Урыҫса-башҡортса һүҙлек, З. Ғ. Ураҡсин редакцияһында. I том. 55 бит
Һүҙлектәр буйынса эҙләү
БАКЕНЩИК
БАГРЯНЕТЬ несов.; книжн. 1. (виднеться — о чём-л. багряном) ҡыҙарып тороу (күренеү), алһыуланып күренеү (тороу); на заре небо багрянеет таң атҡанда күк йөҙө алһыуланып күренә 2. (становиться багряным) ҡыҙарыу, ҡыҙылайыу, алһыуланыу, ҡыҙғылт төҫкә инеү; осинник начал багрянеть уҫаҡ урманы ҡыҙғылт төҫкә инә башланы
БАГРЯНЕЦ м ҡуйы ҡыҙыл (бурлат ҡыҙыл) төҫ; клён начал покрываться багрянцем саған бурлат ҡыҙыл төҫкә инә башланы
БАГРЯНИТЬ и БАГРЯНИТЬ несов. что ҡуйы ҡыҙыл төҫкә буяу (мансыу); лучи солнца багрянят вершины гор ҡояш нурҙары тау баштарын ҡыҙыл төҫкә мансый
БАГРЯНЫЙ, -ая, -ое см. багровый
БАГУЛЬНИК м һаҙанаҡ (дарыу цҫемлеге); настой багульника һаҙанаҡ төнәтмәһе
БАДАН м бадан, монгол сәйе
БАДМИНТОН м; спорт. бадминтон; играть в бадминтон бадминтон уйнау
БАДМИНТОНИСТ м бадминтонсы; команда бадминтонистов бадминтонсылар командаһы
БАДЬЯ ж ағас күнәк, ҡоҙоҡ күнәге, шахта күнәге; чугунная бадья ҡорос күнәк
БАЗА ж 1. архит. нигеҙ, ҡоролма нигеҙе; база колонны колонна нигеҙе 2. (основа, основание чего-л.) база, нигеҙ, ерлек; материальная база матди ерлек; социальная база социаль нигеҙ; экономическая база иҡтисади ерлек; сырьевая база сеймал базаһы; кормовая база животноводства малсылыҡтың аҙыҡ базаһы 3. (склад, опорный пункт) база; товарная база тауар базаһы; авиационная база авиация базаһы; военно-морская база хәрби-диңгеҙ базаһы; туристская база туристар базаһы
БАЗАЛЬТ м; геол. базальт (вулканик тау тоҡомо)
БАЗАЛЬТОВЫЙ, -ая, -ое 1. базальт ...ы; базальтовые залежи базальт ятҡылыҡтары; базальтовые скалы базальт ҡаялар 2. базальт, базальттан яһалған; базальтовая основа колонны колоннаның базальттан яһалған нигеҙе
БАЗАР м 1. баҙар; колхозный базар колхоз баҙары; книжный базар китап баҙары; школьный базар мәктәп баҙары 2. перен., разг. (шум, крик) ығы-зығы, шау-шыу, баҙар; устроить базар баҙар ҡороу
БАЗАРНЫЙ, -ая, -ое 1. баҙар ...ы; базарный день баҙар көнө; базарная площадь баҙар майҙаны 2. перен., разг. әҙәпһеҙ, тупаҫ; базарная ругань әҙәпһеҙ һүгенеү
БАЗИЛИКА и БАЗИЛИКА ж; архит. базилика (урта быуаттамы төҙөлөш тибы)
БАЗИРОВАТЬ несов. что, на чём нигеҙләү; базировать промышленность на местном сырье сәнәғәтте урындағы сеймалға нигеҙләү
БАЗИРОВАТЬСЯ несов. 1. на чём нигеҙләнеү, таяныу; базироваться на фактических материалах фактик материалдарға таяныу 2. (размещаться , располагаться) урынлашыу; самолёты базировались на новом аэродроме само-лёттар яңы аэродромда урынлашты
БАЗИС м 1. архит. базис, нигеҙ; базис колонны колоннаның нигеҙе 2. см. база 2; 3. базис (билдәле бер йәмгиәттең цҙенә ярашлы сәйәси, хоҡуҡи, әхлаҡи һ. б. ҡанундары булган етеш-терец мөнәсәбәттәре)
БАЗИСНЫЙ, -ая, -ое базис ...ы; базисные явления базис күренештәре
БАЗОВЫЙ, -ая, -ое база ...ы; базовое имущество база мөлкәте
