡ, аталыҡ орлоғо 3. разг. (подвижный) теремек (кеше ) 4. разг. (биение артерии на виске, нервное подёргивание века) сикә тамыры һуғыуы, күҙ ҡабағының тартыуы
ЖИВЬЁМ нареч.; разг. тереләй, тереләтә, тере көйө
жИдкий, -ая, -ое 1. шыйыҡ; жидкий суп шыйыҡ аш; опустился жидкий туман шыйыҡ ҡына томан төштө 2. һирәк, йоҡа; жидкий лес һирәк урман; жидкие волосы йоҡа сәс; в этом году трава была жидкая быйыл үлән йоҡа булды. 3. разг. (о голосе, звуках) йомшаҡ, көсһөҙ, зәғиф; жидкий голосок зәғиф кенә тауыш 4. перен., разг. (несодержательный ) йомшаҡ; жидкий рассказ йомшаҡ хикәйә
ЖИДКОСТЬ ж 1. шыйыҡса; сосуд с жидкостью шыйыҡса һалынған һауыт 2. һирәклек, йоҡалыҡ, йомшаҡлыҡ; жидкость волос сәстең һирәклеге
ЖИЖА ж батҡаҡ, һарҡынды; навозная жижа тиҙәк һарҡындыһы; снег превратился в грязную жижу ҡар иреп батҡаҡҡа әйләнде
ЖИЗНЕДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ж 1. биол. (совокупность жизненных отправлений организма ) йәшәйеш, йәшәүгә һәләтлелек; жизнедеятельность клетки күҙәнәктең йәшәйеше 2. (йәшәү) эшмәкәрлек, эшлеклелек (кешегә, шәхескә ҡарата); человеческая жизнедеятельность кешенең йәшәү эшмәкәрлеге
ЖИЗНЕДЕЯТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. биол. йәшәүгә һәләтле 2. эшмәкәр, эшлекле, булдыҡлы; способный, жизнедеятельный коллектив эшкә һәләтле, эшлекле коллектив
ЖИЗНЕЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое тормошҡа ғашиҡ, тормош яратыусан; жизнелюбивый человек тормошҡа ғашиҡ кеше
ЖИЗНЕННОСТЬ ж 1. йәшәү көсө, тереклек итеү һәләте; жизненность клетки күҙәнәктең йәшәү көсө 2. тормошсанлыҡ; игра актрисы отличалась жизненностью актрисаның уйыны тормошсанлығы менән айырылып торҙо
ЖИЗНЕННЫЙ, -ая, -ое 1. тормош ...ы, йәшәү ...ы, ғүмер ...ы; жизненный опыт тормош тәжрибәһе; жизненная сила йәшәү көсө 2. (реальный) тормошсан, тормошҡа яҡын; фильм был весёлый и довольно жизненный фильм күңелле һәм шаҡтай тормошсан ине 3. перен. (важный для жизни) мөһим, әһәмиәтле, бик кәрәкле; жизненный вопрос мөһим мәсьәлә
ЖИЛИСТЫЙ
ЖИЗНЕОПИСАНИЕ с тәржемәи хәл, биография
ЖИЗНЕРАДОСТНОСТЬ ж шат күңел, күңел көрлөгө
ЖИЗНЕРАДОСТНЫЙ, -ая, -ое шат (көр) күңелле
ЖИЗНЕСПОСОБНОСТЬ ж йәшәү көсө, йәшәүгә һәләтлелек (булдыҡлылыҡ); при умелом хранении семена не теряют свою жизнеспособность дөрөҫ һаҡлағанда орлоҡтар үҙҙәренең йәшәү көсөн юғалтмай
ЖИЗНЕСПОСОБНЫЙ, -ая, -ое йәшәүгә һәләтле, йәшәү көсө ныҡлы булған; жизнеспособный организм йәшәүгә һәләтле организм
ЖИЗНЕСТОЙКИЙ, -ая, -ое тормош шарттарына бирешмәгән, сыҙамлы, ныҡ; жизнестойкий сорт ржи арыштың сыҙамлы сорты
ЖИЗНЕСТОЙКОСТЬ ж сыҙамлылыҡ, түҙемлелек, ныҡлыҡ
ЖИЗНЕУТВЕРЖДАЮЩИЙ, -ая, -ее оптимизм менән һуғарылған, тормошсан; жизнеутверждающая идея оптимизм менән һуғарылған идея