БАИТ и БЕЙТ м; лит. бәйет
БАЙ м бай
БАЙ-БАЙ и БАЮ-БАй межд. бәү-бәү, бәлли-бәү, әүәй-әүәй; пора бай-бай бәү-бәү итергә ваҡыт
байбАк м 1. (вид сурка) һыуыр 2. перен., разг. (лентяй) ялҡау, ата ялҡау, нәкәҫ
БАЙБАЧИЙ, -ья, -ье һыуыр ...ы; байбачья нора һыуыр өңө
БАЙДАРКА ж байдарка (бер кешелек кәмә)
БАЙДАРОЧНЫЙ, -ая, -ое байдарка ...ы; байдарочное весло байдарка ишкәге
БАЙКА I ж байка (йоҡа кизе-мамыҡ туҡыма ); белая байка аҡ байка
бАйка ii ж лаҡап, мәҙәк; рассказывать байки мәҙәк һөйләү
БАЙКОВЫЙ, -ая, -ое 1. байка ...ы; байковое производство байка етештереү 2. байка, байканан тегелгән; байковое одеяло байка одеял; байковый халат байка халат, байканан тегелгән халат
БАЙСКИЙ, -ая, -ое бай ...ы; байские земли байҙың ерҙәре
БАЙХОВЫЙ: байховый чай бөртөк(лө) сәй
БАК I м (сосуд) бак; нефтяные баки нефть бактары; бак для воды һыу багы
БАК II м; мор. бак (пароход палубаһының алгы өлөшө)
БАКАЛАВР м бакалавр (1. Көнбайыш Европа илдәрендә беренсе гилми дәрәжә 2. хәҙерге Францияла урта мәктәпте тамамлаган һәм университетҡа инергә хоҡугы булган уҡыусы)
БАКАЛЕЙНЫЙ, -ая, -ое бакалея ...ы; бакалейный товар бакалея тауары; бакалейный магазин бакалея магазины
БАКАЛЕЯ ж собир. бакалея (сәй, шәкәр, кофе , ярма, он кецек аҙыҡ-тцлек)
БАКЕЛИТ м; хим. бакелит (синтетик ыҫмала)
БАКЕН м бакен (һыуҙа һай йәки хәцефле урындарҙы кцрһәтеп йөҙөп йөрөмәле билге); зажигать бакены бакендарға ут тоҡандырыу
БАКЕНБАРДЫ мн. сикә һаҡалы
БАКЕНЩИК м бакенсы, бакен һаҡсыһы
55
БАГРЯНЕТЬ несов.; книжн. 1. (виднеться — о чём-л. багряном) ҡыҙарып тороу (күренеү), алһыуланып күренеү (тороу); на заре небо багрянеет таң атҡанда күк йөҙө алһыуланып күренә 2. (становиться багряным) ҡыҙарыу, ҡыҙылайыу, алһыуланыу, ҡыҙғылт төҫкә инеү; осинник начал багрянеть уҫаҡ урманы ҡыҙғылт төҫкә инә башланы
БАГРЯНЕЦ м ҡуйы ҡыҙыл (бурлат ҡыҙыл) төҫ; клён начал покрываться багрянцем саған бурлат ҡыҙыл төҫкә инә башланы
БАГРЯНИТЬ и БАГРЯНИТЬ несов. что ҡуйы ҡыҙыл төҫкә буяу (мансыу); лучи солнца багрянят вершины гор ҡояш нурҙары тау баштарын ҡыҙыл төҫкә мансый
БАГРЯНЫЙ, -ая, -ое см. багровый
БАГУЛЬНИК м һаҙанаҡ (дарыу цҫемлеге); настой багульника һаҙанаҡ төнәтмәһе
БАДАН м бадан, монгол сәйе
БАДМИНТОН м; спорт. бадминтон; играть в бадминтон бадминтон уйнау
БАДМИНТОНИСТ м бадминтонсы; команда бадминтонистов бадминтонсылар командаһы
БАДЬЯ ж ағас күнәк, ҡоҙоҡ күнәге, шахта күнәге; чугунная бадья ҡорос күнәк
БАЗА ж 1. архит. нигеҙ, ҡоролма нигеҙе; база колонны колонна нигеҙе 2. (основа, основание чего-л.) база, нигеҙ, ерлек; материальная база матди ерлек; социальная база социаль нигеҙ; экономическая база иҡтисади ерлек; сырьевая база сеймал базаһы; кормовая база животноводства малсылыҡтың аҙыҡ базаһы 3. (склад, опорный пункт) база; товарная база тауар базаһы; авиационная база авиация базаһы; военно-морская база хәрби-диңгеҙ базаһы; туристская база туристар базаһы
БАЗАЛЬТ м; геол. базальт (вулканик тау тоҡомо)
БАЗАЛЬТОВЫЙ, -ая, -ое 1. базальт ...ы; базальтовые залежи базальт ятҡылыҡтары; базальтовые скалы базальт ҡаялар 2. базальт, базальттан яһалған; базальтовая основа колонны колоннаның базальттан яһалған нигеҙе
БАЗАР м 1. баҙар; колхозный базар колхоз баҙары; книжный базар китап баҙары; школьный базар мәктәп баҙары 2. перен., разг. (шум, крик) ығы-зығы, шау-шыу, баҙар; устроить базар баҙар ҡороу
БАЗАРНЫЙ, -ая, -ое 1. баҙар ...ы; базарный день баҙар көнө; базарная площадь баҙар майҙаны 2. перен., разг. әҙәпһеҙ, тупаҫ; базарная ругань әҙәпһеҙ һүгенеү
БАЗИЛИКА и БАЗИЛИКА ж; архит. базилика (урта быуаттамы төҙөлөш тибы)
БАЗИРОВАТЬ несов. что, на чём нигеҙләү; базировать промышленность на местном сырье сәнәғәтте урындағы сеймалға нигеҙләү
БАЗИРОВАТЬСЯ несов. 1. на чём нигеҙләнеү, таяныу; базироваться на фактических материалах фактик материалдарға таяныу 2. (размещаться , располагаться) урынлашыу; самолёты базировались на новом аэродроме само-лёттар яңы аэродромда урынлашты
БАЗИС м 1. архит. базис, нигеҙ; базис колонны колоннаның нигеҙе 2. см. база 2; 3. базис (билдәле бер йәмгиәттең цҙенә ярашлы сәйәси, хоҡуҡи, әхлаҡи һ. б. ҡанундары булган етеш-терец мөнәсәбәттәре)
БАЗИСНЫЙ, -ая, -ое базис ...ы; базисные явления базис күренештәре
БАЗОВЫЙ, -ая, -ое база ...ы; базовое имущество база мөлкәте
БАИТ и БЕЙТ м; лит. бәйет
БАЙ м бай
БАЙ-БАЙ и БАЮ-БАй межд. бәү-бәү, бәлли-бәү, әүәй-әүәй; пора бай-бай бәү-бәү итергә ваҡыт
байбАк м 1. (вид сурка) һыуыр 2. перен., разг. (лентяй) ялҡау, ата ялҡау, нәкәҫ
БАЙБАЧИЙ, -ья, -ье һыуыр ...ы; байбачья нора һыуыр өңө
БАЙДАРКА ж байдарка (бер кешелек кәмә)
БАЙДАРОЧНЫЙ, -ая, -ое байдарка ...ы; байдарочное весло байдарка ишкәге
БАЙКА I ж байка (йоҡа кизе-мамыҡ туҡыма ); белая байка аҡ байка
бАйка ii ж лаҡап, мәҙәк; рассказывать байки мәҙәк һөйләү
БАЙКОВЫЙ, -ая, -ое 1. байка ...ы; байковое производство байка етештереү 2. байка, байканан тегелгән; байковое одеяло байка одеял; байковый халат байка халат, байканан тегелгән халат
БАЙСКИЙ, -ая, -ое бай ...ы; байские земли байҙың ерҙәре
БАЙХОВЫЙ: байховый чай бөртөк(лө) сәй
БАК I м (сосуд) бак; нефтяные баки нефть бактары; бак для воды һыу багы
БАК II м; мор. бак (пароход палубаһының алгы өлөшө)
БАКАЛАВР м бакалавр (1. Көнбайыш Европа илдәрендә беренсе гилми дәрәжә 2. хәҙерге Францияла урта мәктәпте тамамлаган һәм университетҡа инергә хоҡугы булган уҡыусы)
БАКАЛЕЙНЫЙ, -ая, -ое бакалея ...ы; бакалейный товар бакалея тауары; бакалейный магазин бакалея магазины
БАКАЛЕЯ ж собир. бакалея (сәй, шәкәр, кофе , ярма, он кецек аҙыҡ-тцлек)
БАКЕЛИТ м; хим. бакелит (синтетик ыҫмала)
БАКЕН м бакен (һыуҙа һай йәки хәцефле урындарҙы кцрһәтеп йөҙөп йөрөмәле билге); зажигать бакены бакендарға ут тоҡандырыу
БАКЕНБАРДЫ мн. сикә һаҡалы
БАКЕНЩИК м бакенсы, бакен һаҡсыһы
55