ЖИЗНЬ ж 1. тормош, йәшәү, тереклек; возникновение жизни на Земле Ерҙә тор-мош(тоң) барлыҡҡа килеүе; образ жизни йәшәү рәүеше; жизнь животных хайуандар тормошо 2. ғүмер; на всю жизнь ғүмергә, ғүмер буйына; на склоне жизни ғүмер ахырында; продлить жизнь ғүмер оҙайтыу 3. (физиологическое состояние) йән; не показывать признаков жизни йәне булмау 4. (деятельность ) тормош; общественная жизнь ижтимағи тормош; повседневная жизнь көндәлек тормош; семейная жизнь ғаилә тормошо; духовная жизнь рухи тормош; жизнь земная ерҙәге тормош; на улице кипела жизнь урамда тормош ҡайнап тора ♦ войти в жизнь тормошҡа аяҡ баҫыу; вдохнуть жизнь йән өрөү; дать жизнь кому донъяға килтереү, тыуҙырыу; жизнь моя (обращение) йәнем минең; ни в жизнь бер ҡасан да, ғүмерҙә лә; отдать (положить) жизнь за кого-что йәнде фиҙа ҡылыу, ғүмереңде биреү
ЖИЛА ж 1. разг. ҡан тамыры (сухожилие) һеңер, тарамыш 2. геол. юлаҡ, ҡатлам; жила каменного угля таш күмер юлағы 3. тех. тын, ҡат (кабель сымдарының береһе) ♦ тянуть (вытягивать) жилы из кого елеген һурыу
ЖИЛЕТ м жилет
ЖИЛЕЦ м и ЖИЛИЦА ж кешелә (фатирҙа) тороусы ♦ не жилец (на белом свете) гүр һыуығы ингән (цлер тигән мәғәнәлә)
ЖИЛИСТЫЙ, -ая, -ое 1. һеңерле, ярылы; жилистое мясо һеңерле ит 2. тамырҙары ҡалҡып (беленеп) торған, тамырлы; жилистые руки тамырҙары беленеп торған ҡул
321
11 зак. 2.0084.05
ЖИВЧИК м 1. см. живец 2. физиол. аталыҡ, аталыҡ орлоғо 3. разг. (подвижный) теремек (кеше ) 4. разг. (биение артерии на виске, нервное подёргивание века) сикә тамыры һуғыуы, күҙ ҡабағының тартыуы
ЖИВЬЁМ нареч.; разг. тереләй, тереләтә, тере көйө
жИдкий, -ая, -ое 1. шыйыҡ; жидкий суп шыйыҡ аш; опустился жидкий туман шыйыҡ ҡына томан төштө 2. һирәк, йоҡа; жидкий лес һирәк урман; жидкие волосы йоҡа сәс; в этом году трава была жидкая быйыл үлән йоҡа булды. 3. разг. (о голосе, звуках) йомшаҡ, көсһөҙ, зәғиф; жидкий голосок зәғиф кенә тауыш 4. перен., разг. (несодержательный ) йомшаҡ; жидкий рассказ йомшаҡ хикәйә
ЖИДКОСТЬ ж 1. шыйыҡса; сосуд с жидкостью шыйыҡса һалынған һауыт 2. һирәклек, йоҡалыҡ, йомшаҡлыҡ; жидкость волос сәстең һирәклеге
ЖИЖА ж батҡаҡ, һарҡынды; навозная жижа тиҙәк һарҡындыһы; снег превратился в грязную жижу ҡар иреп батҡаҡҡа әйләнде
ЖИЗНЕДЕЯТЕЛЬНОСТЬ ж 1. биол. (совокупность жизненных отправлений организма ) йәшәйеш, йәшәүгә һәләтлелек; жизнедеятельность клетки күҙәнәктең йәшәйеше 2. (йәшәү) эшмәкәрлек, эшлеклелек (кешегә, шәхескә ҡарата); человеческая жизнедеятельность кешенең йәшәү эшмәкәрлеге
ЖИЗНЕДЕЯТЕЛЬНЫЙ, -ая, -ое 1. биол. йәшәүгә һәләтле 2. эшмәкәр, эшлекле, булдыҡлы; способный, жизнедеятельный коллектив эшкә һәләтле, эшлекле коллектив
ЖИЗНЕЛЮБИВЫЙ, -ая, -ое тормошҡа ғашиҡ, тормош яратыусан; жизнелюбивый человек тормошҡа ғашиҡ кеше
ЖИЗНЕННОСТЬ ж 1. йәшәү көсө, тереклек итеү һәләте; жизненность клетки күҙәнәктең йәшәү көсө 2. тормошсанлыҡ; игра актрисы отличалась жизненностью актрисаның уйыны тормошсанлығы менән айырылып торҙо
ЖИЗНЕННЫЙ, -ая, -ое 1. тормош ...ы, йәшәү ...ы, ғүмер ...ы; жизненный опыт тормош тәжрибәһе; жизненная сила йәшәү көсө 2. (реальный) тормошсан, тормошҡа яҡын; фильм был весёлый и довольно жизненный фильм күңелле һәм шаҡтай тормошсан ине 3. перен. (важный для жизни) мөһим, әһәмиәтле, бик кәрәкле; жизненный вопрос мөһим мәсьәлә
ЖИЛИСТЫЙ
ЖИЗНЕОПИСАНИЕ с тәржемәи хәл, биография
ЖИЗНЕРАДОСТНОСТЬ ж шат күңел, күңел көрлөгө
ЖИЗНЕРАДОСТНЫЙ, -ая, -ое шат (көр) күңелле
ЖИЗНЕСПОСОБНОСТЬ ж йәшәү көсө, йәшәүгә һәләтлелек (булдыҡлылыҡ); при умелом хранении семена не теряют свою жизнеспособность дөрөҫ һаҡлағанда орлоҡтар үҙҙәренең йәшәү көсөн юғалтмай
ЖИЗНЕСПОСОБНЫЙ, -ая, -ое йәшәүгә һәләтле, йәшәү көсө ныҡлы булған; жизнеспособный организм йәшәүгә һәләтле организм
ЖИЗНЕСТОЙКИЙ, -ая, -ое тормош шарттарына бирешмәгән, сыҙамлы, ныҡ; жизнестойкий сорт ржи арыштың сыҙамлы сорты
ЖИЗНЕСТОЙКОСТЬ ж сыҙамлылыҡ, түҙемлелек, ныҡлыҡ
ЖИЗНЕУТВЕРЖДАЮЩИЙ, -ая, -ее оптимизм менән һуғарылған, тормошсан; жизнеутверждающая идея оптимизм менән һуғарылған идея
ЖИЗНЬ ж 1. тормош, йәшәү, тереклек; возникновение жизни на Земле Ерҙә тор-мош(тоң) барлыҡҡа килеүе; образ жизни йәшәү рәүеше; жизнь животных хайуандар тормошо 2. ғүмер; на всю жизнь ғүмергә, ғүмер буйына; на склоне жизни ғүмер ахырында; продлить жизнь ғүмер оҙайтыу 3. (физиологическое состояние) йән; не показывать признаков жизни йәне булмау 4. (деятельность ) тормош; общественная жизнь ижтимағи тормош; повседневная жизнь көндәлек тормош; семейная жизнь ғаилә тормошо; духовная жизнь рухи тормош; жизнь земная ерҙәге тормош; на улице кипела жизнь урамда тормош ҡайнап тора ♦ войти в жизнь тормошҡа аяҡ баҫыу; вдохнуть жизнь йән өрөү; дать жизнь кому донъяға килтереү, тыуҙырыу; жизнь моя (обращение) йәнем минең; ни в жизнь бер ҡасан да, ғүмерҙә лә; отдать (положить) жизнь за кого-что йәнде фиҙа ҡылыу, ғүмереңде биреү
ЖИЛА ж 1. разг. ҡан тамыры (сухожилие) һеңер, тарамыш 2. геол. юлаҡ, ҡатлам; жила каменного угля таш күмер юлағы 3. тех. тын, ҡат (кабель сымдарының береһе) ♦ тянуть (вытягивать) жилы из кого елеген һурыу
ЖИЛЕТ м жилет
ЖИЛЕЦ м и ЖИЛИЦА ж кешелә (фатирҙа) тороусы ♦ не жилец (на белом свете) гүр һыуығы ингән (цлер тигән мәғәнәлә)
ЖИЛИСТЫЙ, -ая, -ое 1. һеңерле, ярылы; жилистое мясо һеңерле ит 2. тамырҙары ҡалҡып (беленеп) торған, тамырлы; жилистые руки тамырҙары беленеп торған ҡул
321
11 зак. 2.0084.05